Bút ký

05/03/2023 lúc 08:29

Cả đoàn thăm quan Thành Cổ Quảng Trị của chúng tôi ngày hôm ấy lặng đi vì xúc động khi nghe anh thuyết minh đọc lá thư mới tìm được trong lòng đất của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh. Chị Hoàng Điệp, phóng viên báo “Người Hà Nội” không nén nổi xúc động dúi máy ghi âm và tay tôi chạy ra ngoài lau nước mắt. Anh thuyết minh còn cho chúng tôi biết sau khi tìm được lá thư, ban quản lý di tích đã phô-tô một bản tìm về địa chỉ quê nhà của anh Huỳnh trao cho gia đình.Cũng tại nơi đây các anh đã gặp lại chị Nguyễn Thị Xơ, người vợ mới cưới được bảy ngày của anh Huỳnh. Bây giờ người thiếu phụ ấy đã bước sang bên kia con dốc cuộc đời. Ba mươi năm đã trôi qua, mai tóc chị điểm nhiều sợi bạc, chị vẫn ở vậy thờ chồng dù không có được hạnh phúc làm mẹ.
....
 

05/03/2023 lúc 08:29

“Phải cố gắng mà lưu giữ truyền thống văn hoá bản làng chứ. Không mai này, người già các bản lần lượt về với Giàng hết thì không khéo người PaKô không còn là người PaKô nữa”. Câu nói cửa miệng của Kray Sức (hiện là Trưởng Ban Văn hoá UBND xã Tà Rụt, huyện Đakrông) mà tôi được nghe khi vừa đặt chân đến mảnh đất Tà Rụt thật hồn nhiên, mộc mạc nhưng cũng hàm chứa cả sự quyết tâm của người PaKô “thương nguồn, nhớ cội” trước sự lãng quên của lớp trẻ đối với văn hoá dân tộc mình. “Muốn hiểu được phong tục, tập quán cũng như văn hoá nguồn cội của người PaKô thì phải mất cả tháng trời tìm hiểu chưa chắc đã hiểu hết. Thôi cứ đến nhà miềng uống rượu rồi miềng nói sơ qua cho nhà báo biết vậy”.
...
 

05/03/2023 lúc 08:29

none

05/03/2023 lúc 08:29

none

05/03/2023 lúc 08:29

none

05/03/2023 lúc 08:29

Cách đây ba sáu năm (năm 1972) trên đường tiến quân vào giải phóng miền Nam, Tiểu đoàn 18 (thuộc Trung đoàn 275, Sư đoàn 367) đóng quân gần hai năm (năm 1972-1973) tại làng Hà Tây (xã Triệu An, Triệu Phong). Chính trong quảng thời gian đó, ông Nguyễn Quốc Phái (là chiến sĩ của Tiểu đoàn 18) làm quen rồi yêu bà Nguyễn Thị Luyến. Kết quả của mối tình đẹp ấy, bà Luyến mang thai và âm thầm chờ đợi tin tức người yêu cho đến ngày bà lâm trọng bệnh qua đời tại quê nhà. Ba ba năm sau (năm 2006), người con có tên là Nguyễn Thanh Tâm nhờ người ra Bắc tìm cha. Biết con mình còn sống ở miền quê ông từng đóng quân, ông Phái vội vã cùng vợ vào nhận mặt con mình. Ngày gặp lại, cha, con chỉ biết nhìn nhau trong ngẹn ngào nước mắt...
��ch'� ax
^� � , Quảng Trị, Đông Hà giải phóng. Một ngày đầu năm 1972, nhà thơ Tố Hữu đến trường. Lần ấy, ông không nói chuyện về thơ, mà nói về chiến tranh. Ông nói về sinh viên các trường đại học đã tình nguyện lên đường vào mặt trận phía Nam. Họ đi để cầm súng, chiến đấu giải phóng Miền Nam...

