Tạp chí Cửa Việt

Yêu thơ ông suốt cả một đời…

10/7/2019

•

Vòng tròn khép kín

× Vòng tròn khép kín

5/8/2019

• M. MARCHETICH

Milovan Marchetich, là nhà thơ, nhà văn người Serbia, sinh năm 1953 tại thành phố Prijedor nước Cộng hòa Bosna và Hercegovina, được tặng 8 giải thưởng văn học trong nước và quốc tế, là người sáng lập và Tổng biên tập tạp chí “Văn học Beograd”, tác giả của 10 tập thơ, truyện ngắn và tiểu thuyết.

Một người đàn ông không còn trẻ nữa, nhưng cũng không thể gọi là già, buổi sáng khởi hành đến thành phố lớn nhất ở phía nam đất nước để giải quyết công việc. Hôm đó là thứ sáu, ngày hôm trước người đàn ông đã mua vé xe buýt chuyến tám giờ sáng và sẽ đến nơi sau mười một giờ. Anh lên xe lúc tám giờ kém mười lăm. Trước khi ra khỏi phòng vé để lên xe, anh còn mua một tờ báo, nhưng suốt cả chặng đường chẳng lấy nó ra khỏi cặp vì ngay cả khi thời tiết xấu, ngắm nhìn phong cảnh qua ô cửa kính vẫn thích hơn là chúi mũi vào tờ báo. Thời tiết hôm đó, như các nhà dự báo khí tượng thường nói là có mây thay đổi.

Người đàn ông trang phục đơn giản: áo sơ mi kẻ ô, áo khoác ngắn mùa xuân màu be, quần xám, giày đen, tay xách cặp da đen, một ngăn đựng tập tài liệu liên quan đến chuyến đi, ngăn khác có chiếc ô xếp. Trên vé ghi số ghế 13, tuy nhiên anh không tin vào những điều mê tín may rủi liên quan đến những con số.

Trước khi xe lăn bánh khoảng hai phút, có một phụ nữ đến ngồi vào ghế 14, và anh nhận ra ngay người phụ nữ trẻ hơn mình. Mái tóc dài màu đen, bộ áo váy màu xanh lá cây, tay cầm chiếc túi nhỏ màu đen - đó là tất cả những gì anh thoáng nhận ra trong khoảnh khắc đầu tiên về người bạn đường tình cờ của mình. Nói chung, anh không thích dán mắt vào người lạ để không làm họ phải bối rối vì sự tò mò của mình.

Xe buýt khởi hành đúng giờ, người đàn ông thờ ơ nhìn ra cửa sổ và chỉ đến khi xe chạy lên cây cầu bắc qua sông Buban anh mới quay đầu lại, ánh mắt lướt nhanh qua đầu gối người phụ nữ ngồi bên cạnh. Những gì nhìn thấy không gây cho anh chút xao động nào, và như anh cảm nhận, anh không thích người phụ nữ này. Tuy nhiên sau khi xe rẽ về hướng Smederevo, họ cũng trao đổi đôi câu về các bài hát và về tiếng nhạc quá to trong xe buýt. Khi xe chạy qua chỗ rẽ Kraguevats thì họ đã làm quen với nhau, kết quả là người phụ nữ biết anh sinh ra ở ngôi làng phía nam thành phố Nis, còn anh thì biết chị sinh ra ở phía bắc thành phố ấy, và mười năm nay cả hai đều sống và làm việc trong thành phố Beograd. Trước khi xe chạy đến Nis, họ đã trao cho nhau địa chỉ và số điện thoại. Đến bến xe, cả hai đều bày tỏ hy vọng sẽ sớm được gặp lại.

Một giờ sau, họ lại gặp nhau trong tòa nhà của ủy ban quận, trước cửa chi cục thuế vì cả hai đều phải đến ký những giấy tờ gì đó và nộp thuế cho khoản thừa kế mới phát sinh. Chính vì việc đó mà họ đến Nis. Sau cuộc gặp chớp nhoáng ấy, hai người đều cho rằng số phận đã can thiệp vào cuộc sống của họ. Ý nghĩ đó bắt anh phải đưa ra lời đề nghị muốn được gặp lại chị sau khi họ đã hoàn tất các thủ tục mang tính xã giao, chị đồng ý ngay không chút do dự.

Vậy là, bốn mươi lăm phút sau, cả hai cùng ngồi trong nhà hàng ở khách sạn trung tâm thành phố, nhấp nháp cà phê, còn sau đó một tiếng rưỡi, họ nằm trên giường trong căn phòng số 113 cũng của khách sạn đó.

Nửa năm sau, họ có mặt ở phòng đăng ký kết hôn tại ủy ban quận Rakovitsa, thành phố Beograd. Cùng đi với họ còn có hai người làm chứng; không có đại diện các bên thông gia vì không có đám cưới. Cũng trong ngày hôm ấy, trời có mây thay đổi, nhưng đến tận chiều tối vẫn không mưa.

Bảy năm sau họ lại có mặt trong tòa nhà ấy để ly hôn. Nguyên cớ là do sự ghen tuông của người chồng, còn người vợ thì chỉ ra sự nhàm chán trong cuộc hôn nhân của họ, đưa ra những bằng chứng về sự khinh thường đối với chị qua cách xử sự khôn khéo của người chồng đối với bà con hai họ. Sau đó, cặp vợ chồng lớn tuổi ấy còn cười đến chảy cả nước mắt, thế mà trong bảy năm chung sống, họ đã không cố gắng để làm cho cuộc hôn nhân của mình trở nên hạnh phúc và vui vẻ hơn. Dĩ nhiên là người chồng không đồng ý về nguyên nhân dẫn đến sự tan vỡ cuộc hôn nhân, nhưng không phản đối việc ly hôn. Thậm chí khi làm xong các thủ tục, anh còn rất lịch thiệp chia tay với người mà mới đây còn là bạn đời của mình.

Họ không tranh chấp về tài sản, con cái thì chưa sinh. Những người có dịp nhòm ngó vào cuộc sống vợ chồng của họ - số này rất ít - đều phải thừa nhận, người chồng có mối quan hệ rất tốt với bạn bè, đồng nghiệp, nhưng không để họ tiếp xúc gần gũi với vợ, còn sự ghen tuông của mình thì giấu kín đến mức phải mất sáu năm người vợ mới phát hiện ra, và phải mất thêm một năm nữa mới quyết định ly hôn. Trong khi đó, bạn bè của vợ, về nghề nghiệp và sở thích lại rất khác với người chồng vốn là kế toán trong nhà xuất bản, còn người vợ là y tá.

Về những gì liên quan đến cuộc hôn nhân của họ, thì cũng cần phải nói thêm là vào cái ngày cuộc hôn nhân ấy chấm dứt, trời có mây thay đổi và đến chiều thì đổ một cơn mưa.

