|
N |
ụ cười ấm như hương cà phê của người bạn đã làm tôi say mê Hướng Hóa thêm lần nữa. Khi ấy, làn sương chiều huyền ảo vừa giăng kín lưng chừng những núi đồi xanh biếc và tôi hiểu ra rằng tôi đang chạm vào một xứ sở cao ráo mơ màng, một trái tim nồng ấm đủ làm tôi chuếnh choáng vượt sông này đèo nọ để đến giữa bạt ngàn cây lá và trùng trùng sương trắng, lắng nghe lòng bồi hồi rạo rực với những câu hát đang rót men gọi tôi về trên một đô thị vàng.
Có lẽ hàng ngàn năm trước, trong một lần rời khỏi đỉnh Trường Sơn cao ngất luôn chìm trong một màu xanh huyền hoặc, Đấng Sáng tạo đã thổi vào núi rừng phía tây Quảng Trị này ý tưởng lãng mạn về sức quyến rũ rất riêng của một miền đất của gian lao và hy vọng. Rồi một ngày kia, không ngăn nổi mình đi tới những con đường hư ảo trong sương, tôi quay lại với linh hồn của đất đỏ bazan mềm mại trên những vành đồi chung chiêng vùng biên giới. Sau phút ngồi thật yên, cảm nhận sự quyến rũ êm đềm của cơn mưa nguồn thảng thốt, Khanh, một người bạn đã giúp tôi giở những trang sách về thế giới xanh thắm này bằng những ngón tay mảnh khảnh. Những trang giấy mở ra trước tôi một Hướng Hóa sâu thẳm trong thời gian, mới mẻ trong không gian với rất nhiều thăng trầm và khát vọng. Qua mỗi thời kỳ quật khởi của dân tộc từ Hai Bà Trưng, Mai Thúc Loan, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ, Hàm Nghi đến Hồ Chí Minh vĩ đại, Hướng Hóa luôn biết chuyển hóa năng lượng của mình thành sức mạnh đi tới. Tôi trong đời đã biết bao lần cảm ơn những người chép sử những người đã dùng bộ óc mẫn tiệp và sự trung thực thông tuệ của mình làm ngón tay chỉ vào ánh sáng của sự thật, giúp tôi hiểu và tự hào về một dân tộc đã được sinh ra trong cùng một bọc. Nhưng trong những bản làng của đồng bào Pakoh, Vân Kiều nép mình giữa núi rừng Trường Sơn trùng điệp này, còn có một thứ biên niên sử có thể nâng nhận thức của con người lên trong cảm khái kỳ lạ được chép trong thăm thẳm ché rượu cần nồng nàn mùi lúa mẹ, men lá rừng chân mộc và thiêng liêng. Vít cong cần rượu bên ánh lửa nhà dài, tôi khám phá cái thâm u của rừng núi giữa tầng tầng ký ức mà Già bản giữ gìn cho con cháu trong lớp da mồi và tiếng cồng chiêng muôn đời vẫn vọng.
Lịch sử nhân loại thuộc về những con người biết ước mơ và dám biến ước mơ thành hiện thực, ý niệm đó vang lên khi tôi đứng trước biểu tượng hào hùng của bộ đội tăng thiết giáp trên đỉnh Làng Vây. Tôi nín thở nhìn ngắm những ngôi làng nằm giữa thung lũng Khe Sanh đang sáng trưng dưới ánh mặt trời của ngày mới. Đến đây và nôn nao trong buổi bình minh này khi được hiện hữu trong một phong cảnh màu mật ong với những vườn cây tươi tốt, những ngôi nhà mái lá, làn không khí óng ánh bụi nước và sự mẫn cảm, tôi nhận ra lý do tại sao từ trong những ngày lửa khói mịt mùng của chiến dịch Nam-Lào đã hiện ra trong sức tiên cảm của nhà thơ Ngô Kha một đô thị vàng trên đồi Lao Bảo - một thị trấn yêu kiều qua ngả Làng Vây (Thơ - Ngô Kha). Ngày ấy, qua mây thấp và sương mù giăng kín một vùng bị đạn bom đào xới nổ tung lởm chởm như bề mặt của mặt trăng, thi sĩ nhìn thấy sau ngày phá vỡ trùng vây đập tan quân cướp nước là sự hồi sinh mãnh liệt của đất đai và cây cỏ trên núi đồi hùng vĩ bát ngát này. Bốn mươi năm sau giờ phút hát khúc khải hoàn, sau cái chết trong tù ngục của nhà thơ, con người mới cảm nhận hết giấc mơ âu yếm vô ngần gởi về Quảng Trị ấy. Với Hướng Hóa, giấc mơ đô thị vàng ấy lớn lao bởi vì tính hiện thực của nó, một hiện thực mà trong đó sự nhọc nhằn và chất lãng mạn gần như hòa quyện với nhau.
