|
T |
rước khi về Đất Mũi Cà Mau, tôi quyết định ngược lên An Giang, nơi con sông Mê Kông chảy vào đất Việt, rồi từ đó xuôi quốc lộ ba mốt, dọc theo sông Hậu xuống Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu mà về nơi cuối đất, cuối trời của Tổ quốc. Với An Giang, tôi có lời hẹn "giang hồ" với anh Năm Phong, người anh đáng kính trong làng báo ở miền Tây mà tôi từng gặp cách đây mấy năm.
* MIỀN TÂY MÙA NƯỚC NỔI
Không xuống Trà Vinh rồi ngược Cần Thơ đi lên, tôi bẻ tắt đường Đồng Tháp vượt qua sông Tiền và sông Hậu để đến An Giang. Cứ lần đường mà đi, không dè đang mùa nước nổi, xe chạy qua con lộ ba mươi đoạn Cao Lãnh nước xâm xấp đến thềm đường nhựa. Rồi thì chạm phải bến phà, cả người lẫn xe chạy lên, chạy xuống liên tục.
Sông Tiền đang mùa lũ, nước dâng cao. Trước hôm lên An Giang tôi nghe đài báo lũ trên sông Tiền tại Tân Châu và sông Hậu tại Châu Đốc vượt báo động ba từ 1,5 đến 3,5 tấc, nhưng chiều nay qua phà sông Tiền, nhiều người dân ở đây cho rằng lũ như mấy hôm nay là lũ bình thường. Không như cơn lũ dữ ở miền Trung quê tôi, lũ miền Tây Nam Bộ dòng nước chảy hiền hòa. Trên sông, những dề lục bình nở hoa xanh thẩm dập dờn nối tiếp nhau trôi xuôi. Xa xa là những ngôi nhà nổi nuôi cá ba sa của dân An Giang. Rồi thì cơ man là những chiếc tàu chở đất, cát sạn, những chiếc võ lãi, xuồng ba lá của người dân đi về chằng chịt trên sông. Trên chuyến phà chiều qua sông, tôi làm quen với một anh bạn trẻ tên là Nguyễn Văn Mân, 28 tuổi, quê ở xã Kiến Thành, huyện Chợ Mới, An Giang. Nhìn chiếc xe máy của Mân chở đủ loại trái cây, nào là chôm chôm, đu đủ, xoài, nhãn, chuối..., tôi hỏi:
- Mân chạy hàng này ngày mấy chuyến, bán cho ai bên này ?
- Dạ ngày chỉ có một chuyến thôi chú. Cháu lấy hàng về cho bà xã bán ở chợ huyện, chỉ đủ bán trong ngày.
- Sao không đi một chuyến cho nhiều vào, đỡ tốn công ?
- Ngày chạy một chuyến, trừ xăng xe, tiền phà, kiếm được chừng ba chục ngàn "dừa đủ xài" thôi chú!
Ừ, người miền Tây là vậy, làm ăn chỉ mong có tiền sống trong ngày là đủ. Một suy nghĩ tính toán thật giản đơn rất Nam Bộ. Cũng là miền đất nơi con sông Mê Kông chảy vào đất Việt, nhưng Đồng Tháp là vựa trái cây, còn An Giang là vựa lúa, cá ba sa. Bởi thế mà lúa gạo, cá thì ngược qua Cao Lãnh, còn trái cây thì từ Cao Lãnh qua Long Xuyên. Đặc biệt mùa nước nổi khoảng từ tháng bảy, tháng tám kéo dài cho đến tháng mười, tháng mười một là mùa làm ăn của người dân miền Tây theo chu kỳ con nước lên- con nước cầm- con nước rút. Lũ về mang theo tai họa làm ngập nhà, ngập đường, học sinh vùng sâu đến trường phải đi bằng xuồng, và nhiều nơi không ít trẻ em sơ sẩy bị chết đuối, nhưng lũ còn là ân tứ của thiên nhiên, mang chứa trong nó bao loài thủy sinh nuôi sống con người. Quốc Dũng, anh bạn người Long Xuyên kể cho tôi hay chỉ cần chiếc xuồng ba lá, người dân có thể sống nhờ vào lũ. "Sống chung với lũ" là chuyện thường ngày của người dân nơi đây. Mùa lũ, trên khắp miền sông nước từ vùng biên giới Tịnh Biên, Tri Tôn...cho đến vùng sâu phía trong như kênh Vĩnh Tế, Thoại Sơn là mùa người dân đi thả lưới, giăng câu, đặt trúm, đặt lọp, đóng đáy, vớt cá linh, là mùa đi bắt rắn nước, rắn hổ, chuột, cua đồng, hái bông điên điển, bông súng... Ngày mỗi người dân kiếm được vài ký cá linh, mỗi ký giá từ 10 đến 15 ngàn đồng, hay bắt được vài ký chuột đồng, mỗi ký giá trên dưới 10 ngàn đồng là có thể sống được rồi. Những thứ đó là món ăn dân dã từ bao đời nay của người dân đồng bằng giờ trở thành món đặc sản nơi những nhà hàng sang trọng bậc nhất của thành phố vùng tứ giác Long Xuyên này.
