Chúng tôi đã nằm ở bờ sông Sài Gòn 7 ngày rồi. Nói nằm thật là đúng nghĩa. Bởi những ngày cuối tháng Tư 1975 này quân ta áp sát Sài Gòn thật khủng khiếp về cả số quân và binh khí. Vùng đất Củ Chi đã trơ trọi bao lâu rồi, cả mười năm Củ Chi bị lính Mỹ chà đi xát lại như một hoang mạc trên mặt đất còn trong lòng đất thì vẫn hừng hực lửa chiến đấu.
Ven sông Sài Gòn là những vạt cây lúp xúp, cóc kèn rồi cỏ lau phơ phất. Trong khi mấy trung đoàn rải quân từ bến Dược bến Đình trở xuôi. Chúng tôi đào hầm qua loa, vén lau sậy lùm ổi bụi mây ra làm ổ, chui vào gầm tán những cây dừa nước ngay mép sông mà nằm mà họp mà chuẩn bị cho trận đánh sắp tới.
Tiểu đoàn bộ ở sát ngay một cái chòi lấn ra sông dưới tán những cây găng rậm rịt. Một tổ giao thông bưu điện Củ Chi bắc chòi sống ngay trên tán cây. Ở đó, tôi luôn thấy một người phụ nữ còn trẻ mắt cứ nhìn đăm đắm ra sông. Mặt sông lốm đốm những đám lục bình trôi. Những chùm hoa lục bình tím chĩa lên trời, sóng sông lòm tom như cá quẫy. Chưa bao giờ tôi thấy chị nói, chị nhìn đoàn quân ào ã trẻ trung mà cứ như người mộng du, tay dụi mắt rồi lại nhìn ra sông. Cứ thế người đàn bà ở bến Đình Củ Chi như một hòn vọng phu búi tóc. Một buổi tối tôi nghe một chiến sĩ giao bưu kể rằng cách đây không lâu chồng chị và đứa con trai duy nhất bị tàu rọ bắn chìm dưới sông. Chị còn lại một mình và hầu như lúc nào chị cũng nhìn ra sông nơi chồng và con trai chìm xuống nước.
Hết họp rồi hạ quyết tâm tiểu đoàn, quyết tâm đại đội, quyết tâm trung đội, quyết tâm tiểu đội. Từ đầu chiến dịch tới giờ đây là những ngày nhàn nhã nhất. Không phải đi lấy gạo, vác đạn, ngoại trừ nhóm chúng tôi hai ngày bò vào ấp Tân Phú Trung rồi trở về vẽ sơ đồ với cán bộ tiểu đoàn. Sa bàn cũng không đắp, chỉ theo bản vẽ tay, rồi bản đồ địa hình cũng vẽ tay của trinh sát nằm vùng đưa ra mà họp mà hạ quyết tâm. Rõ là thế của kẻ mạnh.
Nắng cả ngày rồi chiều thì mưa. Cơn mưa chiều nào ở đây cũng to và thật nhanh. Một tuần nay chúng tôi đã quen như thế. Ba lô cứ gói buộc sẵn sàng chỉ để tấm ni lông lên trên cùng. Súng cứ lau đi lau lại, dép cứ nắn đi nắn lại từng quai, vuốt ve cái dây ba lô mòn bóng thấm đẫm mồ hôi. Tựa lưng vào ba lô mà trò chuyện. Có anh đọc đi đọc lại lá thư nhà mà giao liên đuổi theo đưa thư cho bộ đội ở Chơn Thành.
Ngắm nhìn những khuôn mặt đồng đội trước lúc vào trận sao mà thấy ai cũng trẻ, khuôn mặt nào cũng bâng khuâng, cũng hiền… đến lạ. Đã bao lần trước lúc vào chiếm lĩnh trận địa nhưng tôi đâu có để ý như bây giờ. Có lẽ bởi những trận đánh ở Tây Nguyên rất bất thình lình hoặc do rừng rú, đêm tối hay những lúc mùa mưa thâm xám trời đất chả có thời gian đâu mà để ý. Chỉ biết gập mình dò dẫm, bò trườn trong đêm. Còn bây giờ, giữa vùng bình địa gần sát đô thành Sài Gòn này mọi khuôn mặt vào trận nó mới sáng trưng ra trước hàng ngàn đồng đội. Suốt cả mấy ngày nay pháo ta và pháo địch bắn đối nhau ầm ầm. Cái thứ tiếng xèo xèo bay ngược chiều nhau buốt cả tai. Pháo từ Đồng Dù bắn ra, từ thành Quan Năm Hóc Môn, từ Ngã Tư Tân Quy đồng loạt nã về. Trái phá nổ trên ngọn đồi có cửa hầm địa đạo, nổ dưới sông, nổ phía bên kia sông. Cột nước tóe trắng hắt ngược những cụm lục bình lên trời, cánh hoa lục bình tím bay lả tả hòa vào mặt sông.
