|
T |
ạp chí Cửa Việt ra đời mang khát vọng văn hóa của một vùng đất. Ngoài mục đích phục vụ cho phong trào sáng tác, “bà đỡ” cho những tác phẩm của các cây bút địa phương, Cửa Việt còn là diễn đàn của hội viên và bạn đọc, bạn viết trong tỉnh và các tỉnh bạn. Trải qua bao bước thăng trầm, Cửa Việt luôn để lại trong lòng bạn đọc, bạn viết một tình cảm yêu mến và quý trọng. Để có được tình cảm đó không dễ một sớm một chiều mà Cửa Việt phải vượt lên chính mình để xứng đáng với tên gọi của một vùng đất lịch sử. Hòa trong dòng chảy văn học của nước nhà, đề cập nhiều mặt của cuộc sống và xã hội, Cửa Việt vẫn mang một nét riêng, sắc thái riêng để bạn đọc dễ dàng nhận thấy có một Quảng Trị trong Cửa Việt.
Cũng giống như các tờ Tạp chí Văn nghệ trong cả nước, Tạp chí Cửa Việt luôn trăn trở làm thế nào để nâng cao chất lượng tờ tạp chí, vừa hay vừa đúng định hướng, đúng tôn chỉ mục đích, đồng thời có màu sắc, tính chất riêng biệt so với tờ báo bạn. Làm thế nào để tồn tại và phát triển trong điều kiện kinh tế thị trường nhưng không sa vào khuynh hướng thương mại hóa, biến tạp chí thành một phương tiện quảng cáo bình thường, làm thế nào để tập hợp cũng như có sức quyến rũ của một tờ báo Văn nghệ đối với đông đảo bạn đọc, bạn viết. Mười bảy số, rồi một trăm sáu mươi bảy số… xin hãy khoan nói đến những điều to tát, những nhận định về nội dung và hình thức, thì việc lo bài vở, lo phát hành, làm sao để tăng têra tờ báo, đến với được đông đảo bạn đọc, bạn viết đã khiến chúng ra yêu mến và trân trọng biết chừng nào. Muốn làm được điều đó, Cửa Việt ngoài việc tổng hợp nhiều yếu tố của một tờ báo văn nghệ, trong đó bản sắc văn hóa của vùng đất góp một phần không nhỏ tạo nên chất lượng tờ Tạp chí. Sắc thái địa phương có thể được thể hiện trên nhiều khía cạnh, nhiều vấn đề, trong bài viết này chỉ đề cập một vài ý kiến nhỏ về vùng đất vùng văn hóa mà tờ báo đại diện đội ngũ cộng tác viên và một số chuyên mục trên tạp chí.
Nói đến sắc thái địa phương là đề cập đến bản sắc văn hóa. Bản sắc văn hóa dân tộc, không thể một lúc, một sớm một chiều mà người nghệ sỹ đã có được. Hàng ngàn năm mới tồn tại dân ca Thanh Hóa, hát ví dặm Nghệ Tĩnh, vài trăm năm mới có ca Huế, hò giã gạo Quảng Trị… Bản sắc văn hóa, nhà nghiên cứu có thể đưa ra tiêu chí 1,2,3… Nhưng người sáng tạo đâu chỉ có học thuộc lòng tiêu chí đó mà có ngay “bản sắc”… Bản sắc đó là quê hương gắn bó với mỗi người trong khuynh hướng sáng tạo. Trong thực tiễn sáng tác văn học, bản sắc đó góp phần không nhỏ tạo nên những giá trị thẩm mỹ, bộc lộ tính riêng biệt, độc đáo những giá trị văn hóa văn nghệ của từng vùng đất trong cộng đồng bản sắc Việt Nam. Cửa Việt trong những năm qua luôn là mảnh đất để đăng tải và giới thiệu kịp thời những bài viết chất lượng, đậm đà sắc thái địa phương. Các tác giả, tác phẩm VHNT tiêu biểu ở địa phương cũng tự khẳng định vị trí, tên tuổi của mình trên văn đàn cả nước thông qua Cửa Việt.