Khe Sanh là nơi bản thân cuộc sống được tính bằng chồi non, bằng hồn sông núi còn đọng những dư ba trong mỗi nhát cuốc bổ đôi thời gian. Ôm vào lòng cả quá khứ lẫn hiện tại của mảnh đất này, tôi bắt gặp trong ký ức của Khanh hình ảnh một Khe Sanh nham nhở bời bời lau lách và nhìn thấy qua vai Khanh chiều dài dịu dàng của một phố núi kiêu hãnh đứng trong lịch sử như một tấm gương cổ điển về ý chí, nghị lực và khát vọng sống của con người. Tôi thích đứng ngóng quãng đường từ Tà Mây-Làng Vây ngang qua đồi Cù Bốc rồi dẫn vào Tà Cơn cả trong lúc nắng lên hay sương xuống. Cuối xuân, cây xanh ngút tầm mắt trên một vùng bát ngát ven Đường Chín với triệu triệu mắt lá của buổi thái hòa. Nhiều người già họ Hồ quả quyết rằng lần cuối cùng mình tính thời gian bằng mùa đốt rẫy đã qua lâu lắm rồi, và họ đang sống những tháng năm đẹp nhất đời mình trong những ngôi nhà khang trang giữa vườn cà phê, hồ tiêu, ao cá, ruộng lúa nước, đàn bò mộng của gia đình. Đưa tay chỉ về phía sân bay Tà Cơn ông cắt nghĩa cái tên của nơi trước kia những trung đoàn thủy quân lục chiến, hỵ binh bay Mỹ đã trả giá bằng máu trong tiếng Vân Kiều có nghĩa là đẹp. Sau nửa đời cày cuốc, gieo trồng, những người như già Chữ lại đưa Tà Cơn trở về với ý nghĩa uyên nguyên của nó. Vào những ngày còn ghi trong ký ức của họ đã có những cơn khát làm Khe Sanh, Hướng Hóa kiệt sức như những cánh rừng già bị hủy diệt bởi B52, rốc két, na pan cứ kuif dần về phía chân trời. Gần hai mươi năm sau ngày chiến thắng, con người ở đây vẫn trải qua những cơn mộng dữ, những ngày lạnh lẽo đời thường và những niềm sợ hãi đen tối mà đói nghèo, lạc hậu mang lại. Những con người thật thà, quả cảm của Làng Cát, Làng Vây, Động Trí, Tà Cơn, Bản Côn, Khe Sanh và các điểm cao lịch sử khác trần ai với các cuộc trao đổi sản vật một lấy mười. Du canh du cư phá rừng đốt rẫy làm nương và chờ đợi những công văn chính sách của nhà nước, họ đói cơm, nhạt muối, thiếu đường đi, thiếu vải, thiếu nhà cửa, thiếu cái chữ, dụng cụ sản xuất,...trên màu đất đỏ cồn cào. Những năm tháng thiếu sáng tạo như vậy cứ nói nhau đi qua những số phận lam lũ với chiếc gùi đựng chuối rừng, bắp nương, sắn rẫy trên lưng và bọc địu con trước ngực. Những đứa con của họ sinh bảy còn hai, ba vì sốt rét, đói ăn, vì ma rừng và Giàng muốn thế. Sự hồi sinh của một vùng đất, của cả mấy tộc người ngày ấy còn nhờ vào một vạn con người từ những thôn làng Triệu Hải đến định cư kinh tế mới. Mười năm trước, già Pả Ni ở bản Cheng của Tân Liên luôn day dứt vì "đồng bào miềng không quen với cái sướng, chỉ quen với cái khổ thôi... Đất đai nhiều mà không biết làm ăn nên cái bụng không no"...
