|
T |
ập thơ cỉa nhà văn Từ Nguyên Tĩnh bào gồm sáu mươi bảy bài thơ hay được xuất bản vào tháng 7/2007. Nếu tính thời gian làm thơ từ bài thơ đầu tay xuất hiện năm 1967 cho đến nay tác giả đã có ba mươi lăm năm gắn bó với thơ mặc dù trước khi xuất hiện bản tập thơ này tác giả đã cho ra mắt bạn đọc hàng mười tập truyện ngắn và sáu tiểu thuyết. Vậy, đây là thơ của một nhà văn làm thơ và tập thơ này mới là Bản thảo 1 thì chắc chắn tác giãe còn xuất hiện tiếp bản thảo hai... ba nữa.
Cũng là cách dũng cảm, cách nghĩ về cuộc sống ở khoảng cách thời gian xa cách nhau nên cách cảm nghĩ cũng khác xa nhau. Đây là hình ảnh đàn gà ở một trận địa pháo ngày chiến tranh tàn phá của giặc Mỹ ngay sau khi trận đánh vừa kết thúc: Lũ gà gộ nhau ra ngay/Gà giò tìm hoa mào gà để chọi/Gà chép tìm mẹ để nói/Gà mẹ dẫn đàn gà con mới nở đi ra/Gà trống cất cao tiếng gáy/Thắng ...l..ợi..r ..ồ..i.. (Đàn gà khẩu đội) và đây là hình ảnh con trâu kéo cày tron tâm tưởng của tác giả: Mày đi/Ngạo nghễ đường cày/Cày đi/Cày đi/Như là số kiếp/Mày là ai trong cõi luân hồi?/Ôi! Con trâu ta hỏi?/Sao mày lắc đầu/Mày là hiền triết của loài trâu. (Nói chuyện với con trâu). Cách cảm nghĩ mang màu sắc triết lý dần thay thế cách miêu tả xúc cảm bằng hình ảnh. Điểm giống nhau ở các bài thơ sáng tác ở các thời điểm cách xa nhau này là ở giọng điệu. Hầu hết các bài thơ trong tập không viết theo các thể thơ truyền thống mà chủ yếu viết theo thể thơ tự do, không phụ thuộc vào nhịp, âm, vần, luật... song đọc lên vẫn có âm điệu riêng bởi cách ngắt câu vẫn dựa vào chủ định bộc lộ tứ thơ và cảm xúc.Đây là một cách tác giả nói về lao động sáng tác của mình: Tôi, một người cày cuốc trên trang giấy/Đen và trắng, thô và mịn màng/Từng nín thở, đợi chờ người nhận bài ghi vào sổ tên mình/Tôi từng chờ đợi và chờ đợi/Tên mình được trương lên tờ bác tinh khôi/Nhưng nhiều lần thất vọng/Vì tên mình không đến được chân trời... (Bản thảo). Có thể coi sáu bảy bài thơ là sáu bảy lời tâm sự và cái hay của thơ Từ Nguyên Tĩnh lại nằm ở chổ tác giả đã thể hiện được những lời tâm sự ấy bằng một giọng điệu riêng.
Tác giả định danh tất cả các sự vật mà mình nói tới. Tất cả các sự vật định danh đó là những hình tượng trữ tình, là những cá tính đời sống mà bản thân tác giả có sự đồng điệu và cảm thông. Dù viết về những đấng cao siêu như Phật nghìn tay, nghìn mắt, Tản viên Sơn...đến những người có quan hệ ràng buộc máu thịt như cha, mẹ, chú, bác, vợ, con...cho đến những thân phận thấp hèn như gái bán hoa, người đàn bà không chồng, nói chuyện với con trâu...tác giả luôn có thái độ trân trọng yêu thương và cảm thông sâu sắc. Cái hay của thơ Từ Nguyên Tĩnh chính là tình cảm chân thành, nhân hậu, là thái độ quan tâm cứu rỗi linh hồn: Phật ngàn mắt, ngàn tay, ngàn khối óc/Hiểu hết thảy mọi điều/Phật và người không còn cách biệt/Có và không. (Phật ngàn tay ngàn mắt). Thân phận những cô gái mà cha mẹ nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa phải rời quê đi làm gái bán hoa: Cô là câu hát cũ/Mà loài người mang theo(Làm đĩ). Trong những lời tâm sự của tác giả về con người, tác giả luôn chú ý tới cá tính đời sống, tức là cái bản ngã. Chính vì lẽ đó mà hình tượng thơ gợi cảm và chân thực: Cha tôi một cút rượu/Ngồi làm bạn đêm thâu/Đời tố ông/Tội chửi vợ mắng con/Làm cả làng mất ngủ/Cá bạc hết cả gia tài/Ra đi/Để lại vợ con trắng tay/Thiên hạ bảo: may!Con bạc bảo: Sướng! (Cha). Đọc đoạn thơ này, bạn đọc nhận ra ngay cách kể, các tả của tác giả rất khá so với cách kể, cách tả của tác giả của tác giả rất khác so với cách kể, cách tả của giọng điệu thơ khác. Mỗi câu thơ như một lời nói có đủ kết cấu chủ vị thể hiện tròn vẹn một trạng thái cảm xúc mặc dù có nhiều câu đặc biệt (Câu chỉ có một từ). Cách tạo câu phóng khoáng này giúp tác giả chọn được những từ thể hiện được đặc trưng sắc thái biểu cảm mà vẫn gần gủi với ngôn ngữ đời sống. Chính sự lặp đi lặp lại mối lối viết đã tạo nên một giọng thơ riêng biệt, độc đáo. Đó là một giọng điệu thơ góc cạnh, tự nhiên, đậm chất tự sự nhưng vẫn trữ tình sâu lắng.