Quảng Trị là vùng đất dày chứng tích, vùng đất hiến dâng, chia cắt và khát vọng. Một vùng đất luôn mang khát vọng hóa thân thành những giá trị văn hóa cho con người. Những ai đọc Tạp chí Cửa Việt đều cảm nhận được dòng chảy cuộc sống ở mảnh đất này với một mạch thời gian không ngừng nghỉ từ xưa đến nay, từ quá khứ đến hiện tại với những bước thăng trầm không kể xiết, đó chính là một sắc thái riêng của vùng Quảng Trị. Tạp chí Cửa Việt, tờ báo văn nghệ của địa phương đã làm tròn chức năng nhiệm vụ của mình là tái hiện chân thành, hiện thực hào hùng cũng như huyền thoại không kém phần bi thương nhân bản của mảnh đất tuyến đầu ác liệt. Trải qua hai cuộc kháng chiến cứu nước vĩ đại của dân tộc, Quảng Trị là một bảo tàng phong phú để sáng tác về đề tài chiến tranh, nơi đầy ắp biết bao sự kiện, biết bao số phận làm xúc động lòng người. Những địa chỉ, những vùng đất được nhắc đến nhiều lần trong các bài viết trên Tạp chí Cửa Việt luôn gợi lại những nỗi đau và một thời hào hùng của dân tộc. Ví như con sông tuyến (Hiền Lương), Thành Cổ Quảng Trị, Khe Sanh, Dốc Miếu Cồn Tiên, những trận đánh ở bãi biển Cửa Việt đã có hàng trăm bài báo, hàng chục bút ký, bản nhạc được đăng tải trên tạp chí. Tương tự, những địa danh Cồn Cỏ, Vĩnh Linh với địa đạo làng hầm, Cửa Tùng, Thành Cổ, Nghĩa trang Trường Sơn, Nghĩa trang Đường Chín, Đường Trường Sơn huyền thoại…rồi những danh lam thắng cảnh, phong tục tập quán… là những đề tài được nhiều tác giả đề cập, phản ánh trên Tạp chí. Sự góp mặt của nhiều tác phẩm, tác giả khác nhau tạo nên một diện mạo văn học nghệ thuật vừa đa dạng, vừa phong phú, thể hiện đậm nét văn hóa của một vùng đất Quảng Trị. Vì thế mà tờ Tạp chí Cửa Việt luôn gây được ấn tượng, lôi cuốn người đọc vì không những ở các tác phẩm chất lượng mà còn có những tác phẩm đặc sắc về mảnh đất và con người Quảng Trị được nhiều người biết đến.
Những lớp đàn anh cây đa, cây đề thuộc nhiều thế hệ ở Quảng Trị như Chế Lan Viên, Dương Tường, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Xuân Đức, Lê Thị Mây, Cao Hạnh… đã làm cho nhiều người biết đến Quảng Trị, hiểu về mảnh đất và con người sau chiến tranh, thể hiện trong Cửa Việt đầy sức sống và lay động lòng người. Các tác phẩm như “Đêm chông đèn ngồi nhớ lại” của Hoàng Phủ Ngọc Tường, “Máu đổ cỏ xanh” của Nguyễn Quang Lập, “ Thông điệp này biết gửi về đâu” của Xuân Đức, “Chuyện ở rừng” của Lê Bá Tạo… Những sự kiện nóng hổi của cuộc sống hôm nay được thể hiện qua những trang ký sinh động của các cây bút: Nguyễn Hoàn với “Ký ức phù sa”, “Thành Cổ không gian tâm linh, không gian dự phóng” Trần Hoài với “Trước mặt là dòng sông”, “Khe Sanh đi một ngày đàng” Y Thi với “Mây trắng ở hờ mây trắng bay” Đinh Như Hoan với “Xôn xao Cồn Cỏ” Lê Đức Dục với “Miền đất quả vàng”… là những bức tranh khắc họa đậm nét thực tiễn cuộc sống đang diễn ra hằng ngày trên mảnh đất Quảng Trị. Điều này càng khẳng định mảnh đất mà Tạp chí đang đứng thật bao la và có một chiều sâu vô tận cho sự khám phá và sáng tạo trước mắt cũng như lâu dài. Thông qua các tác phẩm đó, mảnh đất và con người Quảng Trị được khắc họa với những đường nét riêng, không thể lẫn lộn vào đâu được và chính những nét riêng đó đã làm phong phú thêm diện mạo văn học nước nhà.