Người đàn ông đó, vào năm diễn ra cuộc ly hôn, đã trở về thành phố lớn ở miền Nam đất nước. Bảy năm trôi qua kể từ mùa xuân năm ấy, khi anh tình cờ làm quen với người bạn đời của mình trong một chuyến đi. Sau bảy năm, anh hầu như không thay đổi gì cả. Trang phục vẫn thế, chỉ có áo sơ mi kẻ ô là hơi khác một chút. Anh vẫn xách chiếc cặp màu đen ấy, còn trong cặp vẫn là tập tài liệu, tờ báo và chiếc ô xếp ấy vì anh không làm mất mà còn mang đi sửa ngay khi nó hỏng. Vào ngày thứ sáu, anh lại mua vé chuyến xe buýt tám giờ sáng. Lý do anh đến thành phố lớn nhất ở miền Nam cũng tương tự như bảy năm trước, tức là để nộp thuế bất động sản mà anh được thừa kế ở quê.

Lần này, số ghế của anh là 17 và cho đến cuối chặng đường, không có ai ngồi cạnh anh cả. Và cũng trong lần này, anh không lấy tờ báo trong cặp ra đọc mà chỉ ngồi ngắm nhìn phong cảnh qua cửa kính xe. Tuy nhiên, anh không thể nhớ lại chuyến đi năm xưa khi anh làm quen với người vợ cũ của mình. Giờ đây, anh ngồi vào đúng cái chỗ trước kia cô ấy đã ngồi, còn bây giờ bỏ trống, và anh dễ dàng nhớ lại những chi tiết trong lần làm quen với người phụ nữ ngồi cạnh anh khi ấy. Sự xuất hiện của cô ngay trước lúc xe khởi hành, mái tóc đen, đôi chân lấp ló dưới túi xách, việc làm quen và cuộc trò chuyện với cô… Tất cả những điều đó, cùng với sự xuất hiện bất ngờ của cô ở phòng công chứng, rồi cả hai cùng nghỉ trong một khách sạn. Những giây phút yêu đương trong phòng khách sạn là điều huyền diệu nhất mà anh chưa bao giờ nếm trải và cũng chưa nghe ai nói, kể cả trước và sau đó. Vừa nhớ lại tất cả những gì diễn ra khi đến thành phố Nis, rồi vào ủy ban, và ở bất cứ đâu thì trong đầu anh lúc nào cũng ngân lên một giai điệu: “Dẫu sao thì đó cũng là tình yêu…”.

Lần này, sau khi đến thành phố khoảng một giờ, anh vào ban và nhanh chóng giải quyết xong tất cả mọi công việc cần thiết, rồi anh ghé vào chính cái quán bar ấy uống cà phê, và dù không có nhu cầu, cũng không cảm thấy mệt mỏi nhưng anh vẫn thuê phòng khách sạn trong vài giờ. Thật ra, đó không phải là căn phòng bảy năm trước anh đã ở, tức là phòng 113 mà là một phòng khác cùng tầng. Sau khi trả tiền phòng, anh nằm lên giường, vẫn để nguyên quần áo, giày dép và thiếp đi ngay.

Lần này anh không ghé vào làng và đến chiều anh mới vào thành phố Beograd.

Và lần này, lúc đi xe anh không lấy tờ báo ở trong cặp ra, còn trong đầu cũng chẳng có ý nghĩ gì cả, chỉ thờ ơ nhìn ra ô cửa sổ dù lúc ấy trời đã tối. Và chỉ đến khi đã đi được nửa chặng đường, trí nhớ của anh mới quay trở về với chuyến đi của bảy năm trước, nhưng nó đã nhanh chóng bị xóa nhòa trong ký ức. Cứ như là chưa từng có một người phụ nữ nào, một cuộc làm quen nào và những giây phút yêu đương với cô ấy, kể cả lễ cưới và một cuộc sống chung cũng không có.

Có thể là hiện giờ ý nghĩ của anh đang bị chi phối bởi những chuyện khác, nhưng bất cứ lúc nào ký ức của anh cũng có thể trở về với chuyến đi ấy và cô gái ấy. Tuy nhiên, càng ngày càng ít có hy vọng về điều đó, vì giờ đây khi vòng tròn đã khép kín thì anh lại càng nghi ngờ về những gì mô tả trong câu chuyện này đã từng diễn ra ở đâu đó.

ĐÀO MINH HIỆP dịch

Nguồn: Báo Phú Yên

http://www.baophuyen.com.vn/93/218883/vong-tron-khep-kin-truyen-ngan-cua-m-marchetich.html

Giới thiệu | Liên hệ đặt báo | Hộp thư Tòa soạn [Đóng tab]

•

Người bay trên trời

× Người bay trên trời

3/7/2019

• Abe Kobo

Abe Kobo (1924-1993) là một nhà văn hiện đại xuất sắc của Nhật Bản, có tầm ảnh hưởng quốc tế lớn lao. Ông đạt giải thưởng văn học Akutagawa năm 1953 với tác phẩm “Bức tường” . Năm 1962, tiểu thuyết “Người đàn bà trong cồn cát” được giải thưởng Yomiuri và giải thưởng dành cho tác phẩm văn học nước ngoài xuất sắc nhất tại Pháp. Ông còn viết nhiều vở kịch có giá trị. Tác phẩm của ông pha trộn tính chất mộng mị hoang tưởng kiểu Kafka với những dằn vặt về ý nghĩa cuộc sống.

Một buổi sớm mai, tôi đã có một giấc mơ huyễn ảo. Hay đúng hơn thì phải nói là tôi đã thấy được một điều huyễn ảo như giấc mơ.

Tiếng kêu bi thiết của con chuột chết chìm trong xô nước nhà bếp thoát ra từ giấc mơ tôi biến thành tiếng còi hụ của xe cấp cứu. Tôi lấy sữa trong tủ lạnh ra vừa súc miệng vừa nhìn ra ngoài thì thấy một người đàn ông đang bay trên bầu trời lúc rạng sáng còn chưa chuyển sang màu xanh.

Lẽ dĩ nhiên là tôi không tin và cũng chẳng cảm thấy kinh ngạc gì cả. Bởi tôi nghĩ rằng giấc mơ vừa nãy mà mình đã quên đi giờ vẫn còn đang tiếp tục. Tuy nhiên, dù sao đây cũng là giấc mơ kiểu rất hiếm hoi. Giấc mơ thấy chính mình đang bay lượn thì khoan hãy bàn đến nhưng rõ ràng mơ thấy người khác bay thì quá sức hiếm hoi. Tựa vào thành cửa sổ, tôi chăm chú nhìn lên. Người đàn ông nằm sấp đang bay trên trời như con cá lượn trên nước. Dù chỉ nhìn thấy đường viền như một mẩu màu đen được cắt ra, nhưng tôi biết chắc đó là một người đàn ông. Cái dáng mái tóc bị hất lên vì gió lộng, thân hình mờ mờ, cái góc cong đầu gối với vẻ không tự tin khiến tôi có thể suy đoán anh ta khoảng chừng 35-36 tuổi. Bị ngăn bởi con đường hẹp dành cho xe buýt, anh ta liền hướng lên phía mái nhà, bay chậm chạp thong thả song song với con đường với tốc độ của chiếc xe đạp. Nếu đây không phải là giấc mơ thì chắc là ảo giác rồi? Còn nếu như không phải ảo giác thì chắc chắn là giấc mơ thôi.