05/03/2023 lúc 08:29

Vượt đèo Sa Mù cheo leo quanh năm mây phủ, tôi đến thung lũng Cù Bai khi mặt trời bắt đầu khuất dần sau dãy núi xa xanh hình cánh cung như vòng tay khổng lồ vững chãi ôm lấy những bản làng hiền hoà bình yên náu mình dưới tán rừng của đại ngàn Trường Sơn. Nhấp nhô trên quãng đồi mượt xanh rừng trồng, từng đàn trâu đủng đỉnh trở về bản trong tiếng mõ khua lốc cốc cõng trên mình chú bé đen nhẻm đầu trần, tóc vàng hoe vì sém nắng ngồi vắt vẻo như bước ra từ bức tranh “Mục đồng” của làng tranh Đông Hồ chỉ thiếu chiếc lá sen cùng cây sáo. Thung lũng Cù Bai bắt đầu vào đêm. Sau bữa cơm đón khách, tôi có phút thư thái chuyện trò cùng các chiến sĩ của Đồn Biên phòng 605. Khi biết tôi có ý định viết về mảnh đất, con người ở nơi đây, các anh bảo rằng muốn viết thật hay, thật sinh động phải lội bộ vào đến bản Cuôi, Tri, Xa Lỳ, A Xóc, Xê Pu, Tà Păng là bản xa nhất xã Hướng Lập hay đến bản Xà Là, Trăng, Xa Đưng, Cà Tiêng, Tà Rùng của xã Hướng Việt (huyện Hướng Hoá) để tận mắt nhìn thấy người dân ngăn suối làm thủy điện nhỏ. Không vào rừng chặt phá mà lên đồi trồng cây bời lời, xoan đỏ, trầm gió cho núi rừng thêm non tơ màu xanh. Bước qua lời nguyền của Giàng làm lúa nước để có được hạt cơm dẻo thơm hương lúa mới mà thoát cảnh thiếu đói quanh năm. Sáng sớm khi núi rừng còn ngái ngủ trong làn sương mờ ảo chưa kịp tan bởi ánh nắng bình mình vàng nhạt cùng cơn gió an lành khoáng đạt thổi về từ rừng xa, tôi đã đánh thức anh bạn đồng nghiệp trở dậy lên xe vào bản Cù Bai gửi xe lại bản rồi sau đó lội bộ qua ba ngọn đồi, bốn con suối vào bản Tà Păng. Đón tôi ở chân cầu thang ngôi nhà sàn vững chãi nằm ở đầu bản là Đại uý Phạm Văn Nhiên (Đồn Biên phòng 605) cùng già làng Hồ Văn Khai. Già làng Hồ Văn Khai không vồn vã bắt tay tôi như anh Nhiên mà cứ cười cười nhả làn khói xanh lam từ chiếc tẩu thuốc ngậm chệch bên miệng rồi nhìn tôi từ đầu đến chân sau đó mới chậm rãi.
...
 

05/03/2023 lúc 08:29

Trong dân gian, từ lâu đã truyền tụng câu ca dao mà thoạt tiên khi đọc lên, thường không để lại ấn tượng gì đặc biệt, nhưng càng đọc, càng ngẫm ngợi, càng thấy tầm khái quát đầy chất minh triết của cha ông về cái nghề muôn năm cũ nhưng luôn tươi mới cho đến tận ngày hôm nay, nghề trồng lúa nước.
Cố công sống mấy nghìn năm
Để xem thửa ruộng mấy trăm người cày
...
 

05/03/2023 lúc 08:29

Quá khứ của mỗi người đến một lúc sẽ hóa thành nội dung sống của đời người đó. Với tôi thì sao, với tôi là những tháng năm tôi đã sống như mỗi người Việt Nam đã sống. Giờ đây tôi thấy một ngày sống của mình rất dài và thực không dễ dàng chút nào. Con người ta có thể lang thang tứ xứ, nhưng lang thang mãi rồi cũng phải quay về nhà mình, nghĩ ngợi những chuyện viển vông đẩu đâu rồi cũng chẳng trốn khỏi những chuyện nhà mình.
...
 

