PV: Xin Chủ tịch cho biết kết quả nổi bật nhất về hoạt động của Hội VHNT Quảng Trị trong thời gian qua?

Hoạt động của Hội VHNT Quảng Trị thời gian qua, nhất là từ 2015 đến nay rất có hiệu quả, góp phần tích cực vào tiến trình phát triển nền VHNT đất nước và quê hương Quảng Trị. Kết quả nổi bật nhất chính là việc tổ chức các trại sáng tác và các cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT, đưa VHNT Quảng Trị gắn liền với hơi thở cuộc sống.

Hoạt động nổi bật trước hết phải kể đến là việc tổ chức các trại sáng tác VHNT. Dưới ánh sáng Nghị quyết 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về “Tiếp tục xây dựng và phát triển VHNT trong thời kỳ mới”, Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 của BCH Trung ương (khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, VHNT Quảng Trị đã hướng về cơ sở, lấy thực tiễn sống động ở cơ sở làm đề tài sáng tạo, góp phần đưa VHNT đến gần hơn với đời sống lao động, sản xuất của Nhân dân, phục vụ thiết thực quá trình đổi mới, hội nhập và phát triển bền vững của tỉnh nhà.

Hướng về cơ sở, Hội VHNT đã tiếp tục đưa các trại sáng tác VHNT về các huyện, thị xã, thành phố và sở, ngành, lực lượng vũ trang... như: Trại sáng tác văn học và âm nhạc về chủ đề “Vĩnh Linh - Lũy thép, lũy hoa”; Trại sáng tác văn học và âm nhạc về chủ đề Đông Hà “Thành phố bên sông Hiếu”; Trại sáng tác văn học, âm nhạc và mỹ thuật về chủ đề đảo Cồn Cỏ anh hùng; Trại sáng tác văn học và âm nhạc chủ đề Bộ đội Biên phòng; Trại sáng tác nhiếp ảnh nghệ thuật về chủ đề Cam Lộ - huyện đạt Nông thôn mới đầu tiên của Quảng Trị; Trại sáng tác ca khúc về Thành Cổ Quảng Trị; Trại sáng tác văn học và âm nhạc, mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu về chủ đề lực lượng Công an nhân dân - Vì bình yên cuộc sống; Trại sáng tác về chủ đề ngành Giáo dục và Đào tạo - Vì sự nghiệp trồng người... Các trại sáng tác đều xuất bản sách, triển lãm tranh ảnh nghệ thuật và phát hành ca khúc gây ấn tượng mạnh và lan tỏa sâu rộng.

Đi đôi với sáng tác, Hội VHNT còn kết hợp với cơ sở trong khâu quảng bá, công bố tác phẩm với các hình thức phát hành đĩa nhạc, xuất bản sách, tổ chức triển lãm ảnh nghệ thuật, tranh mỹ thuật, kiến trúc, xây dựng chương trình văn nghệ với các tác phẩm chọn lọc qua các trại sáng tác... để phục vụ công chúng. Việc tổ chức công bố tác phẩm VHNT ở cơ sở vừa góp phần đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa cho Nhân dân vừa giải quyết một phần sự mất cân đối giữa cung và cầu; tạo điều kiện để văn nghệ sĩ (VNS) có thêm vốn sống sáng tạo VHNT.

Hoạt động nổi bật nữa là: Liên tục tổ chức các cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT về các chủ đề khác nhau nhân các sự kiện quan trọng, chào mừng các ngày lễ lớn của quê hương, đất nước. Từ 2015 đến nay, Hội VHNT Quảng Trị đã tham mưu, đề xuất lãnh đạo tỉnh cho phép tổ chức nhiều cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT với nhiều chủ đề, sự kiện quan trọng như: tổ chức ba cuộc thi về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” giai đoạn 2015-2020; Cuộc thi sáng tác tác phẩm VHNT về chủ đề “Đồng chí Tổng Bí thư Lê Duẩn với cách mạng Việt Nam và quê hương Quảng Trị” do Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị chỉ đạo, nhân kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Lê Duẩn (7/4/1907 - 7/4/2017); Cuộc thi sáng tác tác phẩm VHNT chủ đề “Quảng Tri - 50 năm xây dựng, đổi mới và phát triển” tổ chức năm 2022 là cuộc thi sáng tác tác phẩm VHNT có quy mô nhất từ trước đến nay trên địa bàn Quảng Trị...