Người đàn ông tiếp tục bay. Đường bay thẳng với chiều cao khoảng gần sát mái một tòa nhà hai tầng, dáng bay trơn tru như một quả bóng bay theo chiều gió. Rồi đột nhiên anh ta quay mặt nhìn về hướng này. Lấy bàn tay có gắn ăngten tivi làm trục, anh ta quay ngoắt nửa vòng rồi nghiêng đầu như tìm kiếm điều gì đó và nhìn thấy tôi.

Mình thật bất cẩn. Cứ nghĩ đây chỉ là giấc mơ thôi thế nên cứ tì trán vào kính cửa sổ, phơi nửa thân mình cho người ta thấy mà chẳng để ý gì. Tôi vội vàng thu mình lại. Sự thay đổi của bầu trời lúc rạng sáng thật nhanh ngoài sức tưởng tượng. Chỉ trong có khoảng mười mấy giây mà trời đã sáng bạch đến mức tôi có thể nhìn rõ được gọng kính của anh ta. Còn anh ta chắc chắn đã phát hiện ra tôi. Anh ta vừa nhìn tôi trân trối vừa rụt vai lại, thu đầu gối gần như sát đến ngực như hình con tôm. Sau đó đột nhiên anh ta vươn thẳng người ra rồi vụt đi như tên bắn, ngay lập tức mất dạng sau những mái nhà.

Tôi ngẫm nghĩ. Thấy mình giống như loài cá rơi vào chỗ nước cạn. Tôi xoa xoa trán. Nhưng chẳng nghĩ được gì sâu xa hơn. Tôi vừa lầm bầm “chuyện gì ngớ ngẩn thế” và cảm thấy mình có chút ít ghen tỵ. Mi mắt tôi nặng trĩu. Tôi quay trở lại giường và tiếp tục chìm vào giấc ngủ mộng mị.

Tôi mở mắt thức dậy. Có tiếng gõ cửa tuy có vẻ khách khí nhưng nhẫn nại không ngừng thúc giục tôi. Giờ này mà có ai đến nhỉ? Tôi mở hé cửa nhìn thấy đó là một người đàn ông không quen. Anh ta mặc thường phục màu xám, thắt cà vạt màu xanh. Cái cằm dài như được đặt làm để gắn vào khuôn mặt hóp đầy lỗ chân lông.

“Không mua gì đâu”.

Tôi nói với vẻ khó chịu rồi đóng cửa. Chắc chắn là người bán hàng rao bán thứ gì đây. Cho dù bán hàng gì đi nữa thì tôi cũng chẳng cần. Thế nhưng, anh ta không nói không rằng, đẩy tôi vào phòng rồi dùng tay đưa ra sau khóa cửa lại mà nói:

“Anh đã nhìn thấy rồi nhỉ?”.

Nhịp thở anh ta như thể ta mở nắp một chai bia nóng.

“Nhìn cái gì cơ chứ…”.

Một tấm ký ức nhạt mờ dán vào nơi đáy trí nhớ. Như một tờ giấy ướt khó tháo gỡ. Đúng rồi, chính là anh ta. Người đàn ông bay trên trời… Một hình chớp bóng bơi qua bầu trời. Vậy có nghĩa chuyện này là tiếp tục giấc mơ khi nãy sao? Hay là những chuyện lúc nãy là hiện thực huyễn ảo như giấc mơ?

“Xin anh đừng bận tâm”, anh ta cụp mắt xuống, rụt vai lại tiếp tục nói như giải thích. “Thực sự chuyện chẳng có gì bất ngờ trên mức tưởng tượng của anh cả. Không, đúng ra phải nói là dưới mức tưởng tượng mới phải. Xin anh cứ nghĩ chuyện này chỉ như một giấc mơ lạ lùng mà thôi…”.

“Tôi chẳng để tâm gì đâu”, giọng tôi chẳng có chút tự tin nào. Tôi không thể phán đoán tình huống được. “Tôi chẳng cần phải cố tình làm ba cái chuyện khuấy bùn cho đục lên làm gì cả. Ngay từ đầu tôi đã đinh ninh rằng đây chỉ là một giấc mơ thôi mà…”.

“Không đâu, khi anh mở tủ lạnh lấy chai sữa thì anh đã nhận ra chuyện trên trời rồi. Ai có thể uống sữa được trong giấc mơ kia chứ? Vì cửa sổ hướng đông nên từ phía anh ngược sáng chắc khó thấy, chứ từ phía tôi mà nhìn thì chuyện anh đang làm rõ đến mức phân biệt được cả từng nếp nhăn nơi ấn đường của anh nữa. Nếu anh vẫn cho là không phải thì có chai sữa là chứng cớ rành rành không thể nào chối cãi. Nếu anh vẫn không thể nào tin được thì xin mời ngó qua cái tủ lạnh chút đi”.

“Vậy thì sao?”.

“Bởi vậy tôi mới đến để nhắc nhở anh. Nếu anh suy nghĩ quá mức thì anh sẽ mất kiểm soát đấy. Cho dù đầu tiên chỉ là một chút xíu cảm giác không phù hợp thôi nhưng vết nứt đó theo thời gian sẽ lớn dần lên làm rối loạn những cảm giác thường ngày của anh đấy. Anh sẽ có một hố sâu ngăn cách với tha nhân. Mối quan hệ giữa người với người sẽ dần băng hoại đi mất. Rồi anh sẽ không thể nào cân bằng chính cuộc sống của mình được nữa”.

“Lậm quá là anh thì có. Bởi vì trong thế gian này những điều anh nghĩ là không thể nào như vậy được có mà đầy ra”.

“Anh có thể chấn chỉnh cảm giác của mình cho chín chắn hơn không?”.

“Hơn nữa, mà đúng rồi. Đây cũng đang trong giấc mơ chứ gì? Nếu là giấc mơ đang tiếp diễn thì việc có bao nhiêu chai sữa rỗng cũng chẳng có gì làm lạ cả”.

“À, khi anh nhận ra rằng giấc mơ đó cho dù bao nhiêu thời gian trôi qua, cho dù anh đợi đến bao lâu cũng không có vẻ gì là tỉnh mộng được thì… anh cứ tưởng tượng mà xem. Liệu anh có nghĩ rằng mình có thể nào chịu nổi một điều như thế hay không?”.

“Nếu đã là mộng ảo thì giấc mộng cuộc đời cũng chỉ là chuyện chớp mắt mà thôi. Nhưng mà thôi, chuyện quan trọng hơn là làm sao anh có thể bay được vậy? Anh có bí quyết hay sử dụng ý chí gì không? Cho dù sử dụng tàu đệm không khí thì cũng có vẻ như chạy rất êm nhỉ?”.

“Tôi đã cố gắng để tránh ánh mắt người đời. Nhưng bay trong bóng đêm thì chẳng có cảm giác bay lượn gì cả. Thế nên tôi quyết định chọn những địa hình khuất nẻo khó thấy và bay sát mái nhà tầm khoảng 30 phút lúc bình minh. Dù vậy không thể nào tránh được cả trăm phần trăm. Thế nên mới xuất hiện tai nạn bất ngờ như sáng hôm nay. Cho dù bị nói là “biết rõ hành động nguy hiểm” thì mọi chuyện sẽ an bài nhưng mà…”.