05/03/2023 lúc 08:29

Thị xã ôm vào lòng một Thành Cổ Quảng Trị, thị xã hôn lên dòng mồ hôi đá Thạch Hãn, thị xã liếc mắt đưa tình sang cầu Ái Tử; tôi muốn dành những động từ âu yếm nhất để nói về thị xã nhỏ bé này, giản dị hiền lành đến nỗi cái tên cũng phó mặc cho quê hương - người ta gọi là Thị xã Quảng Trị.
Ba giờ sáng, từ Khánh Hoà chị Mắt chat và nói với tôi rằng chị ước được về Quảng Trị một lần. Để mần chi? Để đi vào thăm Thành Cổ, chị thích bài hát Cỏ non Thành Cổ của nhạc sĩ Tân Huyền. Tôi lặng người đi sau câu nói của chị, và cảm thấy như cái khoảng cách vô hình mà internet tạo ra được xoá trắng để kéo con người ta lại gần nhau hơn. Trong rất nhiều những bài hát về quê hương Quảng Trị thì Cỏ non Thành Cổ là bài tôi ít khi hát nhất, bởi nó có một đoạn nhạc lên rất cao; hơn nữa, mỗi lần hát tôi lại chạm vào nỗi buồn của thế hệ đi trước, lại thấy mình như có lỗi với đất cỏ quê nhà. Nhưng hôm nay tôi sẽ mượn lời cỏ để hát về thị xã của mình, hát bằng vĩ thanh của tiếng đàn mà ngọn gió phơn qua lá để lại từ những năm về trước.
....
 

05/03/2023 lúc 08:29

Tôi đã có nhiều buổi chiều men theo tận cùng những con đường dẫn vào thăm thẳm cánh rừng phía Tây- Nam thị xã Đông Hà. Rời khỏi phố xá ồn ả, bỗng thấy rừng Đông Hà dường như trở nên bất tận với miên man màu xanh kéo một vệt từ ven sông Vĩnh Phước lên Khe Lấp, phường Ba, giáp đến miệt Tân Trúc, Thiết Tràng, Nghĩa Hy, Cam Lộ...
....
 

05/03/2023 lúc 08:29

Tháng 12 - 1959 tôi lên Ngân Sơn một huyện vùng cao tỉnh Bắc Cạn. Đến nay 2009 - vừa đúng năm mươi năm. Trước năm 1945 Bắc Cạn nằm trong chiến khu  Việt Bắc gồm các tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên gọi tắt là Cao, Bắc, Lạng, Hà, Tuyên, Thái, và Ngân Sơn là một huyện trong tỉnh Bắc Cạn dĩ nhiên cũng là một cái nôi của cách mạng. Về sau chiến khu thành khu tự trị Việt Bắc. Nơi tôi đến đầu tiên là gia đình ông Gia Việt Tiến có hai người con là Gia Việt Toản và Gia Việt Tấn, cả nhà đều tham gia cách mạng. Người con thứ hai Gia Việt Tấn về sau làm Trưởng ty Văn Hóa Bắc Cạn. Ông già Gia Việt Tiến biết tôi đi tìm hiểu con đường của Bác và Đại tướng Võ Nguyên Giáp Từ Pá Bó - Cao Bằng xuống đề sau đó về Tân Trào ông kể:
....
 

05/03/2023 lúc 08:29

Làm báo cho tôi cái nhìn đầy đủ và toàn diện hơn về cuộc sống. Nhờ nghề báo, tôi đã mang niềm vui đến cho nhiều số phận. Đó chính là hai trong nhiều thứ mà tôi có được nhờ nghề báo.
Vâng! Tôi vốn là một sinh viên đại học sư phạm. Ra trường với tấm bằng Cử nhân khoa Ngữ văn, tôi cùng với một số bạn học đồng niên may mắn có thêm cái chứng chỉ về nghề báo mà Trường Đại học sư phạm Huế đã nhanh nhạy và tháo vát lắm mới đầu tư được cho chúng tôi - những sinh viên ra trường vào thời buổi tìm việc cực kỳ khó khăn lúc bấy giờ.
...
 

05/03/2023 lúc 08:29

Những ngày đầu Quảng Trị giải phóng (tháng 5/1972), cả Vĩnh Linh nói chung và vùng núi phía Tây của Vĩnh Linh nói riêng xơ xác, dấu vết đạn bom huỷ diệt nhức nhối mắt người. Không ai có thể ngờ rằng: “những vùng đất bị chiến tranh cày xới ấy lại hồi sinh qua năm tháng theo ý chí mãnh liệt của con người. Nông trường Quyết Thắng là một địa danh nối vùng đồng bằng với với các xã miềm núi của huyện Vĩnh Linh đã từng bị bom, đạn chà xát dần dần hồi sinh như những cánh rừng cao su bật mầm xanh từ gốc bị bom cứa ngang vẫn nuôi sự sống từ lòng đất để vươn lên từng ngày”.
...
 

