Một ngày đầu xuân, trong màn nắng ấm hiếm hoi vào buổi sáng ở miền tây Quảng Trị, chúng tôi theo con đường nhỏ từ thị trấn Khe Sanh để vào xã Hướng Linh. Chưa đặt được bàn chân đến nơi cần đến, nhưng từ xa đã nhìn thấy những cánh quạt điện gió lớn, trắng muốt in rõ trên nền trời. Ở vùng đất này, xưa nay gió nhiều vô kể, từng ngày thổi rần rần, thử thách mọi thứ nếu muốn bám trụ để sinh sôi, phát triển. Nhưng từ khi những cột điện được dựng cao lên bầu trời để hứng gió, chạy ra điện, hái ra tiền, thì luồng gió ở vùng đất trên đỉnh Đông Trường Sơn này lại đã đổi khác.
Ông Hồ Văn Tình - Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Hướng Linh, huyện Hướng Hóa mở đầu câu chuyện về vùng đất Hướng Linh bằng những câu từ đại loại như “cửa gió”, “đất dữ”. Ông Tình sinh ra, sống ở đất này đã 55 năm nên rất tường tận về những khó khăn mà thiên nhiên đã “ưu đãi”. Ông bảo “kẻ thù” lớn nhất ở đây là gió, bởi gió quanh năm thổi ào ào khiến người dân sinh sống, sản xuất rất khó khăn. “Người Vân Kiều trồng cây, gió quật cây gãy đổ. Người Vân Kiều làm ruộng lúa, gió quật cả đám lúa ngã rạp. Gia súc, gia cầm cũng bị gió vờn đến đau ốm, bệnh tật, còi cọc”, ông Tình kể. Vì thế, nhiều người dời đến lập nghiệp ở Hướng Linh chưa được bao lâu, đã nản chí bỏ đi. Dân làng cũng thế, nhiều người phải đi tìm nơi định cư mới.
Đến năm 2008, nhà nước đã hỗ trợ người dân trồng hàng trăm ha rừng tràm, keo để làm lá chăn bao quanh bản làng. Nhờ được chăm sóc tốt, hệ thống rừng phát triển ổn định, đã hạn chế được sự tàn phá của những luồng gió. Khi luồng gió chướng suy giảm, người dân Hướng Linh bắt tay vào phát triển kinh tế bằng cách trồng lúa nước, trồng cây cà phê, cây sắn và chăn nuôi trâu bò. Từ đó cuộc sống có chút khởi sắc, nhưng Hướng Linh vẫn là một xã khó khăn. Với hệ thống giao thông hạn chế, bao bọc bốn bề đều là núi cao hiểm trở, đến một cái chợ làm nơi giao thương, buôn bán, trao đổi hàng hóa cũng không có…
Câu trả lời làm sao để Hướng Linh có hướng phát triển đột phá, vẫn nan giải cho đến khi địa phương tìm ra “chìa khóa” để tận dụng luồng gió trời đã gây bao khó khăn cho người dân trong những năm qua. “Ban đầu bố cũng không tin, làm sao có thể bắt gió sinh ra tiền của được” - ông Tình cười vui. Nhưng rồi nhìn những đoàn xe mang máy móc đến, người ta dựng những cây quạt khổng lồ lên, rồi cả nhà máy cũng được xây dựng, thanh niên trong bản thì được làm công nhân và được trả tiền lương theo tháng, ông Tình đã khấp khởi mừng, hi vọng nơi ông đã bám trụ hơn nửa đời người sẽ có hướng đi mới.
*
Chuyện ở Hướng Linh có luồng gió mạnh từ lâu ai cũng biết, nhưng phải đến năm 2000, Viện Quy hoạch phát triển nông thôn thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn mới có khảo sát, và xác nhận sức gió tại nơi đây đạt trung bình/năm từ 6-7m/s, đó là một điều kiện lý tưởng để xây dựng điện gió. Theo Quy hoạch phát triển điện gió tỉnh Quảng Trị giai đoạn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 được Bộ Công thương phê duyệt thì tiềm năng năng lượng gió về mặt kỹ thuật có tốc độ gió trung bình năm từ 6,0 m/s trở lên ước khoảng 6.707ha và được chia làm ba vùng, trong đó tập trung tại các xã Hướng Linh, Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Hiệp.