“Anh nghi ngờ thái quá rồi đó. Còn có thêm chút cảm giác hoang tưởng bị hại nữa chứ. Tính tôi vốn tò mò về mọi thứ mà…”.

“Có người lấy chuyện của tôi ra mà nói đùa chơi tại nơi làm việc thế là chức trưởng phòng gần như nắm chắc trong tay đã trôi đi mất, bao nhiêu công sức đổ sông đổ biển cả… Còn có người vợ kia thì đã bị chồng mình ly hôn… Trường hợp nặng hơn thì thậm chí còn bị tống vào bệnh viện tâm thần nữa đấy. Đây không phải là chuyện đùa chơi cho vui đâu…”.

“Điều đó thì tôi hiểu, nhưng mà…”.

“Không biết anh có thực sự hiểu không đây?”.

“Anh thực sự có thể bay à?”.

Anh ta mỉm cười hiu hắt rồi đột nhiên vươn vai ra. Chỉ trong khoảng thời gian vươn ra đó thôi thì anh đã bay lơ lửng rồi. Anh ta bất chợt hạ xuống một chút, rồi vừa bay về phía trước vừa lượn vòng vòng trên đầu tôi. Ngồi bệt xuống sàn nhà, tôi cứ ngước mắt nhìn lên. Anh ta dừng lại nằm song song sát với trần nhà. Tôi nóng nảy không thể tìm ra được lời nào để diễn tả, anh ta như thể là một người nào khác vậy.

“Nhìn đi, không phải dối gạt gì đâu!”.

“Anh hoàn toàn không sử dụng dụng cụ nào à?”.

“Không hề. Thế nào? Thật tội nghiệp đúng không? Người mà như thế này thì còn gì để nói nữa”.

“Không phải đâu. Tôi ganh tỵ với anh đấy. Chẳng phải là tiện lợi đệ nhất hay sao? Không cần phải chen chúc trên xe buýt đông đúc hay tàu điện chật chội làm gì mà vẫn ung dung đi được bất cứ đâu, đã thế lại không tốn tiền xăng nữa chứ…”.

“Tôi không bay được nhanh thế đâu”.

“Nhưng mà tôi cho rằng chỉ riêng việc đi quãng đường ngắn nhất giữa hai điểm đã là tiện lợi đệ nhất rồi đấy”.

“Giá trị thực tế là bằng không đấy. Chắc là chỉ có giá trị trình diễn mà thôi”.

“Đó chỉ là điểm mù của cá nhân anh thôi. Anh thử so sánh với những người ái mộ không thể nào bay được sau cánh cửa sổ khóa kín mà xem. Nếu để ý đến giá trị thực tế thì anh cũng có nhiều bằng với người trong suốt đó…”.

“Tại sao anh lại rẽ câu chuyện sang hướng đó”.

“Rẽ á? Không, không có gì”.

“Nhưng anh không sợ à”.

“Sợ gì cơ?”.

“Tôi không nghĩ là anh muốn bay được như tôi đâu”.

“Bởi đó là chuyện viễn vông quá sức mà. Nếu bay được thì tôi cũng bay rồi. Này anh, bay được cũng là một loại tài năng đấy. Ai mà chẳng có tài năng trong lĩnh vực nào đó, đúng không? Đừng nói là sợ, tôi ganh tỵ với anh luôn đấy chứ. Chà, ung dung tản bộ giữa bầu trời lúc bình minh. Chỉ cần nghĩ đến là cũng đã thấy rạo rực rồi”.

Anh ta dùng tay bám vào tường bò xuống một cách khéo léo rồi xỏ chân vào đôi giày xếp ngay ngắn trên sàn nhà.

“Thật vậy sao?”.

“Tôi nói dối anh để làm gì chứ”.

“Vậy có lẽ đây là lần đầu tiên tôi gặp một người ngoại lệ rồi”. Anh ta xoay người lại và cài nút giày. “Nếu so với những điều tôi nghĩ thì đúng là nhẹ nhõm. Lúc nào và đi đâu tôi cũng bị xem như là quái vật đấy chứ. Khổ sở vô cùng. Nỗi sợ hãi khiến mọi thứ càng trở nên trầm trọng hơn. Nói thật thì gặp được những người như anh tôi mới có thể an tâm trò chuyện đấy… Cái hiện tượng siêu nhiên này cũng có tính truyền nhiễm đấy…”.

“Truyền nhiễm à?”.

“Ví dụ như căn bệnh nào cũng có vi khuẩn gây ra cả thì chứng sợ người bay cũng xuất phát từ việc đã biết và thấy người bay vậy… Những điều bất chính trong tâm tư… Anh biết đấy… một cảm giác băng hoại như thể làm thế giới rối loạn cả lên… Anh nhớ về tôi chứ gì. Mỗi lần nhớ đến, trong đáy sâu tâm hồn anh nỗi sợ hãi lại ứa ra từ từ như một thứ nước màu đen hôi hám. Thế giới nhìn như một cái hang đen ngòm mà trong đó chỉ một người còn sót lại…”.

“Nhưng tôi thì không có vấn đề gì đâu. Cho dù tưởng tượng ra tôi cũng chẳng có cảm giác sợ hãi anh gì cả”.

Anh ta im lặng làm điệu bộ như phủi bụi nơi tay rồi khẽ cúi đầu.

“Tôi yên tâm rồi. Gánh nặng trên vai đã được đặt xuống. Thật sự xin lỗi đã quấy rầy khi anh đang ngủ. Có gì mong anh lượng thứ cho”.

Hoàng Long (dịch từ nguyên tác)

Nguồn: Tuần báo Văn nghệ TP Hồ Chí Minh

http://tuanbaovannghetphcm.vn/nguoi-bay-tren-troi-so-551/

Giới thiệu | Liên hệ đặt báo | Hộp thư Tòa soạn [Đóng tab]

•

Lá thư

× Lá thư

12/6/2019

• Dhumaketu

ác vì sao vẫn còn lấp lánh trong bình minh. Chúng như những ký ức hạnh phúc đang thắp sáng một cuộc đời đang đi đến kết thúc. Một ông lão đang bước đi trong thị trấn, thi thoảng kéo chiếc áo choàng sờn rách sát vào cơ thể để che chắn gió lạnh. Từ các ngôi nhà hai bên đường vọng ra những âm thanh của các chiếc máy xay và giọng hát ngọt ngào của những người phụ nữ khi họ đang làm việc. Chúng như giục bước chân cô độc của lão. Ngoại trừ tiếng chó thi thoảng sủa, tiếng bước chân vội vã của một người lao động đi làm sớm và tiếng chim thảng thốt thì cả thị trấn hoàn toàn im ắng. Hầu hết cư dân thị trấn đang ngủ say vì trời đông lạnh lẽo. Cái lạnh đã sử dụng giấc ngủ để mở rộng sự thống trị của nó ra khắp mọi vật. Nó như một người bạn phản trắc đang ru những nạn nhân có chọn lọc của anh ta ngủ bằng những nụ cười âu yếm. Lão già đôi lúc run rẩy nhưng vẫn nặng nhọc bước qua được khỏi cổng thị trấn để đến một con đường thẳng. Đến đó, lão bước chậm hơn, tay chống vào chiếc gậy cũ của mình.