Nhằm tạo cơ chế, chính sách khích lệ, động viên VNS sáng tạo nên những tác phẩm có chất lượng cao, UBND tỉnh đã ban hành Quy chế Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Chế Lan Viên, tỉnh Quảng Trị (5 năm/lần). Qua hai lần trao giải (2015 và 2020) UBND tỉnh tặng 60 giải thưởng cho các tác phẩm xuất sắc, trong đó có 2 giải Đặc biệt, 7 giải Nhất, 12 giải Nhì và 29 giải Ba. Có thể nói, giải thưởng Văn học Nghệ thuật Chế Lan Viên, tỉnh Quảng Trị qua 2 lần được tổ chức rất thành công.

Bên cạnh đó, hàng năm Hội VHNT tỉnh đã trình UBND tỉnh xét công nhận trung bình 20 - 27 tác phẩm VHNT xuất sắc. Các tác phẩm đạt giải cao được Hội lựa chọn gửi Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam và các chuyên ngành Trung ương xét trao hàng chục giải thưởng từ giải B đến khuyến khích. Đây thực sự là vinh dự lớn cho hoạt động VHNT của VNS tỉnh nhà, cổ vũ, động viên, khích lệ hội viên dấn thân, đam mê sáng tạo VHNT.

Hội VHNT tỉnh đã chỉ đạo Tạp chí Cửa Việt tổ chức nhiều cuộc thi sáng tác thơ, truyện ngắn, ký về các chủ đề khác nhau. Đặc biệt cuộc thi sáng tác ký, truyện ngắn về chủ đề “Đất và người Quảng Trị” nhân kỷ niệm 30 năm lập lại tỉnh (1/7/1989 - 1/7/2019) và kỷ niệm 300 số Tạp chí Cửa Việt, thu hút 156 tác phẩm của 109 tác giả Quảng Trị và mọi miền đất nước tham gia. Cuộc thi thành công ngoài mong đợi.

Kết quả các hoạt động nổi bật trên cùng với sự nỗ lực hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ khác như: Xây dựng và phát triển tạp chí Cửa Việt có chỗ đứng trong lòng độc giả; tập trung xây dựng đội ngũ, củng cố tổ chức; đẩy mạnh các hoạt động sáng tạo VHNT và thực hiện có hiệu quả các phong trào thi đua yêu nước... đã khẳng định Hội VHNT có sự phát triển mạnh mẽ và vững chắc. Hội VHNT Quảng Trị vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba, Thủ tướng Chính phủ tặng Cờ Thi đua xuất sắc và Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, UBND tỉnh Quảng Trị tặng nhiều bằng khen cho tập thể, cá nhân hội viên có thành tích xuất sắc.

PV: Như Chủ tịch Hội VHNT vừa đề cập, Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là một chủ đề lớn và quan trọng đối với văn nghệ sỹ cả nước. Đến nay Quảng Trị đã triển khai thực hiện việc sáng tác, quảng bá về chủ đề này như thế nào, đạt được những kết quả quan trọng nào?

Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác Hồ là một chủ đề lớn, quan trọng và bao trùm, không chỉ đối với VNS Quảng Trị mà còn đối với mọi cấp, mọi ngành, địa phương và giai tầng của xã hội. Từ khi có chủ trương của Trung ương, Hội VHNT Quảng Trị đã chủ động tham mưu, đề xuất và Tỉnh ủy Quảng Trị đồng ý tổ chức các cuộc thi giai đoạn trước năm 2015 đạt kết quả rất cao, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã tặng hàng chục giải thưởng cho các tác phẩm xuất sắc. Từ giai đoạn 2015 đến nay, Hội VHNT chủ động đề xuất và được lãnh đạo tỉnh giao cho Hội VHNT tổ chức ba cuộc thi về chủ đề này. Các cuộc thi được chuẩn bị rất chu đáo về kế hoạch, thể lệ, tuyên truyền rộng rãi và khích lệ, động viên VNS và Nhân dân hưởng ứng, tham gia tích cực.

