Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Trị 04/07/2025 Danh sách tạp chí Hotline: 02333 852 458 Đặt báo Giới thiệu tạp chí

Tìm kiếm trên website chúng tôi

X

Ngày xuân nói về Câu đối

C

âu đối không biết có tự bao giờ. Ngày xưa để tuyển dụng khoa bảng người ta lấy câu đối để thi tài ứng khẩu và trí thông minh của các nho sĩ… Trong kho tàng văn hóa Việt Nam, câu đối là thể loại văn học mà nó cũng là một thú chơi thanh nhã, thú vị trong dịp Tết Nguyên Đán của người Việt. Nếu thiếu câu đối trong ngày Xuân thì thiếu đi một hương vị gì đó của ngày Tết, không có nó Tết cũng kém vui. Kể cả trẻ nhỏ, như tôi ngày bé, cả năm tiết kiệm tiền để Tết đi chợ mua một vài câu đối về treo trong nhà, thực ra thì cũng chẳng hiểu nhiều về ngữ, nghĩa, thể thức.

Ngày nay, thú chơi thanh nhã đó cũng có phần phai nhạt. Khơi dậy truyền thống, bản sắc dân tộc là làm sống lại phong tục đẹp có từ ngàn xưa của ông cha ta, thể hiện sự minh mẫn, tỉnh táo và đóng góp thêm cho kho tàng văn học nước nhà đậm đà bản sắc dân tộc. Ngày xuân, nói chuyện vài nét về câu đối tôi xin đưa ra một số nguyên tắc và hình thức cơ bản để các bạn tham khảo:

1 – Về hình thức:

Câu đối có nhiều loại. Câu dưới năm chữ trở xuống gọi là câu tiểu đối

Ví dụ:

Trồng môn trước cửa

Bắt ốc sau nhà.

Hay:

Ngựa kim ăn cỏ chỉ

Chó vá cắn thợ may.

Câu năm đến bảy chữ gọi là đối thơ, câu này có thể làm theo thể thơ ngũ ngôn, thất ngôn hoặc thơ đường luật.

Ví dụ:

Dậu rào mắt cáo mèo chui lọt

Rổ nứt lòng tâm tép nhảy qua.

Hay:

Học trò Phú Khê ăn cơm cháy

Thầy giáo Tây Ninh nhậu bò nhừ

Câu có tám chữ trở lên gọi là đối phú. Chữ cuối mỗi câu, mỗi ý, đoạn phải thanh bằng đối thanh trắc và ngược lại.

Ví dụ:

Nhâm Thìn hết, tiễng rồng bay, tài đức  thừa sao xếp xó

Quí Tỵ về, mừng rắn cuốn, trí tâm không thiếu ắt thành công.

Hay:

Dòng đời đẩy đưa, cuộn xoáy giật rung, lời thơ chẳng bao giờ bợt bạt.

Cuộc sống sinh sôi, phong ba giông bão, áng văn luôn sẽ mãi ngời ngời

2 – Về nguyên tắc: Câu đối luôn luôn có 2 vế là vế ra và vế đối. Số lượng chữ trong hai vế phải bằng nhau. Nếu chữ cuối câu vế ra là thanh bằng thì chữ cuối của vế đối phải là thanh trắc và ngược lại.

Ví dụ:

Vế ra: Đường mới, nhà mới, vợ mới không vào nhà mới.

Vế đối: Trường xưa, lớp xưa, bạn xưa chẳng học lớp xưa.

Vế ra: Thầy giáo tháo giầy đi dép lốp

Vế đối: Nhà trường nhường trà uống nước trong

Trường hợp từng chữ vế đối về thanh đối với từng chữ vế ra càng tốt. Đòi hỏi có ý tưởng sâu sắc, dùng từ lắt léo, càng khó thì càng tốt.

Ví dụ:

Thầy Tu khát, tu ừng ực

Chú Tiểu , tiểu tè tè.

Đối ý: Hai ý đối phải cân nhau mà đặt thành hai câu song song

Đối chữ: Phải xét hai phương diện thanh và loại. Thanh bằng đối với trắc và ngược lại. Loại là thực từ như: trời, đất, cây, cối, cỏ, hoa, lá…

Ví dụ:

Rắn hổ đất leo cây thục địa

Ngựa nhà trời ăn cỏ chỉ thiên.

Loại hư từ như: thì, mà, vậy, nên, là, cũng, với….

Ví dụ:

Học trò  học trò con hay chạy lon ton  con học trò

Tiến sĩ cũng tiến sĩ ngài thích ngồi lai nhai cũng ngài tiến sĩ

Do vậy thực từ đối với thực từ; hư từ đối với hư từ, động từ đối với động từ, danh từ đối với danh từ, Hán đối với Hán, Nôm đối với Nôm…

Ví dụ:

Thủ thỉ chén đầu lợn

Túc tắc xơi chân gà.

Hay

Hươu là lộc hươu đi cộc lộc

Cá với ngư cá lội ngắc ngư.

 

Đình Lập lập đình mới

Lạng Sơn sơn nhà cao.

 

Con cua càng càng to càng bé

Chú cầy vòi vòi ngắn vòi dài

 

Tết Nhâm Thìn, về Thăng Long ngắm tượng rồng, vui Tết.

Xuân Quý Tỵ, rót ngũ , uống rượu rắn, mừng Xuân.

 

Trên đây là vài ý kiến cá nhân để tạo bầu không khí đón xuân Quí Tỵ thêm phần phấn chấn, vui tươi. Sự khởi sắc của một năm là mùa xuân, mùa xuân đâm chồi nảy lộc, đơm hoa kết trái. Chúc năm mới đến, sum vầy và hạnh phúc.

N.K. 

 

Nguyễn Khắc Ân
Bài viết đăng trên Tạp chí Cửa Việt số 220 tháng 01/2013

Mới nhất

Tạp chí Cửa Việt - 35 năm một chặng đường

28/06/2025 lúc 16:18

Ngày 28/5/2025, Tạp chí Cửa Việt tổ chức lễ kỷ niệm 35 năm tạp chí ra số đầu tiên và gặp mặt cộng tác viên năm 2025. Tại buổi lễ, Phó Tổng biên tập phụ trách Hồ Thanh Thọ đã có bài phát biểu khai mạc...

Vùng trời hoa sim

26/06/2025 lúc 23:29

Những triền sim tím đồi xaBềnh bồng nâng gót mùa qua lặng thầm

Hương xưa; Nắng sớm

26/06/2025 lúc 23:27

Hương xưa… Ta về tìm lại hương xưa

Giấc mơ đồng bằng; Về xanh trong gió thơm

26/06/2025 lúc 23:24

Giấc mơ đồng bằng Gọi em đêm qua tôi mơ

Ngủ giữa gió sông quê

26/06/2025 lúc 23:22

Hôm ấy gió sông thổi về lồng lộng. Lửa nương theo bàn tay của gió vồ lấy mái bếp, tỏa ngọn nghi ngút trên đống củi khô, tràn qua ô cửa vương tơ nhện và bụi mờ.

Tạp chí số cũ
Câu chuyện du lịch
tư tưởng Hồ Chí Minh

Thời tiết

Quảng Trị

Hiện tại

26°

Mưa

05/07

25° - 27°

Mưa

06/07

24° - 26°

Mưa

07/07

23° - 26°

Mưa

Nguồn: Weathers Underground