Đọc Bản thảo 1, thấy rõ dấu ấn sáng tạo để tạo ra bản thảo của một nhà thơ. Nhiều bài thơ được viết theo cách luận đề. Ở những bài thơ này, kết cấu tự sự là những chuyện có cốt truyện. Bài thơ Từ bi, chú tiểu du chuông nghe thấy tiếng chuông ngày hôm nay vang hơn ngày hôm qua, nhà sư giải thích rằng lònh từ bi của chú tiểu hôm nay nhiều hơn hôm qua. Nhà sư du chuông một lần, nàgn lần và chuông kêu lên Từ bi. Cái triết lý sâu xa của bài thơ nằm ở ý nghĩa của câu chuyện. Thời chiến tranh, bữa cơm người lính sắp bát theo hình vòng tròn. Bát của người lính sau trận đánh không trở về để lại là chiếc bát thừa. Ta gặp ở tình xóm nhỏ câu chuyện cảm động của ông già mang cả mấy gian nhà ra lát đường để thông đường cho xe ra mặt trận và ông mang cả món cuối cùng ra lát đường là cỗ quan tài với câu nói thật hóm hỉnh: “Vô lý chưa “áo” của tui mà tui đang còn!”. Đọc xong những bài thơ này, tự dưng bạn đọc ứa nước mắt.
Cái cách luận đề của tác giả hồn nhiên mad sâu sắc. Viết về Nông dân: Mùi mồ hôi chua/áo xuống cũng chua. Hương /vị/ấy/theo/mùa/nông/dân... Mùi phân trâu/khăm khẳm/nền dần thành hương. (Nông dân). Tác giả định nghĩa về mình: Còn tôi/cọng rơm rác rụng rơi/Cha mẹ mất cả rồi/Không ai nhớ nỗi ngày tháng/đánh phó thác cho nhà điêu khắc chán đời/nhằm lúc không vừa ý/đẽo ra tôi (Gửi nhà điêu khắc). Với quan niệm nhà văn phải có cá tính và giải thích: Lầm lỗi này là do người thợ/muốn đẽo tôi theo ý thích của mỗi người/không ai chịu thua ai/nên tôi thành tôi thôi/. (Lỗi lầm do người thợ). Cảm và nghĩ là hai mặt của tư duy sáng tác thơ song cá tính sáng tạo ở mỗi nhà văn là mức độ của mỗi mặt tư duy đó, chính vì vậy mà hiệu quả tác động thẫm mỹ tới bạn đọc cũng khác nhau. Thơ Từ Nguyên Tĩnh nghiêng về nghĩ nhiều hơn cảm nên thơ đậm đặc màu sắc triết lý hơn gợi cảm.
Tất cả những nét riêng đó của Bản thảo 1 đã khắc hoạ rõ dần một cá tính thơ: Cần cù, nhẫn nại làm mới mình trên từng con chữ. Đó là một lao động Bản thảo có chính kiến riêng của người viết. Không đi lại những lối mòn củ, tự mình tìm đến một cách nói riêng, không lẫn với người khác.
Gấp lại Bản thảo 1, còn lại trong lòng bạn đọc một âm điệu trầm buồn dây dứt về những ám ảnh, suy tư về mình, về người không phải bằng cảm quan hiện thực mà bằng ý thức trải nghiệm cuộc sống của nhà văn. Bạn đọc có thể coi đây là những chuẩn bị ban đầu để khẳng định một giọng điệu thơ, một cá tính thơ riêng.
M.L
_________
(*): Bản thảo 1. thơ Từ Nguyên Tỉnh, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn Năm 2007
