Ba mươi lăm năm trước, những ngày tháng 7 năm 1989, Quảng Trị tái lập tỉnh sau một thời gian dài sáp nhập cùng Quảng Bình và Thừa Thiên Huế để thành tỉnh Bình Trị Thiên.
Ngày tái lập tỉnh, trên làn sóng của quê nhà, có một bài ca của nhạc sĩ Trần Hoàn với câu kết mang một giấc mơ lấp lánh: Truyền thống ấy góp sức ta cùng vun đắp / Cho nảy mầm vùng đất đỏ quê hương / Vùng đất màu và vùng lúa vàng / Quảng Trị mình cất cánh vút bay… Thậm chí câu cuối của lời hai cũng là cái ý bay lên đó: Càng gắn bó với Quảng Bình, Thừa Thiên Huế / Nhớ những ngày hạt muối cũng chia đôi / Càng nghĩa đậm và càng thắm tình / Bình - Trị - Thiên chắp cánh, vút bay... Vút bay lên là ước mơ, là nghĩa bóng cho một vùng đất, nhưng phải đúng tròn 35 năm sau, cũng vào một ngày tháng 7 năm 2024 sân bay Quảng Trị đã được chính thức khởi công để “bay lên” theo đúng nghĩa đen của từ này. Và với nhịp độ thi công khẩn trương trong mấy tháng qua, chắc không lâu nữa, thời gian để mọi người về với Quảng Trị hay từ Quảng Trị đi ra thế giới sẽ gần lại. Trong thời đại của tốc độ, mỗi phút được rút ngắn sẽ dài thêm bao nhiêu lợi ích.
Giấc mơ bay lên của Quảng Trị đang trở thành hiện thực không chỉ là câu chuyện sân bay. Sau chuyến thăm và làm việc tại Quảng Trị trên cương vị Tổng Bí thư, Chủ tịch nước trong hai ngày 15 và 16 tháng 10 năm 2024, tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII, đồng chí Tô Lâm đã phát biểu về Quảng Trị với câu đúc kết như một sự động viên to lớn với Đảng bộ và nhân dân tỉnh nhà: “Nếu là nhà đầu tư, tôi sẽ chọn Quảng Trị”.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã dẫn chứng rất thuyết phục về tiềm năng của Quảng Trị từ nhiều góc độ: “Vừa rồi tôi đi công tác Quảng Trị. Quảng Trị từ trước đến giờ được đánh giá xem xét như một tỉnh nghèo nhưng hoàn toàn có nhiều điều kiện để phát triển. Như hạ tầng giao thông, Quảng Trị rất thuận lợi, mạng lưới đường bộ với 4 tuyến đường xuyên qua. Quảng Trị có cảng, có cảng nước sâu, có đường sắt Bắc - Nam, nay mai có thêm đường bộ cao tốc, đường sắt cao tốc, đường hàng không thì Quảng Trị có sân bay, đầy đủ hết tất cả”.
Đặc biệt vấn đề năng lượng của Quảng Trị cũng được Tổng Bí thư đánh giá rất cao: “Hạ tầng về năng lượng sơ bộ tính toán khả năng là một năm có thể cung cấp khoảng độ 10.000 MW về điện sạch (điện gió, điện mặt trời), đảm bảo quy hoạch được việc đó thì với 10.000 MW ít nhất là có 10.000 tỷ đồng một năm thì không thể nói là nghèo được… Chúng ta đang ở trong tình trạng thiếu điện, mà nhà đầu tư thì người ta sẽ nhìn vào nơi nào đủ nguồn điện cung cấp người ta sẽ đầu tư. Vừa rồi một số dự án đầu tư không vào nữa là vì người ta thấy khả năng nguy cơ của chúng ta là thiếu điện trong một vài năm tới, nhất là với công nghệ mới này nếu thiếu điện là không chấp nhận, không thể mang nhà máy đi chỗ khác và nếu không đủ điện người ta không vào người ta không sản xuất nên cái quy hoạch điện là chúng ta phải tính toán như vậy… Về điện khí cũng rất tiềm năng với các mỏ Báo Vàng, mỏ Kèn Bầu, rồi vận chuyển điện từ Lào qua đường Quảng Trị khoảng 2.000 MW để cung cấp cho quốc gia và hỗ trợ cho bạn Lào. Chúng ta tính toán cụ thể như vậy thì không phải là không có điều kiện phát triển mà là phát triển rất nhanh…”.