Chiều nay 28/4/1975. Mặt trời thật vàng mà trôi thật chậm. Tiểu đoàn 8 của tôi ắng lặng. Chúng tôi ngồi ôm cái ba lô đã mấy tiếng đồng hồ. Lính cũ thì gà gật, lính mới thì phấp phỏng nhìn các đàn anh như dò hỏi, thế này là thế nào hở các anh?
4 giờ chiều, thấy đơn vị biệt động thành hành quân qua. Trẻ quá, nhiều con gái quá, lại xinh nữa, lại lúng liếng mắt nhìn các anh chủ lực đang há mồm ngơ ngác. Các anh nhìn theo những bắp chân trắng cứa đỏ bởi dây dép cao su.
Mặt trời khuất hẳn. Lệnh hành quân. Cả ngàn người bám vào nhau. Chưa có cuộc chiếm lĩnh nào chúng tôi bám sít nhau như thế. Một cuộc hành quân chiếm lĩnh rộn rực trong lòng nôn nao đến vậy. Hơi thở người đằng sau phả vào gáy người đi trước. Tôi vượt lên đầu tiểu đoàn để nhận một nữ biệt động dẫn đường. Chúng tôi trao đổi ngắn gọn về hướng hành quân và chỉ kịp nhận ra cô còn trẻ nhưng da bánh mật chắc lẳn với cái tên Mỹ Hạnh.
Phía đông nam là một quầng sáng lung linh còn phía tây cột lửa đỏ bốc cao ngùn ngụt. Kho xăng Đồng Dù bị pháo kích lúc chập chiều đang ù ù cháy. Nóng, ngột ngạt những mồ hôi tiếng thì thầm của lính. Pháo bất thần nổ. Đội hình phía sau tôi ùn lại, một chiến sĩ trinh sát quay lại rồi chạy lên. D7 hy sinh 3 bị thương 4. Trung đoàn lệnh hành quân khẩn trương. Một con mương sâu rộng chừng 15 mét. Bộ đội ào xuống, phì phò ì ọp khúc khích cười. Rồi có tiếng: Chết đuối rồi! Chết thằng Dìn rồi. Mỹ Hạnh quay ngoắt lại trong đêm mập mờ. Nhoáng cái Mỹ Hạnh lôi chàng Dìn vào bờ. Chúng nó hỏi mày không biết bơi à? Em không biết. Hinh hích hinh hích. Lính ta cười. Mỹ Hạnh càu nhàu, đồng đội chết ỉm đến cổ còn húm vào cười. Lính ta chả ai nói gì.
Vượt qua đường 8 đoạn Phước Vĩnh An. Cái đồn địch bắn đạn 12,8 mm đỏ lừ lừ cành cành cành. Chó sủa râm ran. Mặc, chúng tôi cứ nhắm Cầu Bông mà lội tới. Mùi bùn, mùi lúa thì con gái ngai ngái trong đêm. Lính hỏa lực ì ọp ngã lên ngã xuống. Bờ ruộng thì nhỏ đất dính nước lại trơn. Tôi bảo Mỹ Hạnh, tôi chiếu bản đồ Hạnh dẫn bộ đội lội trên lúa. Hạnh cự, nát lúa uổng lắm. Tôi gắt, không thể để chậm giờ vào chiếm lĩnh. Tôi dứt khoát. Truyền lại lội ruộng theo trinh sát. Thế là hàng mấy trăm người bì bõm dưới ruộng, rồi leo lên ruộng cạn rồi lại lội xuống nước. Cứ thế chúng tôi vòng qua cánh đồng rìa làng Tân Thông Hội, xuống Tân Phú Trung. Một giờ sáng, trăng bất thần nhú ra. Cả đội hình đến cánh đồng trồng dưa của dân Tân Phú. Trinh sát bàn nhau, làm mấy quả đi cho đỡ háo. Lập tức bị Mỹ Hạnh phản ứng. Đi làm cách mạng mà ăn trộm dưa của dân à?
Tôi đưa cho Hạnh gói lương khô. Mỹ Hạnh thích lương khô nên mừng quá ăn ngay. Vừa ăn vừa nói lương khô chủ lực ngon quá trời. Tôi bảo mỗi trận đánh chỉ được một gói thôi. Hạnh ăn rồi anh phải ăn dưa thôi. Cô biệt động kêu trời, rằng bộ đội lừa nhân dân. Chúng tôi cười khoái trá và bổ dưa ăn.
