Trong sự nghiệp xây dựng nông thôn mới thì giao thông là một tiêu chí quan trọng nhằm làm thay đổi bộ mặt làng quê. Đó là một trong những yếu tố chủ yếu và thiết thân của cơ sở hạ tầng đối với khu vực nông thôn.
Không phải bỗng dưng mà ngày xưa khi nói đến nỗi xa cách, nói đến khoảng cách địa lý dân gian thường mượn những con đường, liên hệ sự đi lại, kiểu như: Thương em anh cũng muốn vô / Sợ truông Nhà Hồ, sợ phá Tam Giang, hay: Thương nhau tam, tứ núi cũng trèo / Ngũ, lục sông cũng lội, thất, bát, cửu, thập đèo cũng qua. Giao thông là trở ngại lớn nhất, đặc biệt là trong sự liên hệ, giao thương ở các vùng quê. Tuy nhiên, việc nâng cấp giao thông nông thôn không phải tùy hứng, cảm tính, tiện đâu làm đấy mà phải là sự quy hoạch thống nhất, có tính đồng bộ và liên quan đến các yếu tố khác như cây xanh, biển báo, đèn chiếu sáng khi muốn nói đến xây dựng nông thôn mới. Vì thế, các yêu cầu trong Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới về giao thông đường bộ có quy định:
- Có 100% số km đường thôn và liên thôn được cứng hoá và bảo trì hằng năm. Có các hạng mục cần thiết theo quy định (biển báo, biển chỉ dẫn, chiếu sáng, gờ giảm tốc, cây xanh…) và bảo đảm sáng - xanh - sạch - đẹp.
- Có từ 80% trở lên số km đường thôn qua khu dân cư tập trung có điện chiếu sáng.
Hay tiêu chí giao thông trong Bộ tiêu chí quốc gia về huyện nông thôn mới cũng yêu cầu như sau:
- Chỉ tiêu 2.1 (Hệ thống giao thông trên địa bàn huyện đảm bảo kết nối tới các xã và được bảo trì hàng năm) được đánh giá “Đạt” khi đáp ứng các yêu cầu:
+ 100% số xã trên địa bàn huyện có đường ô tô kết nối với đường huyện và các trung tâm hành chính, đảm bảo đi lại thuận tiện quanh năm; tỷ lệ mặt đường huyện được nhựa hóa hoặc bê tông xi măng hóa đạt 100%;
+ 100% đường huyện được bảo trì hàng năm.
- Chỉ tiêu 2.2 (Tỷ lệ km đường huyện đạt chuẩn theo quy hoạch) được đánh giá “Đạt” khi đáp ứng các yêu cầu:
+ Có 100% đường huyện được đầu tư xây dựng hoặc nâng cấp với cấp đường theo quy hoạch được phê duyệt;
+ Có 100% đường huyện đạt cấp kỹ thuật theo tiêu chuẩn TCVN 4054: 2005 Đường ô tô - Yêu cầu thiết kế;
+ Có 100% đường huyện có hệ thống cầu, cống được xây dựng kiên cố, phù hợp với cấp đường quy hoạch.
- Chỉ tiêu 2.4 (Bến xe khách tại trung tâm huyện (nếu có theo quy hoạch) đạt tiêu chuẩn loại IV trở lên) được đánh giá là “Đạt” khi đáp ứng các yêu cầu:
+ Bến xe khách tại trung tâm huyện (nếu có theo quy hoạch) đáp ứng tiêu chí bến xe loại 4;
Với tỉnh Quảng Trị, ngay từ khi bắt tay xây dựng nông thôn mới, hạ tầng giao thông đã được chú trọng đầu tư. Quyết định số 1918/QĐ-UBND ngày 11/9/2014 của UBND tỉnh Quảng Trị “Về việc phê duyệt chương trình kiên cố hóa chương trình giao thông nông thôn giai đoạn 2015 - 2020” với những mục tiêu cụ thể như: Từ năm 2015 đến 2020 phấn đấu kiên cố hóa được 704 km đường thôn, xóm, bản, ngõ phố đưa số km được kiên cố hóa lên 2.276 km, đạt 50,5% trong tổng số 3.761 km.
