|
C |
ơn mưa đầu tháng Chín giữ chúng tôi lại dưới mái tam quan cách điệu của Đài Tưởng niệm chiến sĩ Thành Cổ Quảng Trị trong sự im lặng thành kính. Nhìn nén nhang đang cháy tỏa thơm cả khoảng trời, Hồ Minh Đạo nói giọng bùi ngùi rằng mùi hương này là lòng tưởng nhớ và niềm biết ơn của một hay nhiều người nữa vừa gửi lại nơi mà đồng đội của mình hoặc cha anh của mình đã hóa thân vào cỏ cây, đất đai, sông núi vì độc lập, tự do, hòa bình, thống nhất của đất nước, quê hương. Tôi thấu thị điều đó bằng sắc trắng rung rung của vài bông cỏ lau mảnh khảnh còn sót lại của mùa hè đang bịn rịn chia tay với viên gạch hồng Thành cổ trước lúc được người dẫn đường đưa vào hành trình khám phá những điều thuộc về sức cuốn kỳ lạ của mảnh đất trầm tĩnh, hiền hòa bên dòng Thạch Hãn.
Những viên gạch trên tường thành và dưới lớp đất ở đây vừa tròn hai trăm tuổi- tôi nghe trong lời dẫn chuyện của Hồ Minh Đạo nổi bật âm sắc của niềm vui và lòng tự hào về Thị xã Quảng Trị. - Là một phần của sử thi của đất nước được dân tộc Việt Nam viết bằng máu và hoa trong các thời kỳ dựng xây và bảo vệ Tổ quốc, Thị xã Quảng Trị đã trải qua hai trăm năm un đúc các giá trị lịch sử, văn hóa với tất cả tinh thần và ý chí của một vùng đất được nhiều thế hệ tiếp nối nhau vun bồi. Hai trăm năm qua, biết bao người đã làm vẻ vang sông núi, tiếng thơm lịch sử và văn hóa của Thị xã Quảng Trị để mỗi khi khấn nguyện tổ tiên, người dân thị xã không thẹn với cha ông hoặc mỗi lần gặp gỡ bạn bè muôn phương vẫn nguyên vẹn lòng tự hào sâu đậm về quê nhà soi bóng dòng Thạch Hãn vinh quang. Thành cổ vẻ vang, Thạch Hãn vinh quang là hai cụm từ được người bạn hiền của tôi nhắc đi nhắc lại. Và, cội nguồn của sự tuyên xưng ấy được Hồ Minh Đạo khai mở trong tâm trí của tôi bằng chính những trang sử tươi đẹp, hào hùng và bi tráng.
Được xác lập trong phạm vi của bộ Việt Thường vào thời đại Hùng Vương, tiếp đến thuộc châu Ô của vương quốc Chămpa- từ đây, chúng tôi bước vào những dòng chữ thông tuệ và mẫn tiệp của Đại Việt sử ký toàn thư để có được giây phút trái tim bồi hồi hiểu rằng- rồi sau tình sử Huyền Trân công chúa đã thuộc về châu Thuận và xứ Thuận Hóa, Thị xã Quảng Trị từng là viên ngọc quý trong sính lễ của cuộc hôn nhân có ý nghĩa mở mang bờ cõi quốc gia, là một phần của thực tiễn đời sống ở các địa phương nổi tiếng với “chợ không nói thách, dân không trộm cắp, cổng ngoài không phải đóng, thuyền buôn nước ngoài đều đến buôn bán, trao đổi phải giá, quân lệnh nghiêm cẩn, mọi người ra sức”. Ánh mắt của Hồ Minh Đạo ngời vẻ lấp lánh trước trang sử ghi rõ, sau khi lên ngôi hoàng