Đã cuối tháng chạp mà trời nắng như đổ lửa. Nắng mùa khô ở Lào thật khó chịu, lúc thì nóng nực, lúc thì lất phất mấy ngọn gió khô khốc. Ở quê tôi, có lẽ bây giờ đang tiết mưa phùn gió bấc, trời se se lạnh. Những ngọn gió cuối đông đang rủ bớt những chiếc lá vàng chuẩn bị đâm chồi nảy lộc đón xuân. Chắc mẹ còn cấy vội mấy sào ruộng khoán cho kịp chợ Tết, bố loay hoay chẻ lạt, hái lá dong chuẩn bị gói bánh chưng, mấy đứa em háo hức quần áo mới.
Không khí Tết Việt Nam của bộ đội ở đất Lào mấy hôm nay rộn ràng hẳn lên. Xung quanh doanh trại được vệ sinh sạch sẽ, trước cổng chào vào đơn vị đã căng lên những câu biểu ngữ đón xuân khiêm nhường. Lá cờ Tổ quốc phần phật tung bay như đang vui lây không khí Tết của các chiến sĩ xa nhà.
Phiên họp đột xuất của Tiểu đoàn bộ kết thúc trong không khí vui vẻ. Đồng chí Tiểu đoàn trưởng kết luận:
- Được sự nhất trí của Sư đoàn bộ, tiểu đoàn chúng ta sẽ cho một số đồng chí có thành tích xuất sắc nghỉ phép về quê ăn Tết.
Tiếng vỗ tay rào rào xen lẫn tiếng nói, tiếng cười ồn ã. Phá vỡ không khí ồn ào, ông Tiểu đoàn trưởng “e hèm” lên giọng:
- Như vậy tiểu đoàn chúng ta sẽ có 50 đồng chí được về Tết, đó là những đồng chí có thành tích xuất sắc trong công tác, không quản mưa nắng bám trụ trên công trường, để làm xong cầu trước thời hạn. Riêng Tiểu đoàn bộ gồm các đồng chí sau…
Thằng Sói - bạn cùng nhập ngũ - ngồi cạnh tôi nói chen ngang:
- Thế là thằng Đại đợt này không có danh sách được về rồi! Chiến sĩ “nuôi quân xuất sắc” làm sao bì được “lính công trường”!
Cắt lời Sói, Tiểu đoàn trưởng nói:
- Riêng đồng chí Đại, mặc dù đạt chiến sĩ xuất sắc nhưng vì tính chất công việc, đồng chí phải ở lại phục vụ Tết cho đơn vị. Có gì tôi trao đổi sau!
Vậy là tôi không có trong danh sách về Tết đợt này. Bao nhiêu dự định đều tiêu tan, nào là mua cho mẹ cân mì chính, mua cho chị cái áo phông đỏ, đôi dép tông Lào về cho em, cho bố gói thuốc lá thơm, thế mà giờ đây… Lòng tôi như có cái gì đó nghèn nghẹn.
Ở đại đội làm cầu một thời gian, do công tác tích cực nên tôi được điều về làm quản lý bếp ăn Tiểu đoàn bộ Tiểu đoàn 38. Công việc làm quản lý thật đơn điệu, xuất lương thực phẩm cho anh nuôi, ghi chép chi tiêu trong ngày, quyết toán lương phụ cấp tháng cho anh em đơn vị.
Thấy tình hình ăn uống của anh em thất thường, thức ăn không đủ ngon, những món ăn hằng ngày là cá khô, rau rừng, mắm tôm, cá hộp. Các ngày lễ mới có bữa thịt tươi. Thỉnh thoảng, anh em đem lờ ra sông Sê Pôn thả, may sao có con cá choạc cải thiện. Cơm thừa nhiều, lãng phí. Để cải thiện bếp ăn, tôi đề xuất với thủ trưởng cho phép tôi và hai đồng chí nuôi quân ngoài công việc thường ngày chúng tôi sẽ chăn nuôi lợn, gà và trồng rau màu. Được thủ trưởng cho phép, các bộ phận ủng hộ, tôi và hai đồng đội bắt tay vào việc, làm chuồng trại, cuốc đất, vào bản mua lợn, gà giống. Với vốn hiểu biết trong sách vở và kinh nghiệm qua thực tế mấy năm dạy học, tôi áp dụng vào việc chăn nuôi lợn, gà, trồng rau cải, bầu bí, trồng chuối… Thằng Sói tuy hay dậy muộn, lười nghĩ nhưng được cái nó siêng năng tích cực lắm. Phân công việc gì nó cũng hoàn thành tốt đẹp. Đơn vị có thêm thực phẩm ngon, bữa ăn được cải thiện, tinh thần anh em tăng lên rõ rệt. Thỉnh thoảng tôi và anh em nuôi quân còn đi lấy măng rừng, phơi khô dự trữ. Tôi được anh em đơn vị tín nhiệm bình chọn là “Chiến sĩ nuôi quân xuất sắc”.