Một trong những nỗ lực rất lớn trong những năm vừa qua của Quảng Trị nếu nhìn từ góc độ năng lượng sẽ thấy đây là sự đột phá đặc biệt. Còn nhớ ngay từ đầu nhiệm kỳ này, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Võ Văn Hưng (nay là Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) trong những lần phỏng vấn báo giới về triết lý phát triển của Quảng Trị luôn nhắc đến câu nói: “Biến bất lợi thành lợi thế”. Bức tranh năng lượng Quảng Trị trong những năm qua chính là minh chứng cho triết lý đó. Trong một bài viết về câu chuyện năng lượng ở miền Tây Quảng Trị từ góc độ “biến bất lợi thành lợi thế” trên Tạp chí Cửa Việt, chúng tôi đã nhắc đến câu chuyện gió Lào - nỗi ám ảnh truyền đời của người dân quê xứ này - ngọn gió mà cây đại thụ thi ca Quảng Trị, nhà thơ Chế Lan Viên từng rưng rưng: Ơi gió Lào ơi, ngươi đừng thổi nữa / Những ruộng đói mùa, những đồng đói cỏ / Những đồi sim không đủ quả nuôi người / Cuộc sống gian lao ít tiếng nói cười... để đặt một giả thiết: Nếu những cơn gió Lào kia nghe theo lời đề nghị tha thiết của nhà thơ và không còn thổi qua Quảng Trị nữa hẳn ngân sách của miền đất được mệnh danh khó nghèo này sẽ hao hụt không nhỏ, bởi như cách nói của Tổng Bí thư Tô Lâm: Quảng Trị nếu đạt 10.000 MW điện sẽ có nguồn thu 10.000 tỷ đồng/năm. Mà chỉ tính riêng hệ thống điện gió dọc theo miền Tây Quảng Trị, con số đó đã là hàng ngàn MW.
Phối cảnh sân bay Quảng Trị - Ảnh: T&T Group 
Hành lang điện gió miền Tây sẽ kết nối song hành với một vùng duyên hải với các dự án năng lượng, đặc biệt là nhà máy điện khí LNG tại Khu kinh tế Đông Nam Quảng Trị thực sự mở ra những hứa hẹn cho vùng đất đã chịu quá nhiều đau thương mất mát trong hai cuộc kháng chiến.
Từ mấy chục năm qua, Quảng Trị đã cố gắng tìm một lối đi có tính đột phá, tạo nguồn lực cho kinh tế tỉnh nhà, tuy nhiên những tìm tòi phát triển đó chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế. Và với hai trục năng lượng chạy dọc ở tây và đông như đã kể, rõ ràng câu chuyện năng lượng của Quảng Trị sẽ không dừng ở con số 10.000 tỷ đồng/năm mà sẽ còn lớn hơn rất nhiều.
Nhà thơ Xuân Quỳnh từng có tập thơ mang cái tựa “Gió Lào cát trắng”, hai hình ảnh ấy như một chỉ dẫn địa lý có tính biểu tượng, trĩu nặng miền trần ai khổ ải của vùng đất này. Nhưng với gió Lào, những nhà máy điện gió của hành lang phía Tây đã biến thách thức ấy thành cơ hội thì duyên hải miền Trung bời bời cát trắng cũng đang được biến bất lợi thành lợi thế. Bất cứ sự phát triển hạ tầng công nghiệp nào cũng cần đến mặt bằng quỹ đất. Những cồn cát duyên hải mênh mông của Quảng Trị, trong cách nhìn của Tổng Bí thư hôm nay cũng chính là một lợi thế: “Hạ tầng (Quảng Trị) cũng rất tốt, đất nông nghiệp ít thôi, đất rừng cũng mức độ, chủ yếu là đất nền cát, những bãi cát như vậy đều phát triển được công nghiệp, hoàn toàn có đủ những điều kiện để phát triển lên. Với những điều kiện như vậy, các địa phương phải phát huy cao độ sự tự chủ tự lực của mình, nếu không là bỏ lỡ thời cơ”. Và Tổng Bí thư đúc kết: “Tôi có nói là với Quảng Trị, tôi mà là nhà đầu tư tôi sẽ chọn Quảng Trị”.