Việc công bố quy hoạch điện gió đã thu hút được sự quan tâm của các nhà đầu tư, trong đó Công ty cổ phần Tổng công ty Tân Hoàn Cầu là đơn vị được đồng ý chủ trương đầu tư nhà máy điện gió Hướng Linh 2 với tổng vốn 1.420 tỷ đồng. Dự án khi đưa vào hoạt động hứa hẹn sẽ đáp ứng nhu cầu sử dụng điện năng của nhân dân trên địa bàn tỉnh, góp phần giải quyết việc làm, phát triển kinh tế - xã hội của huyện Hướng Hóa cũng như toàn tỉnh Quảng Trị.
Trong cuộc trò chuyện với chúng tôi, ông Nguyễn Liêm - Giám đốc nhà máy điện gió Hướng Linh 2 nhớ lại: “Quá trình xây dựng và lắp đặt các turbine điện gió gặp rất nhiều khó khăn dù chúng tôi đã có sự trợ giúp từ các chuyên gia nước ngoài. Lắp đặt thiết bị lớn như vậy, chúng tôi luôn yêu cầu anh em thi công phải hết sức cẩn thận và đảm bảo các yêu cầu về an toàn lao động. Cho đến khi hoàn thành việc lắp đặt 15 turbine mà không để xảy ra sự cố nào, anh em chúng tôi mới thở phào nhẹ nhõm”.
Vui câu chuyện, ông Liêm tự hào giới thiệu, các turbine được sản xuất tại Đan Mạch, phần trụ được làm bằng thép đặc biệt không gỉ, cao 82m, đường kính 5m, mỗi turbine có 3 cánh quạt, mỗi cánh dài 49m làm bằng nhựa đặc biệt và có cơ chế tự gấp lại để ứng phó với mưa bão. Dự án nhà máy điện gió Hướng Linh 2 thi công đến giữa tháng 5 - 2017 thì hoàn thành công tác chạy thử nghiệm và chính thức đóng điện vào trạm 110kV hòa vào lưới điện quốc gia sớm hơn một năm so với kế hoạch đề ra. Dự án gồm 15 turbine với tổng công suất lắp đặt là 30MW, ông Liêm cũng dự kiến mỗi năm nhà máy điện gió Hướng Linh 2 sẽ nộp ngân sách trên 20 tỷ cho địa phương.
Ông Nguyễn Đức Chính - Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị cho biết: “Dự án điện gió Hướng Linh 2 đã được triển khai rất tích cực, đây là dự án thứ tư trên toàn quốc và là đầu tiên ở Bắc Trung Bộ. Việc phát triển điện gió rất đáng khuyến khích vì có thể đảm bảo về môi trường, không chiếm nhiều diện tích đất và góp phần làm đẹp cho cảnh quan, do đó chúng tôi rất mong muốn và sẽ tạo điều kiện cho các nhà đầu tư để phát triển điện gió”.
Bên cạnh số tiền nộp ngân sách dự kiến trên 20 tỷ mỗi năm mà ông Liêm đã đề cập, điện gió Hướng Linh 2 đã tạo ra nhiều việc làm hiện tại và những chuyển biến căn bản trong tương lai. Trong thời gian thi công, Tổng công ty Tân Hoàn Cầu đã tạo ra hàng chục việc làm cho người lao động địa phương, hiện tại có khoảng 20 lao động được Công ty ký hợp đồng làm bảo vệ tại nhà máy và các turbine.
Anh Hồ Pa Nâng (34 tuổi, trú tại thôn Miệt, xã Hướng Linh) vốn dĩ chưa bao giờ nghĩ có một ngày mình sẽ trở thành công nhân, hưởng lương tháng và được đóng bảo hiểm. Trước đây, cuộc sống của anh gắn liền với núi rừng và nương rẫy. Năm này qua năm khác, mùa lúa này sang mùa lúa khác, dù đã làm việc chăm chỉ, nhưng điều kiện khí hậu khắc nghiệt khiến cuộc sống gia đình anh vẫn quanh năm thiếu thốn, luôn nằm trong diện hộ nghèo của xã. Khi Công ty Tân Hoàn Cầu thông báo tuyển công nhân, anh mạnh dạn đăng ký và được nhận vào làm việc. Vốn tính siêng năng, cần cù, sau khi công trình điện gió hoàn thành, Ban Giám đốc nhà máy đã tin tưởng và đề nghị giữ anh lại làm bảo vệ nhà máy khiến anh rất vui mừng. Anh Hồ Pa Nâng chia sẻ: “Trước đây mình làm nương rẫy nhưng không thoát nghèo được, giờ đi làm bảo vệ có tiền lương mang về cho vợ, cho các con đi học nên rất mừng. Mình mong muốn sẽ có nhiều nhà máy điện gió ở trên quê hương mình nữa để anh em trong thôn cũng được đi làm như mình”.
