|
B |
ức tranh Đám cưới chuột trong bộ tranh dân gian Đông Hồ cổ rất ý vị, đến nay vẫn còn nhiều ý kiến nhận xét và giải mã khác nhau. Có người gọi tên tranh là Trạng chuột vinh quy. Dù gọi là gì thì bức tranh vẫn được vẽ ước lệ gồm hai tuyến đối lập đầy kịch tính: Tuyến chính phía dưới là một đám rước (hay đám cưới ?) với tám nhân vật chuột. Đi đầu là chú chuột đội mũ cánh chuồn cưỡi ngựa hồng rất bảnh trai, oai vệ, nhưng đầu lại ngoảnh về phía sau trông rất căng thẳng và bất cần. Theo sau là hai chú chuột cầm lọng, vác biển hiệu. Trong hai chú có chú cũng ngoảnh lại phía sau với ý thức rất cảnh giác. Sau cùng là bốn chú chuột khênh một chiếc kiệu lớn, ngồi trong kiệu là một cô chuột xinh đẹp đội vương miện, mặc áo lễ. Trong bốn chú chuột khênh kiệu thì hai chú phía sau cùng ngoảnh nhìn lui với vẻ thách thức.
Tuyến thứ hai (phía trên)vẽ năm nhân vật: bốn chú chuột và môt chú mèo lớn. Cả bốn chú chuột đều cúi đầu khúm núm đi về hướng chú mèo. Chú đi đầu hai tay cầm con chim bồ câu, chú thứ hai hai tay xách con cá chép, cùng cung kính dâng lên mèo. Hai chú chuột đi sau thổi kèn tàu. Còn chú mèo già thì không tỏ vẻ hung dữ, đang rất mãn nguyện giơ chân đón”món quà”của chuột dâng! Theo cảm quan của tôi đây là một bức tranh lành, không hàm chứa sự độc ác! Nhưng nó cũng hàm chứa thực trạng và triết lý xã hội.
Vậy người nghệ sĩ dân gian Đông Hồ muốn gửi gắm điều gì qua bức tranh Đám cưới chuột? Ai cũng biết trong cuộc sống quan hệ mèo- chuột luôn luôn là quan hệ đối kháng, một mất một còn. Quan hệ giữa cái thiện và cái ác, giữa cái được và cái mất. Ca dao có câu:
Con mèo mà trèo cây cau
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà
Chú chuột đi chợ đường xa
Mua mắm mua muối giỗ cha con mèo
Trong truyện ngụ ngôn dân gian ở ta cũng như ở Trung Quốc cũng có câu chuyện Đám cưới chuột. Câu chuyện bằng thơ lục bát ở Việt
Nhiều nhà nghiên cứu văn hoá dân gian cho rằng: bức tranh được vẽ để thể hiện tín ngưỡng phồn thực, ước vọng bình an của người nghệ sĩ, của nhân dân. Cũng như trong cuộc thi vẽ tranh thiếu nhi quốc tế với đề tài: "Ước vọng năm 2000" tám năm trước đây, bức tranh được giải là bức vẽ một em bé cưỡi hổ lên mặt trăng vậy! Đám cưới chuột (hay đám rước vinh quy) là niềm hoan lạc, là niềm hạnh phúc, còn mèo là thế lực phá hoại hanh phúc chuột.Nhưng cũng có một "thế giới" trong đó mèo và chuột cùng chung sống đó là thế giới mơ ước. Đó là nụ cười dân gian rất hóm hỉnh và đầy triết lý lãng mạn... Nhà thơ Vũ Quần Phương lại bắt gặp ở bức tranh một ý tưởng khác: Ý tưởng về sức mạnh của tình yêu ,của mùa xuân:
Chuột thổi kèn tàu,chuột làm chú rể.
Cô dâu ngồi kiệu thẹn thò ghê
Có cả chú mèo nhưng chẳng sợ
Khi đã mùa xuân ở bốn bề!
Có thể là như thế thật!
N.M