Khi nhìn thấy chiếc cổng vòm bằng gỗ của tòa nhà, niềm vui tràn ngập trong lão, như niềm vui của kẻ hành hương vì đã đi tới được nơi cần tới. Trên cổng vòm có treo một tấm bảng cũ viết bằng sơn: BƯU ĐIỆN. Lão già lặng lẽ đi vào và tới ngồi trên một chiếc ghế băng. Từ phía sau bức tường vọng ra tiếng nói yếu ớt của hai, ba người đang bận rộn với công việc hàng ngày của họ.

“Thanh tra cảnh sát”, giọng nói sắc lẹm vang lên từ phía trong. Lão già giật mình khi nghe giọng nói nhưng rồi lại thu mình lại ngồi chờ. Niềm tin và lòng thương yêu làm lão không thấy lạnh.

Viên thư ký lần lượt đọc địa chỉ viết bằng tiếng Anh trên các bì thư và quẳng chúng cho những người đưa thư. Do thạo việc nên anh ta đọc rất nhanh: cao ủy, thanh tra, thủ thư..., vừa đọc vừa quẳng thư ra.

Giữa lúc đó, có một giọng nói đùa cợt vọng ra: “Ông Ali!”.

Lão già đứng dậy, mắt trông lên trời để cảm ơn, chân bước tới và lấy tay vịn cửa.

“Tôi đây ạ”.

“Vâng. Ai đó?”.

“Anh gọi ông Ali phải không? Tôi đây. Tôi đến để nhận thư”.

“Ông ta là ông già không bình thường. Ông ta cứ hằng ngày chờ chúng ta gọi tới để nhận những lá thư không bao giờ đến”, viên thư ký nói với ông trưởng bưu điện.

Ông lão chầm chậm đi trở lại chiếc ghế băng mà ông đã ngồi năm năm nay.

Lão Ali từng là một thợ săn thông minh. Khi các kỹ năng săn bắn gia tăng thì tình yêu ông dành cho nó cũng gia tăng. Cuối cùng, thật khó cho lão nếu một ngày trôi qua mà lão không đi săn. Săn bắn như một thứ thuốc phiện trong khẩu phần hàng ngày của lão. Khi lão giương súng về phía một con chim mà trong mắt kẻ khác là vô hình thì như người ta nói, con chim đã nằm gọn trong túi xách của lão. Đôi mắt tinh anh của lão có thể thấy được một con thỏ rừng đang thu mình lại. Dù các con chó săn không phát hiện ra được là con thỏ đang ma mãnh ẩn náu trong bụi cây, đôi mắt sáng của lão Ali vẫn có thể thấy được hai tai của nó và trong khoảnh khắc tiếp theo, nó bị lão hạ gục. Ngoài việc săn bắn, lão còn thường đi lại với những người đánh cá là bạn của lão.

Nhưng khi hoàng hôn của cuộc đời ập đến, lão từ bỏ các đam mê cũ và cuộc đời lão rẽ sang một bước ngoặt mới. Đứa con gái duy nhất của lão là Miriam có gia đình. Chồng của chị là một người lính và chị đi theo anh ta đến đơn vị của anh ta ở Punjab. Trong năm năm trời, lão không có tin tức gì về con gái và do đó, lão một mình kéo lê cuộc sống buồn tủi. Giờ thì lão đã thấm được ý nghĩa của tình yêu thương và sự phân ly. Lão không còn hứng thú với việc săn bắn và không còn cười trước hình ảnh các con chim non sợ hãi vì mất cha mẹ.

Mặc dù bản năng của một thợ săn nằm trong xương cốt nhưng sự cô độc đã ập đến với lão kể từ ngày Miriam theo chồng và giờ, sau khi từ bỏ thú săn bắn, lão cũng không còn được thế giới hoang dại ngưỡng mộ nữa. Lão trầm tư và đi đến kết luận rằng, cuộc đời được xây đắp bằng tình yêu và nỗi đau vì chia lìa là không thể tránh khỏi. Nghĩ vậy, lão ngồi khóc đắng cay. Từ ngày con gái lão đi, lão dậy từ lúc 4 giờ sáng và đi ra bưu điện. Trong cả cuộc đời mình, lão chưa bao giờ nhận được một lá thư nhưng giờ, với hy vọng và niềm tin tràn ngập, lão luôn cho là lá thư đầu tiên sẽ đến với lão.

Tòa nhà bưu điện, một trong những tòa nhà lãnh đạm nhất thế giới, trở thành điểm hành hương của lão. Lão luôn luôn ngồi trên một chiếc ghế ở một góc tòa nhà và khi biết được thói quen của lão, người ta cười. Nhân viên bưu điện bắt đầu trêu chọc lão. Dù không có lá thư nào gởi cho lão nhưng họ vẫn gọi to tên lão để được thấy lão nhổm dậy và đi tới chỗ phát thư. Nhưng với niềm tin vô bờ bến và sự nhẫn nại khôn cùng, hàng ngày lão vẫn đến bưu điện rồi trở về với hai bàn tay trắng.

Khi lão Ali đang đợi, những nhân viên văn thư cũng đến để nhận thư của công ty họ và lão sẽ được nghe họ bàn tán về các vụ tai tiếng của sếp của họ. Những nhân viên văn thư trẻ này đội khăn xếp sạch sẽ, mang giày kêu cót két và luôn hào hứng biểu lộ cảm xúc. Khi họ đến, cửa được mở ra và viên trưởng bưu điện, một người đàn ông có cái đầu nhìn u ám và khó tả của một trái bí, đã ngồi vào ghế. Chẳng có vẻ sôi nổi nào trên khuôn mặt ông ta. Những người có khuôn mặt như thế thường là giáo viên trường làng, thư ký văn phòng hoặc phụ trách bưu điện.

Một ngày nọ, lão đến như mọi khi và khi lão đang ngồi trên ghế thì cửa mở.

“Thanh tra cảnh sát”, viên nhân viên bưu điện gọi và một người trẻ nhanh chóng tiến đến nhận thư.

“Giám thị”. Một nhân viên văn thư khác tiến đến. Viên nhân viên bưu điện như một tín đồ của thần Vishnu, lặp đi lặp lại hàng ngàn cái tên quen thuộc.

Cuối ngày, mọi người về nhà, lão Ali cũng đứng dậy, chào tạm biệt tòa nhà bưu điện như thể nó đang chứa các thánh tích quý giá và ra về, bước đi bằng hình dáng đáng thương.

“Lão già đó có bất thường không nhỉ?”, viên trưởng bưu điện hỏi.

“Ai vậy anh? Ồ, em nhớ rồi”, viên nhân viên bưu điện đáp. “Lão đã đến đây hàng ngày trong năm năm qua, dù thời tiết có thế nào. Nhưng chẳng có ai gởi thư cho lão cả”.

“Tôi biết chứ! Ai đâu mà có thời gian để mỗi ngày viết một lá thư”.