Những nhận xét của đồng chí Tô Lâm về Quảng Trị không chỉ là sự động viên và truyền cảm hứng cho toàn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh nhà cùng cả nước bước vào “kỷ nguyên vươn mình”. Chỉ hơn mười ngày sau chuyến thăm và làm việc tại Quảng Trị, ngày 28/10, Văn phòng Trung ương Đảng đã có Thông báo số 101-TB/VPTW về kết quả chuyến thăm và làm việc của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước tại tỉnh Quảng Trị cho biết, đối với các kiến nghị, đề xuất của tỉnh cơ bản được các bộ, ngành ủng hộ, đồng thuận và nhất trí, và gần như ngay lập tức các bộ, ban, ngành Trung ương vào cuộc kịp thời hỗ trợ tỉnh Quảng Trị tháo gỡ những điểm nghẽn, khó khăn để tiếp tục phát triển.
Trong chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Quảng Trị, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đến dâng hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ tại Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Trường Sơn - Ảnh: Thanh Thọ
Sau thông báo của Văn phòng Trung ương Đảng, ngày 15/11, Văn phòng Chính phủ ra Thông báo số 8386/VPCP-QHĐP về việc xử lý các kiến nghị của Quảng Trị. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã phân công 4 Phó Thủ tướng theo dõi, chỉ đạo các kiến nghị, đề xuất với Trung ương. Có thể nói chưa bao giờ những kiến nghị, đề xuất của tỉnh lại được triển khai thực hiện đồng thời và rốt ráo với từng đầu việc, từng con người thật cụ thể như thế!
Theo Thông báo 8386/VPCP-QHĐP này, Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình sẽ theo dõi chỉ đạo việc xây dựng Đề án phát triển huyện đảo Cồn Cỏ, hỗ trợ tỉnh Quảng Trị phát triển Khu kinh tế Đông Nam Quảng Trị, các khu công nghiệp, việc xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam đầu tư sản xuất kinh doanh tại Lào, đặc biệt tại các địa bàn trọng yếu về an ninh quốc phòng trong khu vực biên giới Lào tiếp giáp với phía Việt Nam để kết hợp hợp tác kinh tế và củng cố quốc phòng, an ninh; về chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam và Lào trong triển khai các dự án giao thông kết nối Đông - Tây; hỗ trợ nguồn lực ngân sách xây dựng Bảo tàng Quốc gia “Ký ức chiến tranh và Khát vọng hòa bình” (theo hình thức đối tác công tư); hỗ trợ nguồn vốn từ ngân sách trung ương tạo điều kiện cho tỉnh Quảng Trị về việc xây dựng Trường Chính trị Lê Duẩn đạt chuẩn.
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà được giao theo dõi, chỉ đạo việc nghiên cứu, đề xuất giải quyết kiến nghị về: hỗ trợ tỉnh Savannakhet và Salavan (Lào) đầu tư nâng cấp tuyến đường bộ nối Bản Đông (huyện Sepon, tỉnh Savannakhet) với huyện Taoi (tỉnh Salavan); hỗ trợ nguồn lực phát triển 2 hạ tầng liên quan đến Cụm Cảng biển Quốc tế Mỹ Thủy, Cảng hàng không Quảng Trị; báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 15/12/2024.
Về đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Cam Lộ - Lao Bảo, Thủ tướng Chính phủ đề nghị UBND tỉnh Quảng Trị thực hiện theo đúng chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại văn bản số 5550/VPCP-CN ngày 5/8/2024 của Văn phòng Chính phủ.
Giao Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long theo dõi, chỉ đạo việc nghiên cứu, đề xuất giải quyết các kiến nghị về: bổ sung chế độ trợ cấp ưu đãi đối với người tham gia giúp đỡ cách mạng bị nhiễm chất độc hóa học và người có công giúp đỡ cách mạng bị địch bắt tù đày trong quá trình sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng và các văn bản liên quan; xem xét việc phân cấp, phân quyền cho địa phương một số nội dung, nhiệm vụ để giải quyết chế độ, chính sách cho một số nhóm đối tượng người có công với cách mạng.
Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn theo dõi, chỉ đạo UBND tỉnh Quảng Trị khẩn trương chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan hoàn thiện Đề án thí điểm mô hình Khu kinh tế - thương mại xuyên biên giới chung Lao Bảo - Đensavẳn theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 30/11/2024. Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất giải quyết các kiến nghị về: phát triển các dự án điện gió, điện mặt trời, các dự án điện khí và LNG; phát triển các cơ sở công nghiệp khí khác tại Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị; phát triển các dự án hydroxanh, amoniac xanh từ nguồn điện năng tái tạo; tiếp nhận, kết nối nguồn điện gió, điện mặt trời từ Lào; việc tỉnh Quảng Trị là địa phương tiếp nhận khí từ mỏ Kèn Bầu và các lô lân cận vào bờ tại Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị; nghiên cứu các chính sách mang tính đột phá trong tăng cường hợp tác với nước bạn Lào trong việc khai thác về khoáng sản, than đá và nông sản hàng hóa.
Có thể những đoạn trích từ văn bản chỉ đạo trên đây hơi khô khan và cụ thể, không hợp với câu chuyện về một bút ký mùa xuân. Nhưng đôi khi những câu chữ tuy khô khan nhưng rõ ràng và cụ thể ấy lại mang lại một cảm hứng mùa xuân lấp lánh hơn bất cứ một áng văn lộng lẫy nào. Bởi hơn ai hết, sau 35 năm kể từ ngày tái lập tỉnh, khi người anh em phía nam là Thừa Thiên Huế đã trở thành thành phố trực thuộc Trung ương và Quảng Bình - người anh em láng giềng phía bắc đang là một tâm điểm trên bản đồ du lịch quốc tế thì rõ ràng Quảng Trị đã chờ đợi quá lâu, và giờ là lúc cần được cả nước hỗ trợ tăng tốc để cất cánh!
Sẽ như thế nào trong ngày đó, ngày mà chuyến bay đầu tiên hạ cánh xuống Quảng Trị. Ai sẽ là những vị khách đầu tiên chúng ta chưa hình dung được, nhưng chắc chắn, khi ấy, dưới cánh máy bay không phải là Bời bời cỏ lút đồng hoang / Chim kêu cành cụt, chang chang nắng cồn mà cả một dải duyên hải Quảng Trị đang khởi sắc với cảng biển Mỹ Thủy (diện tích 685 ha, tổng mức đầu tư trên 14.000 tỷ đồng, khả năng tiếp nhận tàu có trọng tải đến 100.000 tấn), theo thông tin mới nhất, chúng ta đang quyết tâm đưa hai bến đầu tiên vào hoạt động từ cuối năm nay - 2025, đồng thời tiếp tục hoàn tất các bến khác. Dưới cánh bay sẽ là Trung tâm Điện khí Hải Lăng, là Quốc lộ 15D nối từ Cửa khẩu quốc tế La Lay đến cảng nước sâu Mỹ Thủy, là những hạ tầng kỹ thuật quan trọng để Khu kinh tế Đông Nam Quảng Trị trở thành một khu kinh tế năng động, hiện đại, có tầm cỡ ở miền Trung cũng như cả nước và khu vực ASEAN.
Nhìn qua cửa sổ máy bay sẽ là hành lang điện gió phía Tây với những cánh quạt khổng lồ biến những cơn gió Lào ám ảnh đói nghèo khô khát thành năng lượng, thành ngân sách. Và chấm nhỏ Cồn Cỏ cũng không còn bé nhỏ xa xôi nữa. Với vị trí và vai trò đặc biệt của mình với chủ quyền biển đảo quốc gia, Cồn Cỏ sẽ được tôn tạo trở lại với diện tích trước đây. Và cũng như triết lý “biến bất lợi thành lợi thế”, rồi đây nhà máy điện gió sẽ mọc lên trên đảo để thay vì chờ đưa điện đất liền ra đảo, chúng ta có thể đưa nguồn điện từ đảo quay về đất liền để kinh doanh.
Giấc mơ ấy đã không còn là giấc mơ nữa, hình hài của giấc mơ ấy đang hiện ra thật cụ thể. Và những nhận định, đánh giá của Tổng Bí thư Tô Lâm về tiềm năng, về thực lực của Quảng Trị đã truyền cảm hứng cho Đảng bộ và nhân dân tỉnh nhà, tạo động lực tích cực cùng cả nước tiến vào “kỷ nguyên vươn mình”. Cũng như triết lý phát triển “biến bất lợi thành lợi thế” của Quảng Trị trong thời gian qua cũng là nguồn cảm hứng để không xa nữa “Quảng Trị mình cất cánh vút bay...”.
.jpg)