Từ thung lũng Khe Sanh nhìn lên hướng Tây là nơi mặt trời rơi vào đất mỗi khi ngày tắt. Ở đó tôi có được khoảnh khắc cang mình trong cảm nhận sự thiêng liêng gần gũi của biên giới thân yêu của Tổ Quốc. Lao Bảo trong trí tưởng của tôi là vầng trán tuyệt đẹp của một con rồng cường tráng đang ngạo nghễ nâng đỡ khát vọng bình yên, no ấm, giàu đẹp và hạnh phúc của Hướng Hóa... Suốt một buổi chiều tôi lang thang trong một vẻ đẹp dễ làm lòng người bâng khuâng của những quả đồi bát úp chập chùng xanh ngát với ý nghĩ dường như có một họa sĩ vũ trụ nào đó vừa đến đây. Không ngăn được cảm hứng "cuồng phóng nỗi đam mê màu sắc trên tấm vải hoành tráng của núi non", vẽ nên bức tranh phong cảnh đầy ấn tượng. Tầm mắt tôi dừng lại ở đỉnh núi cao nhất của dãy Trường Sơn - Puluông sừng sững trên nền trời và biết rằng mình đang đứng ở độ cao 350 mét so với mực nước biển. Đây là nơi thấp nhất của bức tường thành Trường Sơn - Puluông hiểm trở suốt sườn tây trong vị trí của cánh cửa mở ra hành lang thông ngang bán đảo Đông Dương một cách thuận lợi nhấy. Hiện bóng trong trí tưởng tưởng mơ hồ của tôi là hình ảnh thi sĩ của "Trường ca Hòa Bình", "Trường ca người Đảng Trí" đứng trên những sườn đồi này lúc chưa "nằm yên trong nhà tù vĩnh cửu" vài hôm trước khi Hiệp định Paris được ký kết, một mình ngắm cảnh tượng nên thơ và hùng vĩ trong ngọn gió tang bồng và nỗi trầm tư dằng dặc đã nhìn thấy một hiện thân của tương lai tươi đẹp.
Vàng ở Khe Sanh, Hướng Hóa không ở trên cổ những người phụ nữ mà ở trong đất bazan giản dị, trong bảng lảng sương mù, trong nắng vàng óng, trong ngọn gió thung thăng, trong những cơn mưa Đông - Tây Trường Sơn, trên những con đường vinh quang và duyên dáng. Đi dọc đường chín rồi vào Lìa, đến Hướng Phùng…, tôi sửng sốt nhìn những vườn cây nối tiếp nhau xanh tới cuối trời. Trong mọi chiều của thời gian và không gian ở Hướng Hóa rộn lên ước vọng về những mùa vàng. Với những cuộc đời khiêm nhường và mộc mạc ở đây, đam mê thật nhất của trái tim là những khu vườn đầy hoa trái nồng nàn và lặng lẽ nhả hương theo ngày tháng. Cuối chiều, Hướng Phùng thẫm đặc trong lá biếc ru mình vào mây khói xuống tự lưng trời. Dưới bóng một cây cà phê vạm vỡ Nguyễn Linh không giấu giếm tình yêu đói với ba hecta cà phê của mình trên mảnh đất vốn dĩ xa lạ với một chàng trai Triệu Phong như anh đã trở thành một phần đời quan trọng của anh. Bỗng nhiên tôi nhận thấy trong mỗi chiếc lá ở đây tràn ngập ánh sáng và lương tri của những con người biết ước mơ và đang biến ước mơ thành hiện thực.
Trở lại Khe Sanh, tôi ríu bước tìm Khanh khi anh còn bận tâm với những thao tác đo tải dòng điện thắp sáng chốn núi đồi này. Trên lớp hồng tươi của đất bazan sau cơn mưa chiều, tôi trượt chân trong một cú ngã êm ái và trước rất nhiều ánh mắt, bàn tay chìa đỡ, tôi biết mình vừa tiếp nhận chút ân tình nồng ấm, dịu dàng của đất này. Cho đến khi mọi vật đã gần kề với thời điểm đêm buông xuống, thị trấn Khe Sanh sáng bừng ánh điện. Xuyên qua những sợi nước mỏng mảnh long lanh của cơn mưa nhẹ là mùi vị quyến rũ của những giọt cà phê đang nhỏ đều đâu đó bên một góc yên ả của phố núi. Khu vườn có gần ngàn gốc cà phê, hồ tiêu như một chiếc thắt lưng xanh ghì quanh nếp nhà ấm sáng của cụ Âm Mương ở Pa Nho là một trong những biểu hiện chân thực nhất của chí hướng thực hiện giấc mơ đổi đời và khát vọng ấm no. Bên dòng Sê Pôn xanh thẳm, giữa một ban mai run mỏng, tôi gặp Miên trong mênh mông khoáng đạt của đất trời, hái đầy gùi xoài chín, nụ cười sơn nữ của Miên bẽn lẽn trong ngần truyền tới ngọn nguồn cảm xúc của tôi một niềm vui bất tuyệt. Tôi mang niềm vui ấy đi tới hai bờ của dòng Xêbănghiêng trù mật với các xã Hướng Tân, Hướng Linh, Hướng Sơn, Hướng Phùng, Hướng Lập ngợp trong màu lục trẻ trung của cà phê, xoài, hồ tiêu, bơ,... đến Cù Bai, Sen Bụt tận mắt chứng kiến "heo hút cồn mây súng ngửi trời" trên biên giới bình yên.