“Nhưng lão cũng đáng thương. Kiếp trước lão phạm nhiều tội, thậm chí đã làm đổ máu trong thánh đường nên bây giờ phải trả giá”, người đưa thư lập luận.

“Những kẻ kì dị là những kẻ bất bình thường”, viên trưởng bưu điện nói.

“Đúng. Có lần tôi thấy một kẻ không bình thường ở Ahmedabad. Anh ta chẳng làm gì ngoài việc dồn cát lại thành từng đống. Tôi còn thấy một người khác có thói quen hằng ngày đi ra giữa dòng sông vốc nước đổ lên các tảng đá”.

“Ô, những chuyện em kể chưa là gì. Tôi biết một người không bình thường chỉ bước tới bước lui cả ngày, người thứ hai thì chỉ đọc thơ còn người thứ ba thì tự vả vào mặt anh ta rồi khóc do bị đánh”.

Và mọi người trong bưu điện đều nói về những người điên. Tầng lớp lao động có thói quen cùng nhau nói về một chuyện gì đó khi giải lao. Sau khi lắng nghe, ông trưởng bưu điện đứng dậy và nói:

“Hình như người điên chỉ sống trong thế giới của họ. Với họ, chúng ta có lẽ cũng là những người điên. Thế giới của họ khá giống với thế giới của các thi sĩ, tôi nghĩ vậy!”.

Ông ta cười khi nói những từ cuối cùng, mắt nhìn các nhân viên. Sau đó ông ta đi ra ngoài và văn phòng trở nên vắng lắng trở lại.

Đã nhiều ngày rồi, lão Ali không đến bưu điện. Không có ai có sự đồng cảm và thấu hiểu để đoán nguyên do nhưng tất cả đều tò mò muốn biết điều gì đang xảy ra. Cuối cùng, lão lại đến nhưng giờ, lão thở hổn hển, khuôn mặt có khí sắc của cái chết. Hôm đó, lão không còn giữ được kiên nhẫn nữa.

“Thưa ông trưởng bưu điện”, lão cầu xin, “có lá thư nào mà Miriam gởi cho tôi không?”.

Ông trưởng bưu điện cần đi công việc và đang vội vã.

“Ông là kẻ quấy rầy!”, ông ta nói.

“Tôi tên là Ali”, lão Ali đãng trí đáp.

“Tôi biết rồi! Tôi biết rồi! Nhưng anh nghĩ là Miriam đã gởi thư bảo đảm cho anh sao?”.

“Nên cần ghi vào sổ. Điều này sẽ có hiệu quả nếu có thư đến mà không có tôi ở đây”. Lão có biết chăng, ngoại trừ cha chị thì cái tên Miriam đối với người ta không đáng giá bằng một cái bánh nướng.

Ông trưởng bưu điện đã mất bình tĩnh. “Ông nói gì vớ vẩn vậy?”, ông ta thét. “Đi đi! Ông nghĩ chúng tôi ăn thư khi nó về à?”. Sau đó, ông ta bỏ đi. Lão Ali chầm chậm bước ra, sau vài bước lại ngoảnh đầu nhìn tòa nhà bưu điện. Hai mắt lão đẫm nước mắt bất lực. Sự kiên nhẫn của lão đã cạn kiệt, nhưng niềm tin và hy vọng được biết tin tức từ con gái vẫn còn.

Lão Ali nghe có tiếng bước chân của một nhân viên bưu điện ở phía sau mình và lão quay lại.

“Cháu ơi!”, lão nói. Viên nhân viên ngạc nhiên nhưng vì là người tử tế nên anh ta nói, “Dạ bác!”.

“Nào, nhìn đây cháu!”. Lão Ali giơ ra một chiếc hộp thiếc nhỏ và lấy ra từ đó 5 đồng guinea vàng rồi dúi vào tay viên nhân viên, “Đừng giật mình”, lão nói. “Tiền này sẽ không còn hữu ích cho tôi nhưng sẽ hữu ích cho anh. Anh có thể làm cho tôi một việc không?”.

“Việc gì vậy bác?”.

“Anh có thấy gì ở trên trời không?”, lão Ali nói, tay chỉ lên trời.

“Thiên đường”.

“Thánh Allah ở đó và có ngài chứng kiến, tôi trao anh món tiền này. Khi thư con Miriam đến, anh nhớ gởi lại cho tôi”.

“Gởi đi đâu?”, viên nhân viên bối rối hỏi.

“Tới ngôi mộ của tôi”.

“Gì ạ?”.

“Vâng. Đúng vậy. Hôm nay là ngày cuối cùng của đời tôi. Đã 5 năm rồi không được thấy con gái tôi, không được đọc thư nó”. Nước mắt ứa ra trong mắt lão khi viên nhân viên từ từ bỏ đi, với 5 đồng guinea vàng trong túi.

Sau đó, không ai còn thấy lão nữa và họ cũng không màng hỏi đến lão.

Tuy nhiên, một ngày nọ, tai họa ập đến với ông trưởng bưu điện. Con gái ông bị bệnh nặng, đang ở một thị trấn khác và ông ta đang bồi hồi chờ tin tức của cô ấy. Thư từ được mang vào, chất thành một đống trên bàn. Thấy có một lá thư có màu sắc và hình dáng như mình trông đợi, ông trưởng bưu điện chộp lấy. Thư đề địa chỉ của lão Ali và ông ta đánh rơi nó xuống như thể nó làm cho ông bị sốc như khi bị điện giật. Tính cách cao ngạo của một viên chức đã từng làm phai nhạt sự âu lo và đồng cảm dành cho người khác, làm con tim ông ta cứng đơ. Ông ta biết ngay rằng đây là lá thư lão Ali chờ đợi. Nó chắc chắn là thư con gái Miriam của lão.

“Lakshmi Das!”, ông ta gọi tên viên nhân viên mà lão Ali đã trao tiền cho.

“Dạ?”.

“Đây là thư của lão Ali. Lão đang ở đâu?”.

“Em sẽ đi tìm”.

Viên trưởng bưu điện không nhận được thư của con gái trong cả ngày đó. Ông ta suốt đêm lo lắng, thức dậy lúc ba giờ sáng và đi đến bưu điện. “Khi lão Ali đến đây lúc 4 giờ, mình sẽ trao thư cho lão”.

Giờ thì ông trưởng bưu điện đã hiểu được nỗi lòng của lão Ali và của chính mình. Sau một đêm bồi hồi và lo âu chờ đợi tin tức của con gái, ông ta thấy đồng cảm với lão Ali tội nghiệp - người đã hằng đêm trong 5 năm qua sống với tâm trạng tương tự. Vào lúc 5 giờ sáng, ông ta nghe có tiếng gõ cửa nhẹ và chắc đó là lão Ali. Ông ta chồm dậy mở tung cửa bằng trái tim đau khổ của một người cha giờ đã thấu hiểu nỗi lòng của kẻ khác.

