Sách nói hiểu đơn giản là dạng sách âm thanh, nội dung được truyền tải qua giọng đọc của con người. Những năm gần đây, đặc biệt là khoảng thời gian đại dịch xảy ra, sách nói càng được phát triển và sử dụng phổ biến. Ở Việt Nam, bạn có thể dễ dàng tìm thấy đa dạng các thể loại sách nói và hoàn toàn miễn phí. Phù hợp với quá trình chuyển đổi số cộng với những ưu việt, tiện lợi, sách nói đặc biệt được giới trẻ ngày càng yêu thích và lựa chọn.
Đầu tiên, phải nhắc đến ưu điểm lớn nhất của sách nói chính là tiết kiệm được thời gian cho người dùng. Thay vì trước đây, bạn cầm cuốn sách ngồi chăm chú đọc thì bây giờ, bạn có thể ung dung làm một việc bất kỳ đặc biệt là các hoạt động tay chân như tập thể thao, nấu ăn, làm việc nhà… Sách nói không bắt buộc chúng ta ngồi yên một chỗ và dán mắt tập trung, cùng với một quỹ thời gian, chúng ta có thể làm hai việc. Đây là ưu điểm lớn nhất đối với cuộc sống hiện đại ngày nay, khi con người thường xuyên di chuyển và luôn bận rộn, luôn muốn tận dụng thời gian. Hơn nữa, với xu hướng sống độc thân hoặc những gia đình ít người, nghe sách nói là một liệu pháp giải trí ý nghĩa, bổ ích. Bạn có thể sử dụng sách nói mọi lúc, mọi nơi chỉ cần có phương tiện là một chiếc điện thoại thông minh, máy tính bảng hay laptop. Nghe sách nói còn có thể giúp một chuyến đi đường xa trở nên ngắn lại và thú vị hơn.
Bên cạnh đó, sách nói còn có tác dụng như một liệu pháp chữa căng thẳng, mệt mỏi, lo âu và mất ngủ. Dòng sách chữa lành tâm hồn không còn xa lạ trên thị trường hiện nay. Có thể kể đến một số tựa sách quen thuộc như “Homecoming - Hồi sinh đứa trẻ bên trong bạn” - John Bradshaw, “Yêu những điều không hoàn hảo” - Hea Min, bộ sách của Thiền sư Thích Nhất Hạnh như: “Thiền sư và em bé năm tuổi”, “Không diệt không sinh đừng sợ hãi”, “Muốn an được an”… Để tiếp cận dòng sách này, người đọc cần sự tập trung nhất định. Do vậy, khi sử dụng sách nói, cá nhân tôi cảm giác dễ tiếp thu hơn. Bằng giọng đọc truyền cảm, nhấn nhá, cộng thêm âm nhạc bay bổng, nhẹ nhàng, khi tiếp cận thể loại này bằng sách nói, người nghe dễ cảm thụ và thư giãn hơn.
Việc sử dụng sách nói có thêm điểm cộng đó là hạn chế áp lực cho mắt. Khi con người đã tiếp xúc quá nhiều với điện thoại, tivi, máy tính hàng ngày, việc để mắt nghỉ ngơi là điều cần thiết. Trong trường hợp mắt không phải điều tiết liên tục nhưng bạn vẫn có thể tiếp thu kiến thức thông qua sách nói là điều đáng ghi nhận.