Sau ba lần tổ chức cuộc thi, Ban tổ chức đã nhận được 312 tác phẩm của 145 lượt tác giá, đồng tác giả và trao giải thưởng cho 94 tác giả có tác phẩm xuất sắc, trong đó có 14 tác giả đạt giải A. Các tác phẩm đã tập trung nêu bật công lao to lớn, sự nghiệp vĩ đại của Bác và tình cảm, niềm kính yêu của cả nước nói chung và Đảng bộ, nhân dân Quảng Trị nói riêng đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong nhiều tác phẩm nghệ thuật, chân dung hình tượng của Bác Hồ được thể hiện một cách sinh động, sâu sắc, giàu mỹ cảm, có sức rung động mạnh mẽ đối với công chúng. Nhiều tác phẩm đã được chú trọng phát hiện, biểu dương, cổ vũ các tập thể và cá nhân có nhiều việc làm tích cực; nội dung “làm theo” ở các cuộc thi thể hiện ngày càng rõ nét hơn. Ban Chỉ đạo cuộc thi Trung ương xét trao giải 3 đợt (các năm 2015, 2018 và 2020), Quảng Trị là tỉnh có thành tích cao so với các tỉnh Bắc miền Trung với 6 giải B, 9 giải C và 4 giải khuyến khích.

Hiện nay Hội VHNT tỉnh đang tích cực triển khai cuộc thi chủ đề quan trọng này giai đoạn 2021-2025. Hy vọng sẽ thu được kết quả tốt, có nhiều tác phẩm được Ban Chỉ đạo Trung ương trao tặng giải thưởng.

Trước hết, số lượng tác phẩm khá lớn, có mặt trên tất cả các lĩnh vực, phản ánh khá sinh động các mặt của đời sống. Tuy nhiên, chất lượng, giá trị nghệ thuật của nhiều tác phẩm ở dạng tầm tầm, nếu không muốn nói còn hạn chế. Những tác phẩm có tầm vóc như: các tập ký của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường; các tập tiểu thuyết, tập kịch bản văn học của nhà văn Xuân Đức; các vở diễn do NSND Xuân Đàm đạo diễn; các tác phẩm âm nhạc của nhạc sỹ Lê Anh... nay không có nhiều, thậm chí chưa xuất hiện. Đó là điều đáng báo động đối với lực lượng sáng tác của Hội VHNT Quảng Trị. Lĩnh vực khó khăn hạn chế nhất có lẽ là lý luận phê bình VHNT. Lĩnh vực này lực lượng mỏng và số lượng, chất lượng nghiên cứu còn quá khiêm tốn.

Hai là, lực lượng sáng tác, nghiên cứu, biểu diễn... của Hội VHNT đang già đi nhanh chóng. Độ tuổi trung bình của hội viên hiện nay 55 - 65 tuổi; lực lượng hội viên trẻ được kết nạp rất hạn chế. Trung bình mỗi năm Hội VHNT kết nạp khoảng 5 - 6 hội viên cho các chuyên ngành, nhưng hội viên trẻ dưới 35 tuổi không đáng kể. Hơn nữa, số mới kết nạp cũng không quá xuất sắc, tiềm năng và triển vọng phát triển có chừng mực. Tình trạng đáng báo động là hội viên được kết nạp vào hội chuyên ngành trung ương rất ít, có chuyên ngành như văn học hiện chỉ có 3 hội viên trung ương nên không thể thành lập được chi hội nhà văn địa phương.

Ba là, mô hình tổ chức của Hội và tổ chức bên trong hiện nay còn nhiều bất cập, không thống nhất; biên chế ngày càng giảm, không đảm bảo cho các hoạt động. Hội VHNT Quảng Trị là hội đặc thù về chính trị - xã hội - nghề nghiệp, có Đảng đoàn Hội chăm lo lãnh đạo hội viên thực hiện Cương lĩnh, đường lối, chủ trương của Đảng trên lĩnh vực VHNT; chăm lo công tác tư tưởng, đạo đức, lối sống cho hội viên; chăm lo công tác tổ chức bộ máy của Hội... nhưng cơ quan thường trực chỉ có 4 biên chế nên gặp không ít khó khăn trong triển khai các hoạt động. Trong lúc đó, chế độ, chính sách, phụ cấp cho lãnh đạo hội và viên chức chưa đảm bảo và thấp xa so với một số tỉnh, thành phố trong nước. Kinh phí cho hoạt động VHNT quá khiêm tốn, trong lúc đó kinh phí hỗ trợ đầu tư sáng tác của trung ương cấp vừa ít, vừa chậm nên tổ chức hoạt động sáng tạo bị hạn chế.