“Mời bác vào, bác Ali”, ông ta nói to, tay đưa thư cho lão già đang đứng lom khom vì tuổi tác. Lão Ali chống gậy, nước mắt chảy ướt mặt, như lúc viên nhân viên bưu điện bỏ lão đi sau khi lão trao tiền cho anh ta. Nhưng lúc đó gương mặt lão khắc khổ, không tươi sáng như bây giờ. Lão nhướng mắt lên và có một thứ ánh sáng kỳ dị trong đó, làm ông trưởng bưu điện lùi lại vì sợ hãi và ngạc nhiên.

Lakshmi Das nghe có giọng nói của ông trưởng bưu điện khi anh ta trở về từ một khu phố khác. “Ai vậy anh? Lão Ali à?”, anh ta hỏi. Nhưng ông trưởng bưu điện không để ý đến anh ta. Ông đứng mở to mắt nhìn chằm chằm vào ô cửa, nơi lão Ali vừa biến mất. Lão đi đâu? Cuối cùng, ông ta quay sang Lakshmi Das. “Đúng. Tôi vừa nói chuyện với lão Ali”, ông ta nói.

“Lão Ali đã mất rồi ạ. Nhưng hãy trao thư của con gái lão cho em”.

“Gì hả? Nhưng khi nào? Anh có chắc không, Lakshmi Das?”.

“Dạ, chắc như vậy ạ”, viên nhân viên nói. “Lão mất đã ba tháng rồi ạ”.

Ông trưởng bưu điện thấy lòng rối bời. Lá thư của Miriam vẫn còn nằm cạnh cửa, hình ảnh lão Ali vẫn như đâu đây. Ông ta lặng nghe Lakshmi Das kể lại câu chuyện trong lần cuối cùng anh ta gặp lão nhưng vẫn chưa hết bàng hoàng khi nghĩ đến tiếng gõ cửa và đôi mắt đẫm nước của lão. Ông ta lúng ta lúng túng. Ông ta thực sự đã thấy lão Ali? Hay là ảo ảnh? Hay đó có thể là Lakshmi Das?”.

Cuộc sống hàng ngày vẫn tiếp tục. Viên nhân viên đọc to địa chỉ - Thanh tra cảnh sát, giám thị, thủ thư - và quẳng thư ra.

Nhưng viên trưởng bưu điện nhìn chúng như thể chúng đang chứa những trái tim ấm áp đang đập. Ông không còn nghĩ chúng gồm có bì thư và lá thư. Ông thấy chúng như những con người.

Tối hôm ấy, người ta nhìn thấy Lakshmi Das và ông trưởng bưu điện đi chầm chậm về phía mộ lão Ali. Họ đặt lá thư lên mộ và trở về.

“Lakshmi Das, anh có phải là người đầu tiên đến bưu điện sáng nay không?”.

“Dạ đúng. Em là người đầu tiên”.

“Sao... Không. Tôi không hiểu...”.

“Không hiểu gì ạ?”.

“Ồ, không sao”, viên trưởng bưu điện nói ngắn gọn. Về tới bưu điện, ông rẽ Lakshmi Das ra và đi vào. Trái tim của một người cha vừa thức giấc trong ông làm ông thấy ăn năn vì đã không chịu hiểu nỗi âu lo của lão Ali. Ông lại thức một đêm nữa trong lo lắng, bồn chồn. Trong khổ đau và ân hận, ông ngồi bên lò sưởi đốt bằng than để chờ tin tức con gái.

Trần Ngọc Hồ Trường

dịch từ Indian Short Stories, 1900 - 2000,
E.V. Ramakrishnan biên soạn, Sahitya Akademi, 2000.

Giới thiệu | Liên hệ đặt báo | Hộp thư Tòa soạn [Đóng tab]

• Châu La Việt

hế Lan Viên là một nhà thơ lớn, một thần tượng thi ca của tôi. Đến giờ đây nhà thơ Y Phương, tức người bạn từ thuở lính Hứa Vĩnh Sước của tôi vẫn khẳng định rằng: Cái tên ký Châu La Việt của tôi, là bắt đầu từ ba chữ cái CLV của tên ông Chế Lan Viên!

Tôi yêu thơ Chế Lan Viên từ những ngày thơ trẻ, nhất là yêu những câu thơ cuồn cuộn một tình yêu lớn với đất nước, quê hương: “Ôi Tổ quốc ta yêu như máu thịt / Như mẹ cha ta, như vợ như chồng / Ôi Tổ quốc, nếu cần, ta chết / Cho mỗi ngôi nhà, ngọn núi, con sông”, hoặc “Hỡi sông Hồng tiếng hát bốn ngàn năm / Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?”. Những câu thơ ấy vừa như chính khúc hát của tâm hồn trai trẻ của mình, lại vừa như thắp thêm một ngọn lửa diệu kỳ về tình yêu quê hương Tổ quốc trong trái tim mình. Nhất lại vào những ngày kháng chiến, những ngày mà vì tiếng gọi non sông, vì tình yêu Tổ quốc, ai cũng thiết tha cầm súng lên đường, sẵn sàng hy sinh tất cả.

May mắn cho tôi là vào cái thuở mình yêu thơ Chế Lan Viên nồng nhiệt, tôi lại có may mắn được gặp ông. Là bởi mẹ tôi thân với ông từ thời chống Pháp ở Khu Tư, Bình Trị Thiên. Thấy tôi thích thơ ông quá, một hôm mẹ dẫn tôi đến thăm ông, trong một căn nhà nhỏ trong khu nhà 51 Trần Hưng Đạo, Hà Nội. Ông mải mê nói chuyện quê hương Quảng Trị với mẹ tôi (mẹ tôi và ông là đồng hương). Được ngồi yên bên Mẹ, được chiêm ngưỡng ông, được nghe chuyện của ông, tôi như bị hớp hồn. Nhưng tôi chợt nhận ra một điều rất buồn cười là trên bàn làm việc của ông có một tấm biển nhỏ ghi hàng chữ: “Tôi rất bận, xin các bạn không ngồi lâu quá 5 phút”. “Răng rứa anh?”, mẹ cười hỏi ông. Ông cũng nở một nụ cười: “Anh nhiều khách quá. Cho nên phải đặt ra nguyên tắc ấy. Bất cứ vị khách nào đến, dù công việc gì anh cũng xin phép tiếp đúng 5 phút thôi”. Mẹ tôi hỏi đùa ông: “Nhưng họ cứ ngồi lỳ ra thì mần răng?”. “Thì đây” - thần tượng của tôi nở một nụ cười hóm hỉnh, tay bấm một công tắc điện, lập tức một chiếc đèn con màu đỏ nhấp nháy liên hồi ở cái biển “xin không ngồi quá 5 phút”. Ông cười, mẹ tôi cũng cười, rồi đứng lên: “Em cũng quá 5 phút rồi”. Vui chuyện thế, mà ông cũng liền đứng dậy tiễn mẹ tôi ra cửa, và xoa xoa lên tóc tôi: “Cháu về nhé, có gì muốn hỏi về thơ thì cháu cứ đến đây…”

Sau này, tôi có đến thăm ông một đôi lần, nhưng lần nào từ cửa nhìn vào cũng thấy căn phòng ông có khách. Thế là lặng lẽ ra về. Chỉ có một lần tôi đánh bạo vào, lí nhí nói với ông là cháu có làm được ít bài thơ, nhờ bác đọc và chỉ bảo cho cháu. Tôi run run đưa ông cuốn vở nhỏ chép thơ - những bài thơ đầu đời vụng dại. Ông đón nhận trìu mến: “Cháu cứ để bác xem, rồi bác sẽ ghi ý kiến nhận xét”. Nói rồi ông quay sang nói với mấy vị khách trong phòng như giới thiệu về tôi: “Con trai Tân Nhân đấy”. Tôi nghe những tiếng thì thầm: “Con Hoàng Thi Thơ à?” “Có lẽ thế. Nhìn nó giống lắm!” Lại tiếng thì thào: “Sao nó không đi viết nhạc mà đi làm thơ hè?” Một vị khách cười cười: “Chắc vì nó cũng như chúng ta mê thơ anh Hoan” (tên thân mật của nhà thơ Chế Lan Viên).

