Chân thành và thực tế như lời của chị Kăn Nghệ, 60 tuổi, người dân tộc Pa Cô ở thôn Cù Tài, xã A Bung, huyện Đakrông. Và đối với đồng bào dân tộc thiểu số Vân Kiều, Pa Cô, tình yêu dành cho Bác không chỉ là yêu một ngày, yêu hai ngày mà yêu nhiều đời, mãi mãi như nước sông cứ chảy.
Khi người Vân Kiều, Pa Cô mang họ Hồ của Bác
Họ tộc của người Vân Kiều, Pa Cô rất đa dạng và phong phú. Theo thống kê chưa đầy đủ thì người Vân Kiều, Pa Cô có khoảng 70 dòng họ khác nhau. Hầu hết các dòng họ được tạo dựng trên sự hàm ơn, về vật, địa danh, cây cối, sông suối, vật dụng linh thiêng… cho đồng bào của mình. Ví như người Vân Kiều có các dòng họ: Mù Krôông (Krôông có nghĩa là con sông); Mù Kẽq (cái rìu hay còn gọi là a chặt); Mù Raluoq (tên một loại cây gỗ rừng); Asớp… hay người Pa Cô có các dòng họ: A Kiêng, Ra Pat, Tâng Coal, Kray…
Qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử, của đời sống bộ tộc, cuối cùng người Vân Kiều, Pa Cô mang họ Hồ của Bác. Đó là cả một câu chuyện đầy xúc động đi qua hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Và cho đến ngày nay, khi đồng bào Vân Kiều, Pa Cô được sống trong hòa bình, có cơm ăn, áo mặc thì ân nghĩa của đồng bào đối với Bác Hồ luôn khắc ghi trong tim, từ đời này sang đời khác.
Những ngày đầu hạ chúng tôi về bên dòng Sê Păng Hiêng, trong ngôi nhà sàn đơn sơ được làm bằng tấm tre dập thủ công, nhấp chén rượu nồng ấm nghe già làng Hồ Đăng, người dân tộc Vân Kiều ở Tà Puồng kể về Bác Hồ mà lòng chúng tôi rất đỗi nghẹn ngào. “Cả dòng họ tôi chưa một lần được gặp Bác Hồ, nhưng trong tấm lòng ngày nào cũng có Bác. Tôi và con cháu làm việc tốt cho cách mạng để trả ơn Bác Hồ”, già làng Hồ Đăng xúc động chia sẻ.
Dòng Sê Păng Hiêng mùa hè nước trong xanh. Đứng ở Tà Puồng vẫn nghe âm thanh của nước sông. Câu chuyện về đội thanh niên xung phong ở Hướng Việt rồi đội du kích nữ ở Hướng Lập của già làng Hồ Đăng làm cháy bùng lên sự hào hùng giữa non cao núi thẳm: “Hồi đó toàn đi bộ gùi đạn, tải lương thực. Nhân dân ở Hướng Việt và Hướng Lập đi theo Đảng, theo tiếng gọi của Bác Hồ. Đi không biết mệt con ơi. Biết phía trước bom rơi, máu chảy, nhiều người hy sinh nhưng vì cách mạng đồng bào làm mà không sợ, nhắc tới Bác Hồ mọi người hăng hái hơn”.
Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, năm 1946, trước khi chuẩn bị cho Tổng tuyển cử, từ chiến khu Việt Bắc, Bác Hồ cử đoàn cán bộ vào thăm hỏi đồng bào Pa Cô, Vân Kiều ở mặt trận phía tây Trị Thiên, mang theo nhiều bức hình của Bác tặng các bản, nhiều áo lụa tặng những người già và truyền đạt chính sách đại đoàn kết dân tộc của Đảng, không để cho kẻ thù lợi dụng.
Để thể hiện quyết tâm một lòng theo Đảng và Bác Hồ của đồng bào, ngày 26/6/1946, được sự tổ chức của mặt trận Liên Việt, các già làng đã tự nguyện tụ họp dưới chân núi Coc Tăng, tổ chức lễ đâm trâu, cắt máu ăn thề rằng: người Vân Kiều, Pa Cô mãi mãi đi theo Đảng, theo Bác Hồ. Các già làng đều thống nhất lấy họ Hồ của Bác làm họ chung cho cả hai dân tộc Vân Kiều và Pa Cô.