Ba khó khăn trở ngại cũng là thách thức lớn ảnh hưởng đến hoạt động sáng tạo để tác phẩm VHNT có chất lượng, có giá trị cao.

PV: Trước thực trạng đó, Hội có những đề xuất, kiến nghị gì để VHNT tỉnh Quảng Trị phát triển mạnh mẽ về số lượng, có nhiều tác phẩm sống được trong lòng bạn đọc, thưa nhà thơ?

Xuất phát từ tình hình đó, Ban Thường vụ Hội VHNT Quảng Trị đã có nhiều đề xuất, kiến nghị với các cấp có thẩm quyền của tỉnh và Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam tháo gỡ vướng mắc, tạo điều kiện cho VHNT phát triển, ngày càng có nhiều tác phẩm có giá trị, phục vụ công chúng và góp phần phát triển nền VHNT đất nước và quê hương Quảng Trị.

Kiến nghị đề xuất với lãnh đạo tỉnh quan tâm chỉ đạo, có chủ trương kịp thời và hiệu quả cho phát triển văn hóa, VHNT về mọi mặt, theo tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 của BCH Trung ương (khóa XI) về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (Khóa X) về “Tiếp tục xây dựng và phát triển VHNT trong tình hình mới” và các chủ trương được kết luận tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc họp ngày 24/11/2021. Đề xuất lãnh đạo tỉnh quan tâm đầu tư thỏa đáng các nguồn lực cho văn hóa, VHNT theo tinh thần “Đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”, tạo ra không gian phát triển để VHNT tỏa sáng và thăng hoa.

Kiến nghị với Liên hiệp các Hội VHNT và các Hội chuyên ngành Trung ương có chương trình hành động cụ thể, thiết thực thực hiện các nghị quyết của Trung ương, các chương trình hành động của Chính phủ về văn hóa và VHNT. Cần nghiên cứu có chủ trương mới và đầu tư hỗ trợ sáng tác, bồi dưỡng nghiệp vụ sáng tác, lý luận phê bình VHNT... Đặc biệt quan tâm nghiên cứu trình Chính phủ ban hành mô hình tổ chức, biên chế, chế độ chính sách, tên gọi, con dấu... của Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, các Hội chuyên ngành và các Hội VHNT tỉnh, thành phố trực thuộc cũng như tạp chí văn nghệ của địa phương. Các Hội chuyên ngành Trung ương quan tâm kết nạp hội viên cho các Hội địa phương, nhất là các chuyên ngành có ít hội viên như Quảng Trị.

PV: Là người nhiều năm sáng tác, sáng tác thành công nhiều chủ đề, xin nhà thơ chia sẻ với đội ngũ sáng tác, nhất là đối với người viết trẻ, làm thế nào để có tác phẩm hay, sống được trong lòng bạn đọc?

Không có gì khác là phải say mê tâm huyết, tạo cảm hứng sáng tạo; trăn trở xác định chủ đề tư tưởng, tìm ra tứ hay là nội dung chủ đạo của tác phẩm; thu thập thông tin, tư liệu, cứ liệu chuẩn xác và cuối cùng là phải đầu tư công sức, thời gian, huy động tối đa bút lực sáng tạo. Công thức đơn giản để sáng tác thành công: Cảm hứng sáng tạo - Chủ đề tư tưởng - Thông tin tư liệu - Đầu tư nghiêm túc.

Đối với những cây bút trẻ, các bạn được đào tạo bài bản, có khoa học công nghệ hỗ trợ; có vốn kiến thức, tri thức cơ bản; điều kiện sáng tác thuận lợi... Các bạn cần nhiệt huyết hơn, lăn lộn thực tiễn nhiều hơn để có nhiều vốn sống và đầu tư thời gian, công sức, trí lực nhiều hơn, nhất định các bạn sẽ thành công trên chặng đường sáng tạo VHNT đầy thử thách, góp phần xứng đáng hơn cho sự phát triển VHNT nước nhà và cho quê hương Quảng Trị mến yêu.