Vào một ngày cuối năm, khi những cơn mưa phùn gió bấc đang giăng kín con đường dốc ngoằn ngoèo lên huyện miền núi Hướng Hoá, chúng tôi theo chân nhà giáo Nguyễn Thị Hồng Vân, uỷ viên Ban chấp hành Hội Khuyến học Việt Nam, Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Quảng Trị và đoàn nhà tài trợ đến năm điểm trường mầm non ở Hướng Hoá. Nhìn bước chân thoăn thoắt, phong thái tự tin, tràn đầy nhiệt huyết của người phụ nữ năm nay đã bước vào tuổi 70, lòng tôi trào dâng cảm xúc thật khó tả: yêu thương, trân trọng và nể phục chị vô cùng. Chị đã có một thời tuổi trẻ sôi nổi, xông pha phấn đấu hết mình cho công việc, đảm đương nhiều cương vị khác nhau, cho đến khi nghỉ hưu vẫn tiếp tục cống hiến sức lực, trí tuệ cho sự nghiệp khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập của tỉnh nhà trong suốt nhiều năm qua.
Sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, năm 1969 cô học sinh giỏi văn thành phố Nguyễn Thị Hồng Vân đã thi đỗ vào Trường đại học Sư phạm Hà Nội. Khi chị đang học năm thứ nhất, Bộ Giáo dục có chủ trương đào tạo cấp tốc một khoá sư phạm để chi viện cho miền Nam, cô sinh viên đại học năm thứ nhất đã tình nguyện xin tham gia vào khoá đào tạo 10+1 đầu tiên của miền Bắc để được tăng cường vào các tỉnh phía Nam. Năm 1972, khi Quảng Trị vừa mới giải phóng, chị đã viết đơn tình nguyện vào Quảng Trị công tác. Chị được phân công về giảng dạy tại Trường Sư phạm đồng bằng Quảng Trị; sau đó là Trường Bổ túc văn hóa Triệu Phong.
Quảng Trị lúc đó là một vùng đất nghèo đói, tan hoang vì bom đạn chiến tranh, một phần đất Quảng Trị vẫn còn bị địch chiếm giữ, bởi vậy ngoài giờ lên lớp, thầy cô giáo phải khai hoang, tăng gia sản xuất, cải thiện đời sống và bảo vệ vùng giải phóng. Cô giáo trẻ tài hoa người Hà Nội đã tham gia vào đội tuyên truyền của huyện Triệu Phong vào các chốt An Lộng (Triệu Hòa), Bích La (Triệu Đông) và chốt Triệu Vân, đem lời ca, tiếng hát động viên bộ đội, tuyên truyền binh vận ở vùng giáp ranh giữa ta và địch… Những năm tháng gian khổ, vất vả, hy sinh, tràn đầy nhiệt huyết của tuổi trẻ đã tôi luyện nên một Nguyễn Thị Hồng Vân bản lĩnh, nhân hậu và đầy nội lực sau này.
Khi có điều kiện, chị đã tiếp tục học Khoa Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm Huế, được kết nạp Đảng tại trường. Năm 1985 chị về giảng dạy tại Trường Phổ thông Lao động Triệu Hải. Năm 1989, tỉnh Bình Trị Thiên chia tách, chị chuyển về Quảng Trị quê chồng công tác tại Liên đoàn Lao động tỉnh. Ở bất kỳ cương vị nào, chị cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và tạo được dấu ấn riêng trong công việc.
Tháng 6/2007 chị chính thức nghỉ hưu theo chế độ, nhưng duyên nghiệp lại đưa chị đến với công việc mới. Với tầm nhìn của một lãnh đạo tỉnh, ông Trương Sĩ Tiến, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh lúc bấy giờ đã nhìn thấy năng lực và nhiệt huyết đang tràn đầy ở người phụ nữ này, nên đã động viên chị về làm việc ở Hội Khuyến học tỉnh. Đầu tháng 8/2008, chị được bầu vào Ban Chấp hành, Ban Thường vụ, đảm trách cương vị Phó Chủ tịch thường trực cho đến tháng 6/2015 chị là Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Quảng Trị. Từ đó cho đến nay, 14 năm công tác, chị đã kiên trì, bền bỉ cống hiến sức lực, trí tuệ của mình vào sự nghiệp khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập của tỉnh nhà.
Kế thừa nền tảng của thế hệ trước, xác định phương châm hoạt động của Hội Khuyến học, chị đã lãnh đạo đội ngũ khuyến học tỉnh nhà phấn đấu nỗ lực không ngừng, tổ chức những hoạt động mang tính chiều sâu, thiết thực và đầy ý nghĩa, đạt được những kết quả đáng tự hào. Hàng năm, các chương trình học bổng thường xuyên duy trì phát triển không ngừng như học bổng Mầm xanh, Lawrence S.Ting, Mai vàng, Hoa tình thương, Ánh trăng rằm, Chắp cánh ước mơ, Tấm lòng quê hương - Tiếp sức đến trường, Đỡ đầu dài hạn, Thắp sáng niềm tin, Bùi Kim Đỉnh, Vòng tay đồng đội, Quỹ học bổng Vingroup, quỹ học bổng hỗ trợ Kết quả đầu ra Đông Tây hội ngộ, Chương trình SEEDS - Vòng Tay Thái Bình… Từ năm 2016 đến năm 2021, Quỹ Khuyến học toàn tỉnh đã huy động được hơn 169,7 tỉ đồng; tổ chức trao học bổng, hỗ trợ, khen thưởng cho 188.065 đối tượng là học sinh nghèo hiếu học.