Một thời gian ngắn sau tôi có quyết định nhập ngũ. Tôi đến chào ông để lên đường. Ông có vẻ bất ngờ: “Cháu sẽ vào chiến đấu ở đâu? Ở binh chủng gì?” Tôi nói với ông có lẽ miền Nam bác ạ. Ông bảo ông cũng có một người con trai mới lên đường. Rồi ông đưa ra tập thơ của tôi, được cất trong một phong bì bằng giấy báo hình như do ông tự cắt dán: “Thơ của cháu đây, bác đã đọc kỹ rồi, và có ghi kỹ những nhận xét. Cháu có tâm hồn thơ, nay lại có thêm thực tế chiến đấu ở mặt trận, sẽ rất tốt cho thơ cháu tương lai. Nếu cháu làm được bài thơ nào, cháu gửi về cho bác xem nhé”. Chưa hết, ông còn lấy một tấm ảnh nhỏ đặt trên bàn, ảnh chụp ông với một người chiến sỹ trẻ, rồi ghi vào sau đó dòng chữ: “Tặng cháu Châu La Việt tấm ảnh bác chụp với Phan Lai Triều ngày anh Triều nhập ngũ”. Tay tôi run lên đón nhận tấm ảnh ông trao, có cả bút tích của ông, như một kỷ niệm thiêng liêng ông dành cho tôi đi vào mặt trận.

Tấm ảnh ấy đã theo tôi qua nhiều sông, nhiều suối, nhiều chặng đường bom đạn, khi bên Đông lại khi bên Tây Trường Sơn. Theo tấm ảnh ấy, gặp cánh quân nào tôi cũng xem có gương mặt nào tương tự như anh Triều con ông hay không, để hy vọng anh em gặp nhau, tâm sự với nhau về ông, về một người cha mà cả hai đều rất yêu quý. Nhưng bao cánh quân giao nhau mà vẫn không một lần được gặp. (Sau này tôi biết anh Phạm Tiến Duật nhiều năm tháng trên đường Trường Sơn cũng tìm anh Triều, gặp đoàn quân nào cũng hỏi: “Thằng Triều con anh Hoan / Có trong đoàn quân ấy?” (Trường ca Những vùng rừng không dân).

Đã không gặp được anh Triều, mà rồi tôi cũng không giữ được tấm ảnh! Có lẽ đó là một trong những tiếc nuối nhất của tôi về kỷ vật trong chiến tranh. Nhưng mất đi không phải do tôi. Trong một trận chiến đấu, máy bay Mỹ phóng bom trúng vào trận địa, chúng tôi người còn kẻ mất, ba lô quần áo cháy hết thành khói đen. Tấm ảnh cũng cháy đen. Từ đấy tôi chỉ còn hình ảnh ông và người con trai ông trong trái tim mình.

Nhiều năm tháng sau khi ông đã mất, vật kỷ niệm ông trao tôi ngày lên đường có hình ảnh, có bút tích thương yêu của ông luôn là một tiếc nuối lớn trong tôi. Có một lần ra nhà sách Fahasa, thoáng thấy một cuốn sách của tác giả Phan Lai Triều (Nắng gió Trường Sơn), tôi liền mua ngay. Thật bất ngờ trong tập sách ấy có tấm hình nhà thơ Chế Lan Viên và anh Phan Lai Triều chụp ngày anh Triều năm xưa nhập ngũ. Hệt như chính tấm ảnh ông đã tặng tôi mà bom đạn đã thiêu cháy. Giờ như vừa mọc dậy, vừa sống lại trong cuốn sách này! Trái tim tôi như bóp lại. Tôi đã tìm lại được kỷ niệm xưa đầy thiêng liêng của mình, đã tìm lại được trái tim nhân ái và đầy yêu thương của Chế Lan Viên ngày ấy đã dành cho một người lính trẻ là tôi.

Rồi một lần tôi đến thăm mẹ tôi, tôi lại bất ngờ gặp anh Phan Lai Triều. Anh đang ôm đàn và hát cho mẹ tôi nghe một bài hát anh mới viết về đồng đội ở Trường Sơn. Cũng buồn cười, tôi là con ca sỹ nhưng lại mê bố anh nhà thơ, còn anh là con nhà thơ lại mê mẹ tôi ca sỹ.

Có một điều liên quan đến tấm ảnh mà anh Triều đã kể lại cho tôi nghe rằng: Ngày anh lên đường, bố anh mới nhờ một người bạn nhiếp ảnh chụp cho hai cha con một tấm làm kỷ niệm, rồi in ra hai tấm (ngày ấy in ảnh tiết kiệm lắm, thường mỗi pô chụp chỉ in một tấm mà thôi). Anh Triều mang theo một tấm lên đường, còn người cha giữ một tấm, trang trọng để ngay trên bàn làm việc để nguôi nhớ đưa con đi xa. Nhưng ngày tiễn tôi, ông đã gỡ tấm ảnh ấy ra trao tặng nốt. Anh Triều bảo: “Có lẽ ngày ấy bố anh cũng đã coi tôi như con…”

Năm 2010 tôi xây một nhà mới ở quận 9. Bên những hàng tre hàng trúc, tôi trồng một cây khế. Con tôi hỏi vì sao ba trồng cây khế, tôi bảo là vì ba yêu thơ ông Chế Lan Viên. Tôi đọc cho cháu nghe bài thơ: “Canh cá tràu mẹ thường hay nấu khế / Khế trong vườn thêm một tý rau thơm / Ừ, thế đó mà một đời xa mẹ / Ba mươi năm trở lại nhà, nước mắt xuống mâm cơm”.

Thế nhưng rồi đến mùa khế ra hoa, rồi khế đậu thành quả, cầm trái khế trên tay tôi không chỉ nhớ Chế Lan Viên, mà cả vô cùng nhớ mẹ. “Ừ, thế đó mà một đời xa mẹ…” Cứ đọc đến câu này là tôi lại khóc, dù đọc một mình hay đọc cho vợ con nghe. Nhớ thương mẹ vô vàn.

Ôi Chế Lan Viên! Yêu thơ ông suốt cả một đời…

C.L.V

_________________________________________________
Bài viết đăng trên Tạp chí Cửa Việt số 298, tháng 7 năm 2019
Ngày cập nhật: 10/7/2019