Bản sắc văn hóa của vùng đất còn thể hiện qua nguồn lực cộng tác viên và các tác phẩm. Đây là nguồn lực không bao giờ cạn nhưng đáp ứng cho yêu cầu từng số báo thì không phải lúc nào cũng có. Ngoài việc tập hợp những nhà văn, bài viết có tên tuổi trên toàn quốc, Cửa Việt còn có nguồn lực cộng tác viên là những người Quảng Trị ở xa luôn hướng về nơi chôn rau cắt rốn. Ở những tác giả: Lương An, Phan Bùi Bảo Thi, Trần Xuân An, Tạ Nghi Lễ, Hồ Sỹ Vịnh, Dương Đình Minh Sơn, Nguyễn Hữu Quý… ta có thể đọc thấy ở họ quê hương bao giờ cũng có một vị trí đặc biệt trong sáng tác, tác phẩm. Sáng tác có thể điêu luyện đến đâu đi chăng nữa nhưng không thể lấy đó thay cảm xúc thật, tình cảm thật, cuộc sống thật. Họ đã viết bằng sự từng trải, bằng sức thuyết phục, bằng cả tâm huyết gửi gắm vào tác phẩm. Nhờ có lực lượng này nên chất lượng bài vở trên Cửa Việt luôn phong phú và đa dạng.
Cửa Việt đã làm tốt công tác chăm lo cho lực lượng sáng tác ở địa phương để đội ngũ này ngày càng hùng hậu. Thế mạnh của đội ngũ này là vốn sống sâu dày về mảnh đất, con người Quảng Trị. Những sự kiện nóng hổi của cuộc sống. Những mạch nguồn cảm xúc lắng đọng trong ký ức hay những nhân tố mới điển hình là những đề tài thực sự hấp dẫn đến các cây bút địa phương. Ở đây có thế điểm qua một vài gương mặt: Ngô Nguyên Phước, Tống Phước Trị, Nguyễn Trung Hữu, Hồ Chư, Phan Văn Quang, Minh Tứ, Y Thi, Lê Đức Dục, Đào Tâm Thanh, Đinh Như Hoan, Trần Biên… Cửa Việt chính là mảnh đất cho anh chị em cày cấy thâm canh, sản xuất ra những sản phẩm tinh thần.
Đọc một cách hệ thống các tác phẩm trên Cửa Việt, chúng ta có thể thấy nếu như thế hệ cầm bút đi trước thể hiện trong tác phẩm của mình vốn sống dồi dào đầy sự trải nghiệm thì đội ngũ người cầm bút đi sau được đào tạo bài bản và nắm vững những kỹ thuật viết hiện đại, lại được trợ lực bởi nhiều kênh thông tin nên sức viết dồi dào, nắm bắt nhanh nhạy những vấn đề đang đặt ra cấp thiết của cuộc sống. Trong khuôn khổ diễn đàn văn học nghệ thuật của một địa phương, Cửa Việt đã biết gắn sự sáng tạo văn học vào đời sống thực tiễn của địa phương.