Mong muốn của anh Nâng cũng như rất nhiều người dân khác sẽ sớm thành hiện thực, bởi đến nay tỉnh Quảng Trị đã có 4 dự án điện gió, trong đó, có 2 dự án đã được đầu tư là Hướng Linh 1 và Hướng Linh 2 đều do Tổng công ty Tân Hoàn Cầu thực hiện. Hai dự án còn lại đã được UBND tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư là Hướng Phùng 1 và Hướng Phùng 2. Khi hoàn thành, 4 nhà máy có tổng công suất là 110MW và sản lượng điện gió tương ứng là 287 triệu kWh. Ông Liêm cũng cho biết thêm, Tổng công ty Tân Hoàn Cầu cũng đã đạt được thỏa thuận với Công ty Vestas ASP, theo đó phát triển các trang trại điện gió qua 6 tiểu dự án với công suất tối thiểu 30MW. Cả hai công ty sẽ tiến hành nghiên cứu sức gió và địa điểm để chọn vị trí đặt turbine cho các tiểu dự án.
Dẫn chúng tôi tham quan “cánh đồng điện gió” Hướng Linh 2, ông Liêm ấp ủ về giấc mơ phát triển điện gió kết hợp du lịch sinh thái, về một “cánh đồng điện gió” hùng vĩ giữa đại ngàn, là điểm đến lý tưởng cho khách du lịch. “Cứ hình dung ở cao nguyên hùng vĩ như thế này có hàng trăm turbine mọc lên trùng trùng điệp điệp, chỉ nghĩ đến thôi cũng đã thấy ấn tượng, đó là chưa kể đến những điều kiện khác mà thiên nhiên đã ưu đãi cho vùng đất này” - ông Liêm hào hứng nói về định hướng của công ty trong lúc cùng chúng tôi đi khảo sát khu vực lòng hồ thủy điện Khe Nghi, điểm trung tâm trong khu du lịch sinh thái. Điều mà ông đề cập đến thực ra không mới, đó đều là hướng phát triển chung của cả 4 dự án điện gió đã đầu tư trên cả nước, đặc biệt là ở mô hình điện gió Bạc Liêu có 62 turbine nằm trên biển đã trở thành địa điểm hút khách du lịch mới trong thời gian gần đây.
Công trình điện gió Hướng Linh nằm ngay cạnh núi Voi Mẹp, nóc nhà của Quảng Trị với độ cao trên 1.700 mét cùng hệ thống động, thực vật phong phú. Trên đỉnh núi Voi Mẹp còn bảo tồn các bề mặt san bằng cao 1.400 - 1.600m. Bề mặt có diện tích không rộng lắm, song có vỏ phong hóa dày. Sự bảo tồn các mảnh sót của mặt san bằng với vỏ phong hóa dày đặc đã tạo điều kiện cho việc hình thành các hồ nước tự nhiên tại đỉnh của khối núi này. Đây là nét độc đáo mà các điểm du lịch sinh thái trên độ cao tại Bạch Mã, Bà Nà không có được. Từ Hoong Coóc nếu đi ngược ra khoảng 10 km là di tích lịch sử sân bay Tà Cơn, trở ra thêm 3 km là thị trấn Khe Sanh xinh đẹp với khí hậu quanh năm mát mẻ. Di chuyển về hướng Tây khách du lịch có thể đến thăm thị trấn Lao Bảo với Cửa khẩu quốc tế thông thương với nước Lào hay đi về phía Bắc, du khách sẽ băng qua ngọn đèo Sa Mù bí ẩn quanh năm phủ mờ sương trắng xóa để đến cụm hang động hoang sơ với nhiều khối thạch nhũ kỳ ảo có hàng ngàn năm tuổi. Tất cả những mảnh ghép đã được trải ra bàn, bức tranh du lịch miền tây Quảng Trị vẫn đang chờ một bàn tay đủ khéo léo để kết nối những mảnh ghép đó lại hoàn chỉnh, qua đó tạo thêm công ăn việc làm cho lao động địa phương, góp phần phát triển du lịch của tỉnh trong giai đoạn mới.
Chiều dần buông, chúng tôi tản bộ trên những con đường mới mở nối thông các cột điện gió, dường như những cơn gió thổi qua đã không còn lạnh nữa. Gió như trở nên nồng ấm hơn mang theo mình những dòng năng lượng sạch, những hi vọng, ước mơ và sự đổi thay ở vùng đất khó.
M.A