05/03/2023 lúc 08:29

Sau mấy ngày lưu lại Praha hàn huyên thù tạc, tôi theo Trần Phong về Trécké Budovítse thủ phủ của Nam Tiệp. Ngồi trong xe Phong vừa cầm lái vừa hào hứng chuyện trò, với anh đã nói là phải hào hứng, không hào hứng thì nói làm gì. Cho nên anh mới có tên là Phong gió, là nói thao thao như gió vậy. Cũng có người gọi anh là Phong Hà vì cô vợ yêu của anh tên là Hà. Phong Hà và Hà Phong gặp nhau ở thành phố này khi hai người còn cùng làm thợ trong một nhà máy. Bây giờ họ đã có hai cháu, Thu Huyền là sinh viên luật năm thứ ba, còn Hoàng Nam vừa vào lớp một niên học này. Họ cũng đã mua được một ngôi nhà hai tầng khiêm tốn nằm ở đầu phố, nấp dưới bóng một cây óc chó đại thụ, cây óc chó là một cây lành mang lại nhiều may mắn cho những ai sống gần nó.
Lâu ngày mới gặp lại nhau tôi thấy Phong như già dặn lên nhiều, thời gian làm cho gương mặt trẻ trung điển trai ngày nào không còn, giờ đã sang tuổi năm mươi thì nó bắt buộc phải nhào nặn anh thành người đàn ông ở độ tuổi ấy, cho dù vẫn còn đang rất phong độ. Vầng trán giô cao hơn, tóc thưa hơn, đuôi mắt đã thấy xuất hiện nhiều nếp nhăn, một bộ ria mép với những sợi cứng như thép tua tủa trên gương mặt đen thó, mới gặp dễ tưởng anh là người Nam đảo. Nhưng anh đích thị lại là người Việt, một người Việt gốc Nam Định lớn lên ở phố thợ Yên Viên giáp sông Đuống.
Phong nói, nước Tiệp có sức hấp dẫn riêng của mình, nó là điểm đến của du lịch quốc tế, rất nhiều người về rồi còn quay lại, có người mang theo cả vợ con xin được định cư.
Có lẽ ngày mai mình sẽ lên thăm một lâu đài được liệt vào hạng lớn nhất, kề ngay đây thôi, rồi chiều về ta tạt vào buffet của hãng bia Búdva làm một vài vại đã được ủ dưới hầm sâu, đây là thứ bia thượng hạng có thương hiệu. Ai đến đây mà chẳng ao ước được ngồi trong quán đó chụp một tấm ảnh mang về khoe với vợ con bè bạn.
Tôi kêu lên, mấy hôm nay đến đâu cũng bia rượu, sợ lắm rồi. Anh muốn chú bố trí cho anh đến chỗ nào yên ắng để còn kịp nghĩ ngợi. Phong gật đầu dễ dàng, có thiếu gì chỗ yên ắng, chiều em sẽ gọi điện cho kỹ sư Trần Bình lên đón anh về dưới gia đình hắn, anh cũng nên hiểu thêm về đời sống thị trấn. Chiều hôm ấy Trần Bình phóng xe đem theo cả bà vợ trẻ và hai đứa con lên nhà Phong ăn cơm rồi kéo tôi cùng về sống ít ngày ở Visibrốt.

...
 

05/03/2023 lúc 08:29

Khi còn là học sinh cấp ba Vĩnh Linh Quảng Trị, tôi đã được biết về truyền thuyết Sakura:
....
 