Ngoài các chuyên mục mang nét đặc trung của một tờ báo văn nghệ như: Thơ, Bút ký, Truyện ngắn, Văn hóa thời đại thì chuyên mục Người và đất quê hương và Những trang sử bằng hình ảnh là dòng chảy văn hóa, lịch sử, truyền thống cách mạng về mảnh đất và con người Quảng Trị. Đây cũng là một đặc trưng của Cửa Việt khác với các tờ báo bạn để làm rõ hơn cuộc sống và con người Quảng Trị trong quá trình vận động và phát triển của lịch sử. Các tác giả viết cho chuyên mục này phần lớn là những người đã từng sống và chiến đấu ở mảnh đất Quảng Trị trong hai cuộc kháng chiến của đất nước. Họ viết như một món nợ chưa trả và không thể nào quên trong ký ức về những tháng ngày đã sống và chiến đấu ở Quang Trị. Những con số thực, những sự kiện thực, những trận đánh thực đã từng diễn ra ở mảnh đất Quảng Trị được các tác giả khắc họa lại một cách rõ nét, sinh động qua từng trang viết thực sự là những trang nhật ký chiến trường nóng bỏng và ác liệt về chiến trường Quảng Trị. Chuyên mục còn đề cập đến những vấn đề về văn hóa, lịch sử, phong tục tập quán… đây thực sự là một kho tư liệu quý báu cho các ngành, các địa phương trong tỉnh, trong việc tra cứu các tư liệu lịch sử, đồng thời góp phần không nhỏ trong việc đề cao lòng tự hào truyền thống cách mạng của người Quảng Trị, động viên phong trào thu đua yêu nước trong tỉnh.
Trong những năm qua, Tạp chí luôn giữ định hướng, giữ cho được sự chuẩn mực trong việc thẩm các tác phẩm VHNT. Ngoài nhiệm vụ phục vụ chính trị ở địa phương, nhưng không nhằm vào những nhiệm vụ cập nhật những thông tin địa phương để tuyên truyền như báo chí mà hướng tới những mục tiêu cao hơn, chiến lược hơn là bồi dưỡng xây dựng nhân cách con người qua những tác phẩm VHNT. Bằng nhiều cách, Cửa Việt đã và đang phấn đấu để đạt được điều đó và đó cũng là cái đích cần hướng tới của một tờ báo văn nghệ địa phương. Cửa Việt đang có những hoạt động thiết thực để nâng cao chất lượng tờ báo như: Tổ chức cuộc thi truyện ngắn, mở trại lý luận và phê bình văn học cho các tác giả trung ương và địa phương, phối hợp với Hội VHNT tổ chức các trại viết, đi thực tế các địa phương trong tỉnh để có các tác phẩm phản ánh cuộc sống và sự nghiệp đổi mới sinh động của vùng đất và con người Quảng Trị. Các hoạt động trên phần nào nói lên tính năng động trong sự định hướng của một tờ Tạp chí văn nghệ địa phương để góp phần cày xới sâu hơn về một vùng đất có bề dày lịch sử truyền thống văn hóa như Quảng Trị.
Tuy nhiên để đến được với đông đảo quần chúng trong cơ chế thị trường như hiện nay đối với Cửa Việt không dễ dàng chút nào. Do việc thực hiện đúng như tôn chỉ mục đích của tờ báo nên nội dung của báo thường khô khan, hình thức không hấp dẫn, tất nhiên số lượng phát hành sẽ không nhiều. Từ đó sẽ kéo theo hiệu ứng dây chuyền: Nhuận bút thấp, sự quan tâm đến đội ngũ cộng tác viên khó khăn, nhiệt tình của cộng tác viên cũng theo đó mà giảm. Ở tất cả các tờ tạp chí văn nghệ địa phương không loại trừ Tạp chí Cửa Việt thì đội ngũ cộng tác viên được xem như là một cứu cánh. Nội dung có thể làm hay, muốn hay thì phải có lực lượng phóng viên, cộng tác viên giỏi, tích cực nhiệt tình. Tóm lại muốn thu hút được chất xám thì phải có chế độ đãi ngộ xứng đáng.
Bên cạnh cập nhật nhiều vấn đề của đời sống, xã hội, trọng tâm của tờ Tạp chí vẫn là những tác phẩm văn học viết về mảnh đất và con người Quảng Trị. Âu cũng là sự đóng góp nhỏ bé của một tờ báo văn nghệ địa phương trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của quê hương trên con đường hội nhập và phát triển, xứng đáng với tên gọi của một vùng đất anhh hùng.
T.L