Đường lên Cùa hôm nay - Ảnh: T.T
Quan tâm giao thông như huyện Nông thôn mới Cam Lộ mặc dù chưa có những số liệu đầy đủ và cập nhật nhưng nhìn vào số liệu tiêu biểu có thể thấy được phần nào sự nỗ lực của Nhà nước và nhân dân địa phương. Chẳng hạn như: 100% tuyến đường trục xã đến trung tâm huyện, đường liên xã với tổng chiều dài gần 125 km đã được “nhựa hóa”. Con đường lên Cùa qua đèo Cùa ngày xưa là nỗi ám ảnh, đến nỗi có câu ca dao: Tham ăn đi cắt (gặt) côi (trên) Cùa / Mỗi ngày ba bữa cũng thua ở làng, ý nói dù công sá cao, được ăn no nhưng vẫn thua ở làng, ở đồng bằng Đông Hà, vì từ đó lên Cùa đường đi quá khó, đường đất lại dốc đèo hiểm trở. Nay lên đèo Cùa đường nhựa đẹp đẽ, lại có thêm chương trình “Thắp sáng đèo Cùa” do Cảnh sát giao thông - Công an huyện Cam Lộ khởi xướng và kêu gọi nên ngay cả đi ban đêm cũng rất an toàn. Chưa nói đến lên Cùa, vùng chiến khu xưa thời chống Pháp biệt lập với bên ngoài vì giao thông cách trở thì nay hệ thống đường sá ở hai xã miền núi Cam Chính và Cam Nghĩa thật hoàn chỉnh và thuận lợi vô cùng, bảo đảm cho việc đi lại, làm lụng, học hành và những nhu cầu dân sinh thiết thực khác như đi viện, đám cưới, đám tang... Giao thông thực sự đã làm một cuộc cách mạng ở vùng đất phía Tây Nam huyện Cam Lộ, mở ra nhiều cơ hội để phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng. Hỏi người dân Cùa, ai cũng rất phấn khởi vì những lợi ích to lớn và lâu dài mà giao thông Nông thôn mới mang lại cho địa phương.
Gần đây chúng tôi đã đi trên con đường mới kiên cố hóa dài hơn chục cây số dẫn từ trung tâm xã Cam Tuyền về với bản Chùa, phía bắc sông Hiếu, nơi xa nhất xã và cũng là bản dân tộc Vân Kiều duy nhất của huyện Cam Lộ. Bà con Vân Kiều mừng lắm. Anh Hồ Mừng, trưởng thôn bày tỏ: “Có con đường này là có thể đổi đời, việc con em đi lại học hành, bà con lên nương, rồi khi ốm đau cần đến bệnh viện đều thuận tiện. Thật là vui lắm!”.
Tuy thành tựu từ giao thông trong chương trình nông thôn mới ảnh hưởng tích cực và rõ nét đến nhiều mặt của đời sống, nhưng từ thực tế cũng có thể nhìn thấy một số vấn đề khác như sau:
Xây dựng được hệ thống giao thông nông thôn mới một cách đồng bộ, hoàn chỉnh đã khó, việc duy trì chất lượng, duy tu bảo dưỡng để sử dụng lâu dài có thể còn khó hơn. Việc các tuyến đường giao thông nông thôn nhanh chóng xuống cấp do lưu lượng các xe chở vật liệu xây dựng, xe chở gỗ rừng trồng tăng lên, có khi đột biến và xe chạy “xé rào”, không đúng quy định là một vấn đề cần được nhiều ngành hữu quan quan tâm, trong đó có các ngành liên quan đến bảo đảm an toàn giao thông nông thôn.
Do nội lực của nhiều địa phương trong tỉnh có hạn và ngoại lực cũng có mức độ nên công tác xây dựng giao thông nông thôn vẫn còn gặp những khó khăn, nhiều khi lực bất tòng tâm, nhất là việc giải quyết cầu tạm, những con đường dân sinh quan trọng thường bị ngập úng, hư hỏng vẫn còn tồn tại ở nhiều nơi, thách thức sự phát triển của các địa phương này.
Việc xây dựng giao thông nông thôn ở địa bàn miền núi có nhiều khó khăn, phức tạp, tốn kém trong khi nguồn lực có hạn là một chướng ngại trên con đường phát triển; chưa kể đến ở những địa bàn đồng bào dân tộc ít người sinh sống thì việc làm đường có khi vấp phải rào cản của phong tục tập quán lâu đời (chẳng hạn đường đi qua gần nghĩa địa mà bà con hay gọi “rừng ma”), hay giải phóng mặt bằng đụng phải nhà cửa, nương rẫy cũng là những vấn đề không đơn giản.
Con người đi đến với nhau, tiếp xúc với thế giới bên ngoài trực tiếp qua những con đường. Xây dựng nông thôn mới thì hạ tầng giao thông có lẽ là một trong những vấn đề cần được ưu tiên trước hết, trong một lộ trình mang tính hệ thống và đồng bộ. Hy vọng Nông thôn mới Quảng Trị ngày càng có thêm nhiều con đường vững chãi và đẹp đẽ trên mọi miền quê yêu dấu.