- Thôi anh em mình "dô" đây làm một ly rồi nói chuyện hen - Năm Phong thân tình mở đầu. Vẫn khuôn mặt dịu dàng, nhân hậu với nụ cười có duyên, vẫn phong thái nho nhã, lịch lãm, anh cuốn hút tôi bằng tình cảm chân thật của người miền Tây. Lần đầu đến với Long Xuyên nên mọi thứ đối với chúng tôi thật ngỡ ngàng. Mùa nước nổi, thành phố phồn hoa nơi mảnh đất biên giới Tây
Qua bến phà Ô Môi, chúng tôi đặt chân lên Cù lao ông Hổ, nay thuộc ấp Mỹ An, xã Mỹ Hòa Hưng, thành phố Long Xuyên. Khu di tích nhà lưu niệm Bác Tôn nằm trên một khu đất khá rộng, bằng phẳng. Ngôi nhà của Bác Tôn là ngôi nhà sàn Nam Bộ theo kiểu ba gian, hai chái, chính giữa ngôi nhà là bàn thờ song thân của Bác Tôn, hai bên là hai phòng ng, bên ngoài có căn ghế ngựa. Ngôi nhà này đã tồn tại 118 năm, đã qua nhiều lần trùng tu. Tháng 8/1984 ngôi nhà này được Bộ Văn hóa- Thông tin xếp hạng là di tích quốc gia. Nơi đây Bác Tôn đã sống suốt thời thơ ấu, đi học ở Long Xuyên cho đến 18 tuổi, sau đó lên Sài Gòn học nghề, làm thợ. Lớn lên trong cảnh nước mất, nhà tan, nhân dân ta phải sống trong cảnh lầm than khổ cực, dưới ba tầng áp bức của đế quốc, phong kiến, cường hào ác bá địa phương, Bác Tôn đã nuôi chí học hành, đi đây đi đó học cách để đánh đuổi thực dân, phong kiến. Quá trình hoạt động cách mạng, phải trải qua lao tù của đế quốc thực dân, sống trong cảnh cùng khổ, Bác Tôn đã không ngừng đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Sau khi Bác Hồ qua đời, Bác Tôn được Quốc hội bầu làm Chủ tịch nước. Dù ở cương vị nào, Bác vẫn sống một cuộc sống bình dị, gần gũi nhân dân, cùng Trung ương lãnh đạo thực hiện thắng lợi sự nghiệp đấu tranh giải phóng hoàn toàn miền Nam, xây dựng một nước Việt Nam thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Chúng tôi bước lên đền thờ, dâng nén hương viếng Bác Tôn, rồi ra phía sau nhà lưu niệm thắp hương ở khu mộ gia tộc của Bác. Trên đường tới nhà trưng bày cuộc đời và sự nghiệp hoạt động cách mạng của Bác Tôn, Tôn Thị Kim Ba - người cháu gọi Bác Tôn bằng cố là hướng dẫn viên khu di tích đã kể cho chúng tôi về tình cảm của nhân dân cả nước đối với Bác Tôn. Kim Ba cho biết hàng năm có hàng ngàn lượt khách hành hương về đây, nhất là dịp hè, giáo viên, học sinh các trường ở miền Tây, các trường học trong nước về thăm rất đông...Tôi miên man trong dòng cảm xúc và nghĩ rằng phù sa Cửu Long Giang đã bồi đắp cho đồng bằng miền Tây nhiều màu mỡ, đem lại hoa thơm trái ngọt, cá nặng lưới đầy, cho hạt lúa chắc mỈy, đi ra với thế giới, phù sa Cửu Long còn bồi đắp cho dân tộc một nhân cách lớn - Bác Tôn, một người cộng sản đã suốt đời cống hiến công sức, trí tuệ cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất nước nhà.
Người An Giang hôm nay có quyền tự hào với truyền thống của quê hương đánh giặc kiên cường qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam, xứng đáng là quê hương của người cộng sản kiên cường Tôn Đức Thắng. Tôi đọc được điều đó trong đôi mắt của người con gái Long Xuyên long lanh khi nói về tình cảm của người dân dành cho Bác Tôn ngày trở về quê bên Cù lao ông Hổ dập dềnh sóng nước giữa mùa nước nổi.