Đội hình lên đã đủ, chúng tôi đề nghị tiểu đoàn để bộ đội tập hợp lực lượng ngoài đồng trinh sát chúng tôi bò vào trận địa với tham mưu trưởng trung đoàn lần nữa. Trăng bỗng chui ra khỏi đám mây. Trinh sát nhìn nhau hơi lo lắng. Mặt trăng thật vô duyên. Cánh đồng gần ấp Chợ đầy rau mùi và hành. Nhắc nhau cẩn thận đừng giẫm lên luống mùi và hành sực mùi lên bọn lính gác nó phát hiện. Lúc bò qua một vườn cam và chanh, sờ thấy có quả nhưng không dám ngắt định bụng quay ra vặt mấy quả.
Đêm đầu tiên chiếm lĩnh một trận địa ven đô, bồi hồi lạ lắm. Mùi của cánh đồng lúa đang kì trổ đòng, mùi bùn ruộng lẫn trong mùi phân của trâu bò. Mùi mồ hôi của lính và lại là lần đầu tiên đi cùng một cô gái, chúng tôi cảm giác rất gần rất nhẹ nhàng là hương tóc con gái cứ phảng phất đâu đây. Đêm chiếm lĩnh, lội đồng rồi chui lên vườn tược ngửi thấy, cảm nhận thấy những mùi vị có tên chung, nhưng cũng có mùi mang cái tên riêng chỉ người cảm nhận nó đặt tên được.
Chúng tôi nhìn về Tân Sơn Nhất đèn đỏ nhấp nháy trên cao, chịu chả biết là gì. Những cái máy bay bay đêm lên xuống, đại bác 130 li của ta vẫn cầm canh bắn vào phía ấy. Ra sát đường thấy có cái gì to và lóa lóa trắng, mò lại gần thấy thằng tây đen nhe răng trắng ởn, bảo nhau lùi thôi không biết là gì. Tôi bảo lát nữa chỉ mục tiêu cho DKZ phang vào đấy. Thằng Minh thì thầm không phải hỏa điểm gì đâu, họ vẽ cái thằng tây quảng cáo thuốc đánh răng đấy.
Đưa các đại đội vào chiếm lĩnh xong xuôi, không gian nén lại, thời gian trôi thật chậm. Sở chỉ huy ở ngoài đồng trên một con mương ken dày những cây bằng lăng. Nhìn lên đường số một từ hướng Tây Ninh về Sài Gòn thỉnh thoảng có vệt đèn xe Honda. Trong đêm tiếng động cơ xèn xẹt thành vệt dài rồi chìm vào đêm. Trận địa im lặng. Nghe thấy cả tiếng ếch nhái. Mắt đăm đăm dõi về hướng mấy cái lô cốt ngoài ấp chợ, rồi lại lom lom ngó cái đồn đầu cầu Bông. Quay lại về hướng bắc, Đồng Dù vẫn sáng, vẫn hồng hồng cái thứ ánh sáng của trận đốt kho xăng lúc chiều qua. Một vùng phía bắc Sài Gòn nín như nghẹt thở trước giờ phút bùng nổ trận công phá cuối cùng. Mấy thằng lính thông tin rải dây vào các đại đội chiến đấu trở về ngồi trên bờ ruộng thay nhau dúi đầu xuống mương hút thuốc. Trung đoàn trưởng lừ lừ đi tới. Tiểu đoàn trưởng đứng lên. Tôi biết giờ nổ súng bắt đầu.
…Vậy là đêm 28/4/1975 trở thành cái đêm cuối cùng của đời tôi hành quân chiếm lĩnh, cũng là cái đêm lần đầu tiên tôi được lội bì bõm trên đồng ruộng vùng ven Sài Gòn. Từ hôm đó cho tới nay đã về già không bao giờ mình bước xuống cánh đồng thơm ngái hương bùn và bâng lâng phóng khoáng như tình người Nam Bộ vậy. Ai đó có thể quên những mùi hương của không gian trận địa, chứ tôi thì tôi nhớ, nhớ mãi màu sắc bầu trời màn đêm hôm ấy. Nhớ hương gió đồng và mùi lúa mùi bùn trước giờ nổ súng. Trận đánh cuối cùng, đêm chiếm lĩnh cuối cùng có mùi hương rất quyến rũ, hương đồng Nam Bộ.