Theo kế hoạch, tôi cũng được theo xe lên đường về nước trong dịp này. Nhưng không phải về quê ăn Tết mà về chợ Đông Hà mua một số thực phẩm, gia vị chuẩn bị cho đơn vị đón Tết; đồng thời ghé Đakrông - hậu cứ của trung đoàn - bắt mấy con bò, lợn được trung đoàn cấp Tết cho tiểu đoàn.
Đúng 7 giờ 30 phút, xe chở các chiến sĩ về phép Tết lên đường. Chiếc xe tải chẳng có ghế ngồi. Mọi người đu bám tay vào mấy cọc sắt ở trần xe. Xe lắc lư, thỉnh thoảng qua ổ gà, xuống dốc, xe phanh đột ngột làm mọi người dúi dụi vào nhau. Đường nhiều chỗ làm chưa xong bụi cuốn lên mù mịt. 11 giờ trưa, xe về đến Đông Hà, mọi người ra bến tàu để mua vé về quê. Đồng chí quân lực Trung đoàn dặn dò:
- Các đồng chí về ăn Tết vui vẻ nhé, cho mình gửi lời chúc Tết đến gia đình, nhớ trả phép đúng hạn! Riêng đồng chí Đại về Trạm Sư đoàn nghỉ, rồi đi mua thực phẩm, đợi anh em lên Đakrông hai ngày sau quay lại.
Hai ngày, thế là mình có điều kiện tranh thủ “trốn” về nhà. Từ Đông Hà về quê chỉ 80 km, đi xe đò đến tối cũng về nhà chơi rồi vào cũng kịp, còn thực phẩm, gia vị về nhà mua thoải mái.
Đợi mua vé xe hơn một giờ đồng hồ, nhờ được ưu tiên bộ đội đi công tác. Một chị xếp hàng sau tôi vừa đến lượt thì hết vé. Tay xách đồ, tay bế cháu nhỏ đang ngủ gà ngủ gật trong khổ sở. Tôi hỏi:
- Chị về đâu vậy?
- Về Đồng Hới chú à! Đợi mua vé hai ngày rồi mà khách nhiều quá, xe chạy Tết không đủ, mẹ con tui vất vưởng, cực hung!
Cầm tờ vé trên tay, lòng phân vân, mình không về thì tiếc lắm, mà thấy cảnh chị ấy tội quá. Thôi! Đành lòng giúp cho chị ấy về quê coi như lấy phúc vậy.
- Thôi chị cứ cầm vé của em đây mà về. Có gì em mua rồi về sau!
- Không được mô chú! Chú cứ về đi, chị chịu khó chờ, biết mần răng được!
Tôi nói mãi rồi chị cũng cầm vé, mừng quá chạy lên xe cho kịp. Tôi thẫn thờ mấy phút, quên bẵng hỏi tên chị.
Hai ngày trôi qua, xe đơn vị cũng về đến, tôi sắp xếp hàng hóa gọn gàng.
Xe chạy bon bon trên đoạn đường mới làm. Gió vi vu mơn man ùa vào ca bin, lòng tôi thấy nhẹ nhõm cất lên bài hát “Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây”. Bỗng phía trước có tín hiệu cho xe dừng. Lại ông tướng nào muốn gây sự đây? Không phải, đó là xe của Sư đoàn bộ đi Đông Hà, bị thủng lốp xin cứu trợ. Thế là hì hà hì hục, mấy anh em tháo, lắp… mất mấy tiếng.
Về đến Tiểu đoàn bộ thì trời nhá nhem tối. Mấy anh em lại khuân hàng, dắt bò, lợn xuống xe rồi tranh thủ cấp hàng Tết cho các đại đội.
Đêm ba mươi Tết, không khí đón giao thừa thật vui vẻ. Đơn vị tổ chức hái hoa dân chủ. Những bài thơ, bài hát về mùa xuân, về bộ đội Trường Sơn rộn rã vang lên trong không khí đón giao thừa. Sau đó anh em quây quần bên chiếc radio lắng nghe lời chúc Tết của Chủ tịch nước.
Sáng mồng một Tết, mọi người tập trung về hội trường đông đủ để nhận nhiệm vụ. Mặc dù làm quản lý nhưng tôi được phân công phụ trách trang trí hội trường vì có năng khiếu cắt, vẽ. Việc bếp núc giao cho thằng Sói phụ trách cùng với bộ phận hậu cần.