* ĐẤT MŨI - "RỪNG BIẾT ĐI RA BIỂN”
Trên đường ra Đất Mũi, Phương
Tôi nhìn sang hai bên bờ sông Cà Mau đoạn qua Năm Căn. Những căn nhà chênh vênh bốn bề là nước. Những bờ đất chực chờ đổ ụp xuống dòng sông. Những con sóng cứ mãi vỗ lên biền bãi... Lần trước lên km 0- Quốc lộ 1 ở Ai Nam Quan cùng đi có Thanh Đạm, một người trai đất Bắc, còn bây giờ khi lướt như bay trên sông nước về Đất Mũi bằng ca nô cao tốc lại có Phương Nam, người con gái Cà Mau hướng dẫn cho tôi cảm nhận về một vùng quê sông nước. Dọc con sông đục ngầu chở nặng phù sa, khi em đang kể cho tôi hay về đất lở, về đời cây mắm, cây đước, về tính cách của người dân sông nước, tôi lại chìm đắm trong dòng hồi tưởng về một thưở cha ông "mang gươm đi mở cõi", để bây giờ đất nước mình xinh tươi, dài rộng, bao la.
Theo sử sách để lại thì mảnh đất Cà Mau được mở mang cách đây 300 năm. Vào cuối thế kỷ 17, một số lưu dân người Việt bất bình trước cảnh áp bức của chế độ phong kiến đã rời bỏ quê hương nơi cư trú đến làm ăn sinh sống tại đây, dựng thành một xã với tên gọi là “xã Cà Mau”. Sang đầu thế kỷ 18, vùng đất này thuộc quyền quản lý của Triều Nguyễn. Năm 1714, Cà Mau có tên trên bản đồ Việt
Dọc đường ra Đất Mũi, chúng tôi thật bất ngờ khi thấy những nhà sàn nổi trên sông đều hướng mặt tiền ra sông như nhà ở tuyến quốc lộ hướng ra mặt đường. Hai bên bờ sông có hệ thống dịch vụ cây xăng, quán xá, trạm gác... Khi thấy tôi chăm chú nhìn những dãy phố nhà sàn nhấp nhô bên sông, Phương Nam cho hay người dân miền sông nước nơi đây xưa kia vốn là những người nghèo thiếu đất, bị các thế lực phong kiến, đế quốc chèn ép nên họ có thái độ bất hợp tác với chế độ cai trị hà khắc mà đến đây, vì vậy họ mang trong mình tinh thần dũng khí, nghĩa hiệp. Quá trình khai hoang mở đất để hình thành nên vùng đất này gắn liền với quá trình cộng cư của ba dân tộc Việt- Hoa- Khmer đoàn kết gắn bó, giữ gìn bản sắc riêng cùng với quá trình giao thoa đã hình thành nên tính cách, bản lĩnh con người Cà Mau phóng khoáng, chân thật và quả cảm. Lịch sử còn mãi ghi tên tuổi những người anh hùng như nhà giáo, nhà báo, nhà văn Phan Ngọc Hiển, người đứng lên chống Pháp, trong khởi nghĩa Nam Kỳ đã trực tiếp chỉ huy cuộc khởi nghĩa ở Hòn Khoai và giành thắng lợi vào ngày 13/12/1940. Trong thời kỳ chống Mỹ, nữ biệt động Hồ Thị Kỷ, với túi xách giỏ quà trên tay, chị bình thản tiến đến xe của địch xin đi “nhờ” để rồi từ túi xách của chị vang lên một tiếng nổ kinh hoàng làm chấn động thành phố Cà Mau, diệt 18 tên cướp nước và bán nước, làm 9 tên khác bị thương và một số xe hư hỏng nặng. Hay anh hùng Bông Văn Dĩa gan dạ đã cùng đồng đội mở con đường vận tải chiến lược trên biển Đông- “Đường Hồ Chí Minh trên biển” để chi viện vũ khí từ miền Bắc cho chiến trường miền Nam; anh hùng Lý Văn Lâm, chẳng những đánh giặc giỏi ở trên mặt đất mà có lần chỉ 5 viên đạn súng trường ”bá đỏ” anh đã hạ được một máy bay trinh sát L19 cuả địch... Cà Mau còn là nơi có gia đình ông Ba Pháo đã từng cưu mang đồng chí Lê Duẩn trong thời kháng chiến. Cũng từ chất dũng khí, nghĩa hiệp đó mà người dân nơi đây không tin vào các vị thần linh trong tín ngưỡng dân gian như các vùng miền trong nước mà chỉ ghi nhớ công ơn sâu nặng của Đảng và Bác Hồ. Bởi thế mà dù đời sống đang còn gian khó, nhà ở còn tềnh toàng nhưng ấp nào trên dọc con sông mà chúng tôi đi qua người dân đều tự nguyện đóng góp xây dựng mỗi ấp một đền thờ Bác Hồ. Phương Nam kể em đã từng gặp gỡ rất nhiều người dân ở đây trong những ngày đi thực tế để viết bài. Lòng dân nơi đây rất sâu nặng với cách mạng và được lưu truyền qua các thế hệ.