Theo hướng xuất phát của những chiếc xe tảiphur bạt kín mít của công ty Đầu tư cà phê - dịch vụ đường chín tôi ùa chạy trên con đường quanh co đèo dốc. Khi những chiếc xe tải chở đầy cà phê nhân ấy qua khỏi cột mốc biên giới của Tổ quốc, tôi muốn quì hôn những quả đồi Lao Bảo chói ngời sắc biếc. Đây là nơi khai sinh ý tưởng xây dựng Khu thương mạ Lao Bảo đầy tính khả thi và sức hấp dẫn khôn cùng về hiệu quả kinh tế của nó. Sau Ngô Kha, bao nhiêu người đã đến cửa ngõ khai mở kinh tế vùng lưu vực sông Mê Kông để hình dung đến từng chi tiết của một mô hình kinh tế mở có nội lực như một như một khối nam châm cực lớn đủ sức thu hút ngoại lực để bước vào thế kỷ mới trong đà cất cánh của con rồng cháu tiên.. Tiềm năng ngày một lộ diện của nền kinh tế dịch vụ thương mại lấy tuyến đường chín, cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo trong vị thế đường xuyên Á đưa người Hướng Hóa thoát khỏi ám ảnh đói nghèo và nguy cơ tụt hậu ngân vang trong tâm thức của họ, trao cho họ cơ hội đi cùng dân tộc trong hành trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa với một cá tính, đầy nghị lực đầy đặn. Cuộc viễn du này đưa tôi đến trước những điểm cao lịch sử, đối diện với một nhà đày tàn khốc trong quá khứ bi tráng của dân tộc, đi trên con đường 9 của trọng pháo thời chiến tranh, con đường 9 thị trường hôm nay, đứng trước cửa khẩu thương mại quốc tế và nghĩ đến một thị trấn biên giới sầm uất.
Niềm ngưỡng vọng đối với đường Trường Sơn huyền thoại đã làm trái tim tôi căng đầy hình ảnh của một đại lộ thênh thang, một thành phố Trường Sơn hùng vĩ, xinh đẹp và hiện đại. Con đường mòn vinh quang chênh vênh vắt qua đôi sườn núi đông nắng tây mưa với nhiều dốc cao suối sâu giữa những cánh rừng già từng nhận về mình hết thảy ác liệt của bom đạn vào thuở xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước nay bắt đầu hé mở một hướng đi tới của dân tộc đàng hoàng và to đẹp hơn trong thiên niên kỷ thứ ba của loài người. Ai bảo Trường Sơn là nắng rát, rồi sẽ đến ngày có được thành phố ước mơ ấy khi thông lộ kinh tế của Hướng Hóa băng qua đỉnh Trường Sơn đã trọn vẹn dáng vóc và đánh thức mọi tiềm năng ẩn hiện quanh nó. Hình thế của con đường sẽ nói lên tính hiện thực và sự lãng mạn của cả một cơ ngơi kinh tế thời kỳ công nghiệp hóa giữa chốn sơn tràng này.
Theo con đường dốc của dãy núi nằm cạnh dòng sông Rào Quán đã trong xanh trở lại sau cơn mưa đầu mùa đang rì rầm một giai điệu ngoan hiền, tôi cùng Khanh đi giữa những đám mây và nhìn ngắm những vườn đồi, vườn nhà đang làm nên sự bất tận của núi non. Trong những cánh chim trời cao vút, trong tiếng sóng êm đềm và nhẫn nại, tôi cảm thấy tất cả sông, suối, bình nguyên, núi rừng này là một báu vật thuộc về sự cần mẫn và ý chí của con người nơi đây. Qua những vòm cây xanh thắm bên kia sông, tôi nghe thấy tiếng loa máy của giờ chào cờ buổi đầu tuần ở một trường học vang lên từ phía thị trấn mà tên nghe như một câu thơ với những chiếc sân đầy ánh sáng. Tôi gởi vào dòng thủy triều đang lên dưới kia những suy niệm của mình về một đô thị vàng với các vùng chuyên canh trù mật, Khu công nghiệp Đường Chín, Khu thương mại quốc tế Lao Bảo sầm uất, đại lộ Trường Sơn hoành tráng sẽ phải ra đời vì sự tốt đẹp, vì lợi ích và hạnh phúc của con người và mảnh đất này trong một tổng hợp thành công giữa lòng dũng cảm và trình độ.
Những hy vọng lặng lẽ phôi thai từ đất đai, cánh cửa, con đường đã và đang mang lại nhiều lương tri và ánh sáng trong nụ cười trên gương mặt của những con người dâng tặng cuộc sống của mình cho một đô thị vàng trong tương lai mà trong những ngày đến đó, tôi quên hết lối về.
Hướng Hóa tháng 5.1999
N.B.N