đế vào năm 1801, vua Gia Long lập dinh Quảng Trị ở phần đất của hai huyện Hải Lăng, Đăng Xương với dinh lỵ Quảng Trị đóng ở làng Tiền Kiên, huyện Đăng Xương. Năm 1809, vua Gia Long cho dời dinh lỵ Quảng Trị tới làng Thạch Hãn, huyện Hải Lăng- tức vị trí của Thị xã Quảng Trị ngày nay và tổ chức xây thành, đắp lũy tại đây. Ở vị trí hội tụ những yếu tố địa lý-lịch sử-văn hóa-kinh tế-quân sự rất quan trọng, dinh lỵ Quảng Trị là đất căn bản, là trọng tấn để vua chúa nhà Nguyễn dựng nghiệp lớn theo lời khuyên Hoành ¸Sơn nhất đ¸i, vạn đ¹i dung thân của bậc hiền triết. Với sự kiện này, năm 1809 được ghi vào sử sách là thời điểm chính thức hình thành và xây dựng dinh lỵ Quảng Trị, mở đầu cho sự phát triển đến Thị xã Quảng Trị hôm nay. Chỉ cho tôi thấy, với tình yêu quê hương xứ sở, bất kỳ ai cũng có thể hiểu biết và ghi nhớ chính xác từng giai đoạn lịch sử của mảnh đất cho mình cuộc sống và biết bao máu thịt ruột rà, Hồ Minh Đạo lần lượt đưa ra những dữ liệu, từ năm 1827 đến 1900, nhiều lần dinh Quảng Trị được đổi thành trấn, tỉnh, được hợp nhất thành đạo rồi lại tách thành tỉnh. Ngày 17/2/1906, toàn quyền Đông Dương đã ra nghị định thành lập Thị xã Quảng Trị là tỉnh lỵ của tỉnh Quảng Trị. Bài học mà tôi may mắn được tiếp nhận ở đây là, trước những biến động lớn lao của lịch sử và những đổi thay về quy mô hành chính, Thị xã Quảng Trị luôn là miền đất khoan hòa với những con người biết giữ đạo nhân nghĩa cương thường, trung tín. Ở giữa vùng đồng bằng Triệu Phong, Hải Lăng màu mỡ nhưng người dân thị xã Quảng Trị vẫn không ngừng tăng phì nhiêu cho đất sau mỗi vụ trồng lúa, trồng khoai, trồng đậu, trồng ngô, trồng dâu... Và, theo tâm sức vun trồng để góp phần bổ ích cho phong hóa trong muôn một của những con người thuần hậu, Thị xã Quảng Trị đã là nơi đất lành chim đậu như tác giả của sách Ô châu cận lục ghi: Ngoài vườn Thạch Hãn chim về lũ lượt. Bên cạnh đó, tiếp giáp Quốc lộ 1A nối liền hai miền Nam-Bắc của đất nước, ở ven châu thổ sông Thạch Hãn chuyên chở phù sa từ thượng nguồn về trong dòng nước mà không thơm cũng thể hương đàn kết hợp con sông đào Vĩnh Định xuôi ra Cửa Việt, Hội Yên, Đông Hà và cửa Thuận An (Thừa Thiên-Huế), Thị xã Quảng Trị đã nhanh chóng trở nên sầm uất, trở thành trung tâm buôn bán tấp nập và hấp dẫn với nhiều sản vật quý, giao thương thuận lợi. Chính đặc điểm kinh tế-xã hội này đã thúc đẩy quá trình đô thị hóa ở Thị xã Quảng Trị trong các giai đoạn phát triển của riêng mình hướng tới sự gắn kết và hội nhập với chuỗi các đô thị miền Trung Việt Nam ra đời trước đó như Vinh, Huế, Quy Nhơn, Phan Thiết...