Ngoài những lợi ích kể trên, sách nói có một số hạn chế nhất định. Có thể thấy, điều quyết định sự hấp dẫn của sách nói chính là giọng đọc tác phẩm và các âm thanh minh họa đi kèm. Người nghe sách nói vô tình đã tiếp thu, lĩnh hội tác phẩm một cách bị động, phụ thuộc vào cảm xúc, giọng đọc của người thể hiện. Chưa kể đến những yếu tố khác như: giọng đọc vùng miền, từ ngữ địa phương, cách dẫn dắt, ngắt câu cũng ảnh hưởng tới cảm nhận của người nghe. Khi người nghe phụ thuộc vào giọng đọc, việc ghi nhớ hay lưu tâm vào các chi tiết, điểm nhấn bị giảm đi. Việc sử dụng sách nói cũng hạn chế khả năng tưởng tượng, khiến người nghe sách lười suy nghĩ hơn. Ngoài ra, với sách nói, bạn không thể đánh dấu những đoạn quan trọng, những câu trích dẫn yêu thích… điều mà chúng ta thường làm với sách giấy. Cuối cùng, một hạn chế lớn của sách nói chính là tình trạng vi phạm bản quyền. Việc thu âm sách nói ngày nay trở nên quá dễ dàng và thuận tiện, đặc biệt với sự phát triển của công nghệ AI, không cần có người đọc. Hầu hết sách nói ngày nay đều là bản phát sinh từ sách giấy đã công bố trước đó. Vì thế, quyền sở hữu tác phẩm thuộc nhà xuất bản và tác giả. Do vậy để hưởng ứng sách nói đúng đắn, người đọc nên lựa chọn những nền tảng ứng dụng có bản quyền.
Chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản tạo ra sự đa dạng các sản phẩm và thị trường xuất bản mới. Những năm gần đây, sách nói đang phát triển mạnh mẽ trên thế giới và cả ở Việt Nam. Đây được xem là xu hướng của giới trẻ, họ có thể tiếp cận thông tin, kiến thức thông qua sách nói và các kênh podcast. Người trẻ luôn ưu tiên lựa chọn những gì hợp thời, theo “trend”, sử dụng sách nói là giải pháp hữu hiệu để họ hướng đến việc đọc sách nâng cao kiến thức một cách đều đặn.
Để sử dụng sách nói hiệu quả, người nghe nên bắt đầu với thể loại sách yêu thích, cân nhắc lựa chọn những tác phẩm có dung lượng không quá dài để tránh việc quên hết nội dung các chương trước. Bạn có thể điều chỉnh tốc độ đọc nhanh hay chậm phù hợp với bản thân. Nên sử dụng những kênh sách nói có bản quyền, chất lượng sẽ phù hợp khi bạn bỏ tiền mua ứng dụng, hạn chế các quảng cáo làm xao nhãng lúc đang nghe sách.
Suy cho cùng, cha ông chúng ta ngày xưa đã sử dụng văn hóa truyền miệng dân gian để lưu truyền những câu chuyện, truyền thuyết, ca dao dân ca từ thế hệ này sang thế hệ khác. Trên sóng phát thanh, các chương trình đọc truyện đêm khuya cũng là một hình thức của sách nói. Vì vậy, có nên từ bỏ sách giấy để chuyển qua sách nói hay không là lựa chọn của mỗi người. Thiết nghĩ hai phương thức đọc sách này nên áp dụng tùy lúc, không thể thay thể nhưng có thể bổ sung cho nhau. Khó có thể so sánh phương pháp nào giúp não bộ tiếp thu nhanh hơn, bởi điều này phụ thuộc vào sở thích, thói quen, cảm xúc của mỗi người. Tuy nhiên, với những cuốn sách thiên về nghiên cứu, học thuật, đọc sách giấy sẽ giúp chúng ta tập trung, ghi nhớ nghiền ngẫm nhiều hơn. Cá nhân tôi vẫn thích hít hửi mùi thơm từ sách giấy hơn, có thể ghi chú đánh dấu những đoạn yêu thích. Tuy nhiên, với những cuốn sách đồ sộ, tôi lựa chọn sách nói để tiết kiệm thời gian, công sức.
Ngày nay, độc giả của sách nói đến từ nhiều tầng lớp, nhiều độ tuổi ngành nghề khác nhau. Do vậy, các thể loại sách nói trở nên phong phú hơn, ngoài thể loại đặc trưng là sách văn học, còn có các loại sách chuyên ngành, sách triết học, lịch sử, tôn giáo, kỹ năng sống… Người đọc có thể tìm nghe những cuốn sách cũ, mới trên thị trường một cách dễ dàng. Các bản sách nói được đầu tư một cách chất lượng. Thiết nghĩ, tiếp cận tri thức bằng cách nào cũng tốt, đọc sách hay nghe sách nói đều là thói quen lành mạnh cần cổ vũ, duy trì.
V.K
