Chẳng mấy mùa đã qua. Cuối năm thành Bạch Đế xa xôi không biết ai tay đao thước còn không? Riêng tôi ra phố ngồi mua những kí ức ngày xuân xưa cũ.
Mùa xuân đang về, đất trời đã dọn mình đợi búp hồng búp xanh chen xô đẩy lấn lướt nhau nẩy trên những cành cây khô. Nếu xứ bạn có những mai đào hồng cúc làm biểu trưng cho tốt tươi mỗi vùng đất, thì nơi này, bạt ngàn cỏ lau cỏ may bung tơi bời mỗi mùa hanh hao khô lạnh cuối năm. Nhưng tôi chưa thấy ai lấy những bông lau trắng phất phơ ấy cắm chưng cho ngày đầu năm mới, cũng chưa thấy ai vui mừng gì khi đem những bông cỏ may vi vút chiều gió lộng ra làm đẹp hay trang trí cửa nhà. Nên những ngày cuối năm ngóng chờ Tết đến, tôi không khỏi bồi hồi khi nhớ về những con đường đất đỏ ven rừng phủ bạt ngàn ngào ngạt tiêu chè dẫn lên Cùa trong chiều hoang bóng nắng một mình tự đưa bước lên xanh.
Đã quá lâu, rất lâu, khi về lại quê nhà cho đến lúc rời khỏi quê nhà để ra đi, tôi vẫn ngậm ngừ khi ai đó hỏi về Quảng Trị. Quảng Trị có gì? Ừ, gió Lào cát trắng! Gì nữa? Bom mìn đang được rà phá! Thế thôi ư? Những cái chết đã được chôn cất đẹp đẽ trong nghĩa trang! Không, quê mình còn có màu xanh đang lên phủ đấy chứ! Tôi đã thầm thì trả lời với chính mình khi lái chậm xe chạy giữa màu xanh vây phủ của tiêu chè và cây trái.
Đó là một buổi chiều cuối năm, cây ngập đầy búp nõn, hai bên đường những dây chuồm muộm trái chín đỏ au điểm tô lên những cành xanh mướt. Tôi đi theo lời mời của một người bạn, về thăm mạ của người bạn khác. Khu vườn xứ Cùa rộng thênh thang nắng thoải, cây lá mặc sức mà reo, chim chóc tha hồ ăn trái và những cọc hồ tiêu vươn cao. Nơi đất cay nồng cây hút nhựa trả lại cho đời thứ trái thơm nồng ấm làn hương. Mỗi năm, đọc bản tin nào đấy, bắt gặp chữ hồ tiêu, lòng tôi không khỏi nao lên cái ngầm kiêu hãnh. Hồ tiêu ở đâu thơm và cay và nồng và đẫm hương hơn tiêu ở Cùa! Chỉ vậy thôi mà nghe lòng thiết tha với vùng đất mình đã từng đi qua đến thế.
Mà thiết tha, cũng chỉ bởi một giản đơn dung dị, rằng đó là nơi quê nhà của bạn mình. Ở đó có vườn xanh, có cây trái, có yêu thương và đặc biệt có mạ dịu hiền yên ở. Con đường lên Cùa năm xưa đẫm dấu gầm gào tiếng ông hùm ông beo về nơi miên dại, dắt theo sau này bao tướng sĩ quân vương. Nơi này mang đậm dấu tích của Tân Sở Cần Vương, vua Hàm Nghi đã một thời lặn lội, đặt viên đá đầu tiên xây căn cứ năm 1883 đến năm 1886 để phụng sự việc đánh giặc. Tâm đã toàn nhưng vận thời chưa có, vị vua yêu nước phải ngậm đắng nuốt cay mà lận đận theo vận nước lao đao. Buổi chiều hôm ngang qua trời đất nơi này, tôi bứt hạt tiêu xanh nhẩn nha nghe nơi đầu lưỡi vị cay nồng đắng đót. Năm xưa, mây trắng ngang trời có nghe mùi cay đắng ấy nơi đáy mắt vị quân vương nhỏ tuổi nhưng đầy xa xót trong thời buổi nhiễu nhương?
Đường Cùa dáng mẹ - Ảnh: Lê Bá Dương
Những năm gần đây mỗi cuối mùa đông người ta thường thấy nhiều đoàn người lủ khủ dắt nhau về từ muôn nẻo. Không cần hỏi, chỉ cần ngó nhân dạng là đủ biết từ phương xa về lại. Mà người về cũng nhiều kiểu trạng lắm. Có hôm qua chỗ phố mới sạch tinh tươm, thấy rồng rắn một đoàn già trẻ lớn bé ẵm nhau rổn rảng cười nói trong nhà hàng. Có đứa bé khóc ré lên khi nhìn thấy con nhện bò qua bàn. Có giọng người cha lớn tiếng chê trách nhân viên nhà hàng không khéo dọn dẹp để mất vệ sinh. Không can cớ chi tới mình mà sao nghe lòng chạnh buồn. Chạnh nhớ thuở xưa con nhện béo mẫm kia phải chi vào tay mẹ mình, thể nào cũng thành món thuốc trị chứng “dấm đài” của con em út. Giờ văn minh thì khác lắm rồi. Dù khoảnh khắc ra đi của người cha kia chắc chưa phai nhòa trong ký ức.
Cuối năm ghé vách tường bám đầy rêu kêu một cốc cà phê vỉa hè, bắt gặp kề cạnh mình một người đàn ông già cũ kỹ. Nhìn cách phục sức biết không phải ở đây nhưng đôi mắt đăm đắm nhìn ra lại chứa đựng cả trời kỷ niệm. Hỏi han vài câu mới hé lộ, dưới giàn hoa giấy phía bên kia đường một thời xưa cũ có bóng hình người con gái ông yêu. Dễ đến bốn mươi năm, hơn một thế hệ đời người đã qua, mà người con gái ấy vẫn còn xanh tươi trong mắt nhìn người cũ. Ông về phố mới hôm qua sau chuyến bay trùng dương ngại ngùng.
Ký ức của những người thế hệ trước ra đi vẫn còn nhớ như in vài bến đò bên dòng sông hò hẹn. Chỗ đó giờ hết dấu vết rồi, vậy mà làm sao khi đứng lại dáng cũ cứ như vẫn đi về trong sương. Câu thơ ai xưa viết cho Kh. “Ta đưa em qua đò tháng chạp / chiều nay hoa trắng rụng tơi bời…” hình như đóng đinh vào nơi này, để mãi mãi vẫn còn một bến đò tình im lặng tận lòng người trong cuộc.
Mùa đông, sương giăng mắc mơ hồ. Lạnh lãng đãng. Mưa nhỏ nối dây thành dòng thành sợi miên man. Không hiểu sao đi trên đường quê, lòng lại nghĩ về hai người bạn già cỗi mỗi cuối năm lại lặn lội từ xứ sở sương mù nơi nao về đây chỉ để ngắm nắng chạy dọc hai hàng xanh lên trên đồi Cùa thơ dại. Lặng im đi trên con dốc nhỏ hiền hòa. Nhìn những vết tích còn lưu dấu trên đồi nương ơ hờ. Nhìn đôi mắt người ở ngó chốn xa xăm. Nhìn những vệt nắng chạy long lanh dưới tán lá xanh um. Nghe đôi ba con chim ríu rít trên tàng cây như tha lôi hạt nắng mùa xuân về thắp lên mầm âm thanh đời sống. Tôi nghe âm vang trong mình mùi tiêu khao khát về nồng ấm, về yêu thương, về xanh thẳm quê hương còn ở yên trong mùa xuân của mạ.
Đ.H