Đến thời đại Hồ Chí Minh, Thị xã Quảng Trị đã góp phần làm rạng danh non sông Việt
Sau ngày thống nhất đất nước 30/4/1975, Thị xã Quảng Trị lần lượt trở thành huyện lỵ của huyện Triệu Phong, một phần của huyện Hải Lăng và sau này là của huyện Triệu Hải trực thuộc tỉnh Bình Trị Thiên. Nêu cao ý chí cách mạng, Đảng bộ và nhân dân thị xã Quảng Trị tập trung hàn gắn vết thương chiến tranh, ổn định đời sống. Ngày 1/7/1989, Chính phủ ra quyết định lập lại tỉnh Quảng Trị và thành lập thị xã Quảng Trị vào ngày 16/9/1989, mở ra giai đoạn phát triển mới của thị xã bên dòng Thạch Hãn. Trên mảnh đất đã bị bom đạn chiến tranh hủy diệt đến 200%, người dân Thị xã Quảng Trị từng bước giành lại không gian nhân văn cho cuộc sống con người và thiết kế lại cuộc sống trên ấm no, công bằng và nhân phẩm (Hoàng Phủ Ngọc Tường). Ngày 19/3/2008, đáp ứng yêu cầu đô thị hóa của đơn vị hành chính đang trên đà trở thành trung tâm kinh tế-văn hóa-xã hội phía Nam của tỉnh Quảng Trị, Nhà nước ta đã có quyết định mở rộng địa giới hành chính của Thị xã Quảng Trị với việc sát nhập một phần diện tích của hai huyện Triệu Phong và Hải Lăng. Từ ngày lập lại, cuộc sống không ngừng đi lên ở Thị xã Quảng Trị có những biểu hiện chân thực trong đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội ngày một tươi vui, vững bền và hiện thực đời sống ấy là đề tài sáng tác vô tận của văn học-nghệ thuật. Để bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc những người con gan vàng dạ ngọc của đất nước đã hy sinh trên Thành Cổ, Thị xã Quảng Trị xây dựng trung tâm tôn vinh-tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ đồng thời thể hiện tình yêu quê hương, khát vọng hòa bình, tự do trường tồn của các tầng lớp nhân dân thị xã với Bảo tàng Thành Cổ, Đài Tưởng niệm chiến sĩ Thành cổ, Đài Chứng tích sinh viên-chiến sĩ Thành Cổ, Tháp chuông Thành Cổ...
Từ dinh lỵ Quảng Trị được thành lập vào những năm đầu thế kỷ XIX với các thôn, xóm dần dà có nhiều thêm những nhà tranh, vách đất đến tỉnh lỵ sầm uất của tỉnh Quảng Trị, thành nơi đụng đầu lịch sử trong cuộc chiến tranh ác liệt và Thị xã Quảng Trị như ngày nay, Thị xã Quảng Trị đã trải qua hai trăm năm ghi tên mình vào lịch sử của dân tộc Việt Nam. Trong bất cứ thời điểm lịch sử nào, Thị xã Quảng Trị cũng cố gắng xứng đáng là mảnh đất ở giữa chiều dài của đất nước, ở giữa lòng dân tộc Việt Nam anh hùng. Nghĩ đến công lao gian khổ của cha ông đã khai mở miền quê thuần hậu, đền đáp công ơn cứu nước thương dân của lãnh tụ Hồ Chí Minh, người dân Thị xã Quảng Trị gắng sức lập nên những kỳ tích của quê nhà. Từ trong độ lửa hủy diệt của 81 ngày đêmquyết tử cho Tổ quốc quyết sinh, những người con thân yêu của Thị xã Quảng Trị đã vượt lên hoàn cảnh cực kỳ khó khăn của hoang tàn đổ nát, của đói nghèo và lạc hậu để xây dựng đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của thị xã ngày một tươi vui, vững bền. Bước ra từ thế đứng sinh tử trong cuộc đấu tranh oanh liệt và bi tráng vì độc lập, tự do và thống nhất của non sông, Thị xã Quảng Trị bắt đầu cuộc sống mới trong sự tuyên dương vinh quang của đất nước trên nền cũ Cổ Thành, bên chứng tích chiến tranh và âm hưởng của những chiến công mãi ngân vang. Để rồi hôm nay, một con người có cuộc sống và tâm hồn gắn bó thật sâu sắc với mảnh đất vẻ vang soi bóng dòng Thạch Hãn đã đứng vững qua máu lửa của chiến tranh như Hồ Minh Đạo chưa bao giờ vơi bớt lòng tự hào về quá trình hai trăm năm hình thành và phát triển, Thị xã Quảng Trị tiếp nối khí phách anh hùng của những thế hệ cha anh vươn mình lớn dậy sao cho kỳ đạt tới hiện thực ngày càng văn minh và giàu đẹp xứng đáng với biết bao mồ hôi, tâm sức và cả xương máu của con Lạc cháu Hồng.
N.B.N
Quảng Trị Thu 2009