Già làng Hồ Đăng còn cho chúng tôi biết thêm, tuy chưa được gặp Bác Hồ nhưng trong tâm khảm của người Vân Kiều, Pa Cô nói chung và thanh niên miền núi thời đó nói riêng rất tôn quý Bác Hồ. Già trẻ gái trai ở bản đứng lên chống giặc ngoại xâm cũng là làm theo Bác Hồ. Khi chúng tôi hỏi về việc “đổi họ” của người Vân Kiều, Pa Cô, lấy họ Bác Hồ làm họ của dân tộc mình có ảnh hưởng gì đến vấn đề tâm lí, tâm linh của đồng bào mình không? Già làng Hồ Đăng cười tươi rồi nói thêm: “Mọi người đồng ý mới lấy họ của Bác làm họ của mình. Bác Hồ là người cha của cả dân tộc Việt Nam mà”.
Trong những ngôi nhà sàn
Trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, ở đâu có bản làng Vân Kiều, Pa Cô là ở đó có ảnh Bác Hồ. Tình yêu đối với vị lãnh tụ của dân tộc xanh như núi rừng Trường Sơn và trong như nước suối. Trong những ngôi nhà sàn, ảnh Bác Hồ được đặt trang trọng. Đặc biệt vào ngày giáp tết Nguyên đán đồng bào dân tộc thiểu số trang hoàng bàn thờ đẹp hơn. Đây cũng là công việc mà anh Hồ Văn Niên, dân tộc Pa Cô thôn Tà Rụt, xã Tà Rụt, huyện Đakrông thường làm vào những ngày giáp tết. Ảnh Bác được đặt ngay ngắn, bàn thờ được trang trí hoa quả và tranh. Chỉ nhìn thôi cũng đã thấu hiểu được tấm lòng của người con Pa Cô đối với Bác Hồ. Là thế hệ thanh niên, anh Niên khắc khi những tình cảm trân quý mà người Pa Cô dành cho Bác Hồ. Lập bàn thờ Bác Hồ là nét đẹp trong đời sống văn hóa tâm linh của người Pa Cô qua rất nhiều thế hệ.
Cũng trong dịp tết, chúng tôi đến thăm đồng bào Vân Kiều thôn Ly Tôn, xã Tà Long, huyện Đakrông. Anh Hồ Văn Đàm, dân tộc Vân Kiều chỉnh trang lại bàn thờ Bác. Trong ngôi nhà sàn đơn sơ, hình ảnh Bác Hồ được anh Đàm đặt ở bàn thờ chính giữa. Anh vừa sửa soạn lại bàn thờ Bác vừa trò chuyện với chúng tôi: “Từ thời ông tôi đã nghe kể chuyện Bác Hồ, đã thờ Bác Hồ. Đến bố tôi và giờ đến tôi cũng vậy. Không có Bác Hồ ai đem lại tự do cho dân tộc, trong đó có dân tộc Vân Kiều chúng tôi”.
Bàn thờ Bác Hồ của gia đình anh Hồ Văn Niên, ở thôn Tà Rụt, xã Tà Rụt, huyện Đakrông - Ảnh: L.M.H
Không cầu kì nhưng rất đỗi trang nghiêm, bàn thờ Bác Hồ trong gia đình anh Hồ Văn Lịch, thôn Ly Tôn, xã Tà Long được anh thường xuyên chăm sóc. Từ một tấm gỗ đẹp, bố anh Lịch đã đóng bàn thờ đặt ảnh Bác Hồ. Đến mãi sau này thì đời con cháu cứ thế mà gìn giữ, không được thay, trừ khi bàn thờ gỗ bị hư. Anh Lịch cho biết, Bác Hồ là người giúp bà con độc lập, thoát khỏi đô hộ. Không có Bác thì không có cuộc sống như ngày hôm nay.
Hằng năm vào dịp 26 tháng 6, đồng bào Vân Kiều, Pa Cô trên địa bàn tỉnh Quảng Trị tổ chức lễ hội kỷ niệm ngày đồng bào Vân Kiều, Pa Cô mang họ Bác Hồ. Lễ hội được tổ chức trang trọng, bày tỏ lòng thành kính, mến yêu của đồng bào đối với Bác. Trong những ngày đó hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao được diễn ra khắp các bản làng.