Ai nấy vào việc. Trên bục sân khấu hội trường, ảnh chân dung Bác Hồ đặt ngay ngắn dưới Quốc kỳ đỏ thắm. Phông màn nổi bật câu khẩu hiệu: “Chúc Mừng Năm Mới, 1983 - Xuân Quý Hợi” với phông chữ mềm mại như đang bay múa trong gió. Cành đào, cành mai tự tạo bằng cây rừng, hoa làm bằng giấy màu ngũ sắc cũng gần như thật, được đặt đối xứng hai bên cánh gà. Sau vách hội trường là câu khẩu hiệu: “Mừng Đảng, mừng xuân, đồng khởi ra quân, lập công thắng lợi”. Đang phân vân chưa biết để mấy giò phong lan ở đâu thì thằng Sói hớt hải chạy lên:
- Nguy rồi, nguy rồi Đại ơi!
- Cái gì, nguy cái gì?
- Nồi cơm bị khê rồi!
Quái! Trong kế hoạch có nấu cơm đâu. Thằng Sói nói:
- Thủ trưởng bảo có mấy cân gạo tám xoan, nấu mời khách kẻo bạn Lào họ ăn nếp quen rồi, bây giờ nấu cơm để đổi món.
- Thôi! Cậu yên tâm đi. Ra thay nồi cơm, vào chỗ trưởng bộ phận hậu cần, nói với anh ấy “nhượng” lại số gạo tám xoan, hôm qua vợ anh ấy có gửi làm quà đang còn thơm lừng đó. Làm nhanh lên kẻo không kịp. Nó mừng quýnh, không kịp cảm ơn tôi rồi chạy vụt đi.
Ảnh tư liệu
Đến 10 giờ trưa, mọi việc đã xong đâu vào đấy. Mâm cỗ vừa dọn lên thì đoàn khách của Bản Đông cũng vừa đến. Những câu chào hỏi của khách và chủ vui nhộn trong khung cảnh nghiêm trang, ấm cúng. Ông trưởng bản bắt tay mọi người, miệng luôn nở nụ cười: “Xăm-bai-đi, xăm-bai-đi (Xin chào)!”. Chúng tôi cũng nhiệt tình đáp lễ: “Khop chay, khop chay (Cảm ơn)!”.
Tiểu đoàn trưởng thay mặt anh em đơn vị phát biểu cảm tưởng ngày Tết cổ truyền và gửi lời cảm ơn đến các đại biểu của Bản Đông. Không khí Tết vui vẻ, nồng ấm. Có chút hơi men, tiếng cụng ly chúc Tết, tiếng cười nói như có phần rôm rả hơn. Một cái Tết tuy đơn giản nhưng đầy ý nghĩa tình đồng đội, tình quốc tế Việt - Lào cao cả. Sau bữa tiệc là các tiết mục văn nghệ tự diễn. Không có đàn, trống, anh em lấy soong nồi, bát đũa khua nhịp. Tiếng leng keng, loong coong rộn rã giữa ban trưa nóng nực, nhưng ai nấy đều thấy dễ chịu như mình đang ăn Tết ở quê nhà.
*
Vậy mà, đã gần 40 năm trôi qua. Mỗi khi gặp lại nhau, chúng tôi luôn nhắc về kỷ niệm cái Tết trên đất bạn Lào. Những tình cảm về đời lính, tình cảm bộ đội với dân bản vẫn còn in đậm trong ký ức của chúng tôi.
Tết năm nay, thằng Sói dẫn con, cháu nó về nhà tôi ăn Tết. Bên mâm cỗ, cả hai gia đình quây quần đoàn tụ vui vẻ. Chúng tôi ôn lại những kỷ niệm đẹp đẽ trong những năm tháng binh nghiệp cho các con nghe. Thằng Sói nhắc lại chuyện nồi cơm khê một cách say sưa. Rồi nó trầm ngâm:
- Tao kể chuyện những ngày quân ngũ, chuyện Tết trên đất bạn Lào cho con nghe. Các con nó bảo, bố không kể chuyện cổ tích đấy chứ?
Nói đến đây, thằng Sói cao giọng:
- À! Phải rồi, mày phải viết, viết về những người lính Trường Sơn, những năm tháng thiếu thốn, vất vả đã làm nên con đường tình nghĩa Việt - Lào; viết về kỷ niệm Tết ngày xưa, nếu không bọn trẻ bây giờ nó không biết chúng mình đã gian khổ như thế nào để chúng nó mới có cuộc sống tươi đẹp như ngày hôm nay.
Ngoài đường, những đoàn người áo quần đủ sắc màu đi mừng xuân vang tiếng nói cười rộn rã. Trời rắc nhẹ hạt mưa bụi trên nụ đào, nụ mai càng tăng thêm vẻ đẹp long lanh của những cái Tết thanh bình.
N.Đ.D