Nhà giáo Nguyễn Thị Hồng Vân trong chuyến đi thăm các điểm trường ở Hướng Hóa - Ảnh: NVCC
Để các mô hình “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập”, “Đơn vị học tập” và “Cộng đồng học tập” trên địa bàn tỉnh luôn phát triển vững chắc, toàn diện cả chiều rộng lẫn chiều sâu, chị đã “đi từng ngõ, gõ từng nhà”, khơi dậy mạch nguồn hiếu học, khát học ngay trong từng nếp nhà, từng dòng họ, từng cộng đồng. Để chăm lo tốt hơn cho công tác khuyến học, khuyến tài, Hội Khuyến học tỉnh cùng các cấp hội đã tích cực vận động, kêu gọi các đơn vị, nhà hảo tâm, đoàn thể, tổ chức tài trợ xây dựng Quỹ khuyến học. Chính chị và các đồng sự đã tận dụng tất cả các mối quan hệ công tác, tranh thủ sự tiện ích của tất cả các phương tiện thông tin, truyền thông, lăn lộn đến từng địa bàn vùng sâu, vùng xa và đi đến mọi miền đất nước, tìm mọi cách gặp gỡ đối tác, vừa vận động, vừa thuyết phục, để chắt chiu, gom góp xây dựng nên Quỹ khuyến học Quảng Trị. Nếu giai đoạn 2002-2007, cả tỉnh huy động được trên 60 tỷ đồng thì từ năm 2008 đến nay, đã huy động được trên 280 tỷ đồng. Từ nguồn quỹ này, mỗi năm có từ 20.000 đến trên 65.000 đối tượng được hưởng lợi là các em học sinh, sinh viên nghèo hiếu học, học giỏi; khen thưởng thầy cô đạt thành tích xuất sắc trong công tác giảng dạy và các em học sinh đoạt giải cao trong các kỳ thi quốc gia, khu vực và quốc tế. Quảng Trị là đơn vị đứng thứ 9 toàn quốc về huy động Quỹ khuyến học, tính bình quân trên một người dân.
Bên cạnh duy trì việc gắn kết, tìm đối tác mới để huy động học bổng, chị Vân đã cùng địa phương tiếp cận, vận động người dân hiến đất xây dựng 5 điểm trường mầm non tại Hướng Hóa; vận động các chức sắc tôn giáo và các tổ chức xây dựng 62 “Mái ấm khuyến học”, gần 2.500 chiếc xe đạp và trên 600 máy tính được trao tận tay các em học sinh, nhà trường.
Hội Khuyến học tỉnh vinh dự đón nhận nhiều phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước, của Hội Khuyến học Việt Nam: Huân chương Lao động hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Nhì, Cờ thi đua xuất sắc của Thủ tướng Chính phủ, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam, Chủ tịch UBND tỉnh và được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam tặng Cờ đơn vị xuất sắc trong phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập 20 năm liên tục (giai đoạn 1996-2016)… Những thành tích trên là kết quả từ sự nỗ lực của toàn xã hội cùng chăm lo cho công tác khuyến học, trong đó có sự đóng góp quan trọng và thầm lặng của nhà giáo Nguyễn Thị Hồng Vân. Chị đã vinh dự nhận bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, danh hiệu chiến sĩ thi đua toàn quốc và được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba.
Gần 70 năm tuổi đời, 18 năm làm công tác giáo dục, 20 năm làm công tác công đoàn, 14 năm làm công tác khuyến học, nhà giáo Nguyễn Thị Hồng Vân vẫn giữ trong tim mình niềm say mê nhiệt huyết, chị được mệnh danh là người phụ nữ có trái tim nhân hậu, có bàn chân không hề mệt mỏi, lặn lội trên khắp mọi nẻo đường, bản làng xa xôi để đến với những em học sinh có hoàn cảnh khó khăn, đóng góp rất lớn trong sự nghiệp khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập tỉnh Quảng Trị. Khi tuổi càng lớn, sức khoẻ có phần giảm đi, chị vẫn không nề hà vất vả, sắp xếp công việc gia đình cho chồng con, chị lại lên đường đi khắp các miền quê, đến với những mảnh đời còn khó khăn để đùm bọc, chia sẻ. Chị luôn tâm niệm: “Làm việc hội, không phải để cho vui, mà phải đặt cả tâm mình vào công việc, làm với cả tấm lòng, chu đáo, trách nhiệm, tận tâm, tận lực. Muốn làm khuyến học tốt, phải dân vận khéo, khi tấm lòng rộng mở, lắng nghe và thấu hiểu nhau thì khó mấy cũng gỡ được, việc gì cũng thuận buồm, xuôi gió”. Chị là người truyền cảm hứng mạnh mẽ nhất cho chúng tôi - thế hệ những người làm công tác khuyến học, khuyến tài sau này.
