|
B |
ức tranh của Võ Xuân Huy như một mẩu ký ức đau đớn của tôi treo trên tường, về những ngày Thành Cổ Quảng Trị.
Tranh sơn mài, với hai màu đỏ vàng truyền thống. Màu đỏ là nền choáng ngợp cả bức tranh, mở ra một không gian có vẻ lạ lẫm với cuộc sống thường ngày của tôi bây giờ. Đó là không gian của máu, của lửa và của một sức đấu tranh nhằm, giành giật nhau từng tấc đất để sống. Tình cờ đứa bạn cũ mời đi uống nước ở một quán du lịch phía sau lưng Thành Cổ, tôi mới nhận ra điểm nhìn tổng quát của bức tranh. Nó trông giống và đẹp hơn so với bút pháp hiện thực muốn đưa người ta đắm chìm vào những chi tiết quá cụ thể. ở đây là phong cách trừu tượng nhằm tái sinh lại một thực thể bỗng nhiên đã bị trừu tượng hoá bởi chiến tranh.
Trước mắt tôi, ở cuối bức tranh là một đường thẳng hàng gợi nhớ lại một bức tường của Thành Cổ thuở bom đạn chưa huỷ diệt, trên đó những mảng vôi vữa vẽ nên những hình thù lở lói và ở bìa trái, một vết gì còn nguyên vẹn, gợi nhớ một con đường. Tiếp theo những hình ảnh quen thuộc của một ngôi thành bị tàn phá, là một mặt nước xanh biếc và phẳng lặng mà có lẽ là cái hào hộ thành. Trí óc tôi cứ liên tưởng về sông Thạch Hãn, đoạn sông đẫm máu khi bộ đội phải qua lại Thành Cổ dưới làn pháo địch. Cuối cùng bên mép rìa của con sông Thạch Hãn tưởng tượng, là một hàng lô xô những bụi lau vàng chói trong ánh nắng, những bụi lau anh hùng còn đứng vững trên mặt đất.
Màu vàng kim dưới bàn tay của hoạ sĩ nhắc nhở lại màu nắng của ngày hôm ấy, nghĩa là níu lại những gì còn sống. Đó là bờ lau hoang dại, ánh sáng phản chiếu xuống mặt hồ và nét lang thang của bóng nắng trên những cái gờ còn sót lại của Thành Cổ. ở những đường phía xa, ánh nắng vàng này làm ta nghĩ tới những nét của ánh đèn vàng ấm áp ban đêm, khi thành phố còn đủ sức yêu kiều làm đất sống của những con người. Thành Cổ còn những dấu tròn trên gạch vỡ, trên mặt hồ, trên bờ lau sậy; ấy là dấu đạn bắn thẳng của những trận đại chiến nhằm chiếm lấy thành phố.
Bấy giờ Thành Cổ không còn một bóng người; những sắc áo lính thuở ấy, giờ đã vùi lẫn với màu của đất. Và dưới mặt hồ tĩnh lặng xanh biếc, tuổi trẻ của bạn tôi đã không vào được thành mà đã chìm đò và nằm yên dưới lòng sông. Cho nên một cựu chiến binh nói với người qua đường, rằng: - Con sông Thạch Hãn cũng là một nghĩa trang liệt sĩ, nơi đó hầu hết những đơn vị tiếp viện cho Thành Cổ đã gửi xương thịt dưới đáy bùn lòng sông. Và người cựu chiến binh ấy trước khi vào mặc niệm ở nghĩa trang Thành Cổ, đã chở một thuyền đầy hoa huệ, vừa chèo vừa ném xuống sông những cành hoa trắng, nói là dòng sông này cũng ôm ấp thi thể của các bạn tôi. Còn ánh sáng phản quang vàng chói trên mặt hồ chính là ánh sáng phản hồi của những vinh quang trong quá khứ. ánh vàng chói lọi trên hàng lau phải chăng là dư vang của lịch sử trường tồn trên cây cỏ. Thời đó, tất cả đều quạnh hiu, tĩnh lặng không một bóng người, và người ta có thể gọi là “Sự câm nín của Thành Cổ”.
Một cô bạn đến chơi, ngồi trước bức tranh. Khuôn mặt cô ta tình cờ in hình giữa những nét đầy cảm xúc của hoạ sĩ, khiến cho tôi ngồi từ xalông đằng này nhìn lại, cứ tưởng như cô ta đã ngồi trong bức tranh từ lâu lắm rồi! Nhưng rồi đột nhiên cô đã biến mất khỏi bức tranh; tất cả lại trở về với vôi gạch, với lau lách và mặt nước im lìm.
Chỉ cần một ít kỷ niệm của tâm hồn, ký ức của ta có thể trở lại với đầy đủ không khí của “một thời hoa lửa” và cũng chỉ với “thời hoa lửa” ấy đủ mở ra cho ta không gian huyền thoại của sự hiến dâng không bao giờ dám quên.
Huế tháng 12/2007
H.P.N.T