Ông Hồ Sỹ Đa, dân tộc Vân Kiều, là giáo viên về hưu ở xã Linh Trường, Gio Linh cho chúng tôi hay: “Thường năm chẵn thì hoạt động kỷ niệm ngày đồng bào Vân Kiều mang họ Hồ của Bác ở Linh Trường được làm lớn hơn, năm lẻ thì tổ chức gọn nhẹ. Nhưng hầu hết không khí lễ hội diễn ra rất sôi nổi, bà con bản làng rất hào hứng tham gia các hoạt động do địa phương tổ chức”.
Ông Hồ Sỹ Đa còn cho chúng tôi biết thêm, tháng 6/1957, khi nghe tin Bác Hồ vào thăm tuyến lửa Quảng Bình, người Vân Kiều, Pa Cô ở Vĩnh Linh cử ông Hồ Ray đại diện ra gặp Bác Hồ để xin cho người Vân Kiều, Pa Cô mang họ của Người. Được Bác Hồ cho phép, người Vân Kiều, Pa Cô đã cùng nhau kéo lên núi đốt lửa, giết trâu, hướng ra miền Bắc mà thề: Đã là con cháu Bác Hồ thì phải thương yêu nhau như tay với chân, phải hết lòng theo Đảng, theo Bác.
Mối tình son sắt
Đi qua nhiều bản làng Vân Kiều, Pa Cô ở các huyện miền núi Quảng Trị, đặc biệt là hai huyện Hướng Hóa và Đakrông, nơi có hơn 85% người Vân Kiều, Pa Cô sinh sống (hơn 65 ngàn người) mới thấy và thấu được tình yêu của đồng bào đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là mối tình son sắt như từ ngữ của ông Hồ Đào, dân tộc Vân Kiều, già làng thôn Cù Bai, xã Hướng Lập, huyện Hướng Hóa. Nếu nói sự kính trọng, biết ơn của đồng bào dân tộc thiểu số ở Quảng Trị đối với Bác Hồ thôi là chưa đủ mà đó là tình yêu, một mối tình đặc biệt, của rất nhiều người yêu một người đó là Bác Hồ. Không những yêu một ngày, yêu hai ngày mà yêu nhiều đời, mãi mãi như nước sông cứ chảy.
Có như thế, ông Hồ Đào mới ngày đêm vận động gia đình, người dân ở bản làng không làm điều xấu, chăm chỉ lao động và học tập để xóa đói giảm nghèo. Cùng với phát triển kinh tế là giữ vững chính trị. “Hướng Lập là xã biên giới, làm ăn nhưng phải giữ nước. Đảng, Bác Hồ và các thế hệ cha ông đã chiến đấu để đem lại độc lập tự do thì mình phải giữ lấy”, ông Hồ Đào nói.
Dọc dãy Trường Sơn nhánh Tây, nhiều ngôi nhà sàn khang trang được mọc lên. Rồi hơn bốn mươi cây số dọc tuyến Lìa, những ngôi nhà đẹp như tranh khiến chúng tôi không rời mắt. Anh Asớp Thủ (Hồ Văn Thủ) ở xã Lìa, huyện Hướng Hóa là hậu duệ của dòng họ Asớp anh hùng thời chống Pháp chia sẻ với chúng tôi: “Asớp là một dòng họ anh hùng thời chống Pháp. Sau đi theo kháng chiến lấy họ Bác Hồ. Trước một lòng theo Đảng, theo Bác thì giờ vẫn thế. Đồng bào dân tộc thiểu số chăm chỉ làm ăn, giữ vững biên cương Tổ quốc”.
Những ngày tháng Năm, rừng Trường Sơn vẫn miên man gió hát. Trong bạt ngàn xanh của chuối, của tiêu, của cao su… thấp thoáng những bản làng, những ngôi nhà sàn bên trong đó chứa biết bao con người. Và tình yêu, tấm lòng, rất nhiều thế hệ theo tiếng gọi của Tổ quốc. Cả khi đất nước sôi sục trong khói lửa của chiến tranh hay những ngày hòa bình. Đọng lại trong trái tim của người Vân Kiều, Pa Cô, của lớp lớp ông cha của họ vẫn là người lãnh tụ kính yêu của dân tộc - Chủ tịch Hồ Chí Minh.