Câu chuyện cứ nối dài trên hành trình ra Đất Mũi. Phương
- Kia là sông Cái Lớn, một nhánh đổ ra biển Đông, một nhánh đổ ra biển Tây - Theo tay em chỉ, một biển nước mênh mông rẻ chia đôi ngả. Mới hay câu thơ: “Tìm nguồn về đâu sông ơi!/ Bốn bề chỉ thấy trùng dương gửi mình” (Nguyễn Trọng Tín) thật là đúng khi đặt chân đến nơi này.
Có người trên ca nô sốt ruột: “Bác tài ơi! Chừng nào thì đến Đất Mũi”. “Chừng hai mươi phút nữa” - Bác tài trấn an khi đã lướt qua hơn 100 cây số quãng đường. Nhẩm tính, đi bằng ca nô cao tốc ra Đất Mũi chỉ mất hơn hai tiếng, còn tàu thường thì đi tới nửa ngày.
Xóm Rạch Tàu hiện ra. Ca nô chạy giảm tốc độ ra xã Đất Mũi thuộc huyện Ngọc Hiển. Nơi cửa sông gặp bể này dòng nước bỗng chùng xuống, yên ả. Từ cửa sông nhìn ra, biển mênh mông đến vô cùng. Trời đang mù sương nên chúng tôi không trông thấy được Hòn Khoai ngoài khơi xa. Ai nấy đều háo hức ào xuống để chạm vào Đất Mũi thiêng liêng. Tôi chạm tay vào cây mắm với chùm rễ cắm xuống mặt đất bùn phù sa như một rừng chông. Phương
Chúng tôi đặt chân lên mốc tọa độ quốc gia, điểm tọa độ GPS 0001 để chụp hình lưu niệm, sau đó bước lên mũi thuyền của đất nước ở trước mặt. Mũi thuyền được thiết kế, xây dựng bằng khối bê tông cách điệu hoành tráng bay lên. Trên đỉnh, lá cờ đỏ sao vàng phấp phới tung bay. Đứng ở tọa độ này, nhìn mũi Cà Mau như một vòng cung vươn ra biển cả, bất chợt sóng mũi cứ cay cay. Giang sơn mà bao đời các thế hệ cha ông tạo dựng cho hôm nay thiêng liêng đến vô ngần. Khi trèo hàng trăm bậc cấp để lên đài quan sát cao chừng hai mươi mét so với mực nước biển, Minh Thái - hướng dẫn viên của Công ty Du lịch Cà Mau cho hay đứng ở nơi này là nơi duy nhất trên đất liền ngắm nhìn được mặt trời lên ở mặt biển Đông rồi chìm xuống trên mặt biển Tây. Quanh mũi Cà Mau là vùng biển cạn lắng đọng phù sa, mỗi năm Đất Mũi vươn ra biển từ t¸m m¬i ®n mĩt tr¨m mét. Bất chợt nhớ “người ham chơi” - nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường có lần viết rằng trên thế giới ít có một nước nào nhận được món quà tặng kỳ diệu của biển cả như đất nước ta có mũi Cà Mau, nằm trầm mình dưới chân sóng mà vẫn được bồi đắp không ngừng. Được vậy là nhờ dòng hải lưu Bắc - Nam đã đón hết phù sa sông Cửu Long chở về đến cực Nam và vì đụng phải đảo Hòn Khoai nên nó tạt vòng lại, tấp hết lên bãi bùn là nơi có thềm lục địa cao hơn những vùng chung quanh, theo thời gian năm tháng mà hình thành bãi bồi mũi Cà Mau. Bởi thế mà khi được đặt chân đến nơi này mới cảm nhận được câu “Rừng biết đi ra biển; rừng sinh sôi, đất sinh sôi” là ân sủng của thiên nhiên ban tặng cho con người. Về Đất Mũi, sau khi thăm thú cảnh quan, rồi nương theo cây cầu dài ra nhà thuỷ tạ ở chót vót ngoài biển ăn cá thòi lòi nướng, lẩu cá dứa nấu với bồn bồn, nhậu vài ba ly rượu nếp Ngọc Hiển, lại được nghe các em ca sáu câu vọng cổ, tưởng chừng như trời- đất thật gần...
Bây giờ thì đã xa thật xa rồi mảnh đất phương
Đầu tháng 11/2005
M.T