05/03/2023 lúc 08:29

“Một cửa hai nhà”
Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo- Đen sa vẳn nằm trên đỉnh Trường Sơn, nhìn về mái đông là đất Việt, ngoảnh sang bên tây là nước Lào. Nơi đây từng thấm máu bao người con yêu Lào - Việt và ghi dấu những chiến công oai hùng của quân dân hai nước trên chiến trường đường Chín - Nam Lào.
Ngày nay, Lao Bảo - Đen-sa-vẳn trở thành một cánh cửa lớn trên hành lang kinh tế Đông Tây, là niềm tự hào và là biểu tượng của tình hữu nghị đặc biệt giữa nhân dân Việt - Lào mà trước tiên là mối tình keo sơn giữa đồng bào hai tỉnh kết nghĩa Quảng Trị - Sa-vẳn-na-khệt. Cán bộ, chiến sĩ Biên phòng, Hải quan thường ví nơi này là “một cửa, hai nhà”.
Mỗi bận đưa tiễn liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam tại Lào về nước, nhiều bà mẹ Lào lại ra tận cột mốc biên giới, nghẹn ngào khóc: “Tà hán (bộ đội) Việt ơi, con về nhé!” Dù đã nằm xuống, những người con Việt ấy từ lâu đã trở thành ruột thịt của bà con các bộ tộc Lào. Tình cảm từ những năm kháng chiến mãi mãi in đậm trong ký ức nhân dân ở hai mái Trường Sơn, để rồi hôm nay trong công cuộc dựng xây đất nước, người Việt, người Lào vẫn không quên sẻ chia những đắng cay, ngọt bùi...
Hiếm có nghĩa tình nào như nghĩa tình Lào Việt, “sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”. Không chỉ là hữu nghị giữa hai Đảng, hai nhà nước từ Trung ương xuống tỉnh, huyện đến tận cơ sở mà trong từng cảnh đời đều có mối thâm giao. Có nghĩa tình nào hơn khi nửa đêm bên bản Lào có người ốm nặng, đèn bản Việt lại chong lên, rồi những ngày giáp hạt, những kỳ thiên tai người Lào thiếu ăn, thiếu mặc, người Việt sẻ áo, nhường cơm?...
Quảng Trị là tỉnh nghèo, nhưng với bạn Lào ở Sa-vẳn-na-khệt kết nghĩa Đảng bộ và chính quyền địa phương xác định rõ trách nhiệm của người anh em tốt. Chủ trương của tỉnh là tất các các ngành ở địa phương đều tổ chức kết nghĩa với đồng ngành phía bạn, từ các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp đến các tổ chức đoàn thể quần chúng... với những nội dung thiết thực nhất. Bắt đầu là cuộc chiến chống đói nghèo.
       Cũng như nhiều vùng đồng bào dân tộc bên Việt, bà con Lào dọc biên giới vẫn tồn tại tập quán lạc hậu trong sản xuất và sinh hoạt. Với kinh nghiệm của mình, tỉnh Quảng Trị đã giúp áp dụng những mô hình sản xuất phù hợp với từng vùng đất và trình độ, tập quán canh tác phía bạn. Bởi vậy những vườn sắn nguyên liệu cho nhà máy chế biến ở Sê Pôn đã mọc lên nhờ nỗ lực của ngành nông nghiệp và Công ty Thương mại Quảng Trị. Rồi đột phá mở ra vùng chuyên canh cao su trên năm ngàn ha cũng bắt đầu hình thành ở Savẳnnakhệt bằng nguồn lực của Công ty Cao su Quảng Trị. Nhân dân các huyện Hướng Hoá, Đakrông đã quyên góp hàng ngàn con lợn giống, hàng vạn cây giống để tặng bà con ở các huyện Sê Pôn, Tù Muồi, Mường Noòng để phát triển kinh tế gia đình, góp phần xoá đói, giảm nghèo cho hàng ngàn hộ. Điện lưới quốc gia Việt cũng đã toả sáng các trung tâm dân cư biên giới của Lào với mỗi tháng trên 600 ngàn KWh.
      ...
 
 

05/03/2023 lúc 08:29

Vào bộ đội tôi được biên chế vào C2 D4 E336 F308b. Đây là đơn vị tăng cường, hầu hết tân binh tuyển ở đồng bằng Bắc bộ và một số tỉnh lân cận. Sau ba tháng luyện tập khẩn trương, ngày càng tăng nặng, vòng vèo hành quân từ Thái Bình ra Thuỷ Nguyên, Hải Phòng, sư đoàn hạ trại. Chính  trị viên đại đội nói với chúng tôi: Toàn đơn vị được nghỉ phép 7 ngày, phải tập trung đúng ngày giờ để hành quân làm nhiệm vụ mới. Chúng tôi hiểu rằng sau đợt nghỉ phép này toàn đơn vị sẽ vào Nam chiến đấu.
...