|
X |
ét ở góc độ nào đó thì nhà văn là người sáng tạo thêm đời sống trong tác phẩm của mình. Hiện thực ngoài đời và hiện thực trong tác phẩm có khi là một song không phải lúc nào cũng là một. Từ nguyên mẫu ngoài đời, nhà văn xây dựng thành hình tượng mang tính điển hình mà nhìn vào nó ta thấy nó ở chỗ này chỗ kia.
Đọc truyện ngắn Hoàng Thái Sơn, người đọc sẽ được tiếp xúc với một hiện thực rộng, đa dạng, sinh động và bề bộn gắn với từng mảnh đời, thân phận khác nhau.
Đó là lão Tới trong Hoa quả chuông, vợ, con bị bọn Mỹ sát hại, sống côi cút, chuyên đi làm thuê, vụng trộm với vợ vị Chủ tịch tỉnh máu lạnh (lấy vợ lâu mà không có con), có một cô con gái nhưng không dám lộ diện mình là cha của nó chỉ được ngắm nó từ xa và nghe cái giọng của nó qua Đài Truyền thanh huyện khi nó làm phát thanh viên. Mãi đến khi vị Chủ tịch tỉnh thành người thiên cổ thì lão Tới mới được nó về thắp hương, nhận cha tại mộ. Đó là dì Ty một thời xuân sắc thích đua đòi; chán sống ở thành phố lại tìm về quê chịu điều ong tiếng ve, vẫn có vị chủ tịch xã si mê. Dì đã dạy cho vị chủ tịch xã một cái “tát lễ độ” khi vị chủ tịch đưa khoản tiền bẩn kiếm được từ việc bán đất công của xã. Dì đã chịu khó chịu thương nuôi đứa con trai ngoài giá thú học đại học và nhận ra đâu là đồng tiền sạch, đâu là đồng tiền bẩn trong cuộc đời này. Khác với dì Ty, thầy giáo nọ thời trẻ rất sợ mùi tiền, một thuở chê bai nó, đến lúc lại thấy nó đáng yêu. Anh thay đổi nhận thức về tiền khi đã thôi làm thầy giáo, khi đã có những cú “sốc” trong đời, chuyển sang làm chủ quán thịt dê: “Ôi! Cái thời vô tư lự! Ta khinh bạc hết thảy, trừ cái đẹp. Ta sợ mùi tiền như sợ mùi xác chết. Nhưng mà… thật oan cho tờ bạc rách! Sạch hay bẩn đâu phải ở tiền mà ở cách kiếm tiền và cách sử dụng tiền mà thôi! (Mùi tiền). Nếu ở Lửa đêm, Số phận An xinh đẹp bị ông ngoại ép gã làm vợ một tay đàn ông làm nghề lái đò, lái chó tội nghiệp, được em chồng là Sung cảm thương lén lút đem lòng yêu nhưng gặp nhiều rào cản thì ở Chuyện tình Phong Nha, Số phận Nguyệt lấy phải người chồng vũ phu, mất nhân tính, định nhảy xuống sông tự vẩn nào ngờ gặp Ba - dân đi bè cứu sống, che chở, thương yêu, song bị vợ Ba ghen tuông, làm nhục, đành trốn đi ở ẩn, mang theo giọt máu của Ba và sinh thành một giám đốc Phong tương lai.. Khi ông Ba mất, Phong và các con mới dám đến chịu tang ông Ba. Đối lập với An và Nguyệt là nàng Xuân trong truyện Siêu nhân, định phản bội chồng, trốn chạy theo người tình, gặp cướp, được chồng cứu sống đưa về nhưng vẫn không thể chung sống hạnh phúc với chồng vì không có tình yêu!
Một mảng khác hướng về cội nguồn dân tộc, tình yêu quê hương, Tổ quốc và chiến tranh cách mạng, chúng ta bắt gặp qua các truyện ngắn Dẫu lìa ngó ý, Chấy New York, Chiếc bút máy Trường Sơn… Bà Tùng thì gắn với kỷ niệm tiếng hót của chim khướu, còn Hạnh thì nhớ về mùi hương bồ kết hương nhu. Cả hai người đều lấy chồng nước ngoài, cuộc sống vật chất không thiếu thốn, song vẫn thấy thiếu, thấy thèm tình cảm quê hương, tình mẹ, tình yêu tuổi trẻ. Từng là một người lính, Hoàng Thái Sơn có rất nhiều kỷ niệm đẹp về đồng đội của mình. Ông ca ngợi tình yêu chung thủy giữa một anh bộ đội Trường Sơn với một cô thanh niên xung phong là Trung và Thủy. Thủy hy sinh mà Trung không biết. Anh đinh ninh Thủy chờ đợi mình nên mặc dù bị thương nặng anh vẫn đợi chờ Thủy cho đến ngày toàn thắng (Người lính cuối cùng ra khỏi Trường Sơn).
Truyện của nhà văn Hoàng Thái Sơn giàu chất nhân văn, thâm thúy, nhiều yếu tố ảo nhưng vẫn rất gần gũi với đời; nhiều truyện anh hướng người đọc vươn tới cái đẹp, cái cao thượng, thờ ân, quên oán. Trong Tạ ơn cỏ biếc, người đọc bắt gặp một lão Hóa kỳ cục, sớm bị mồ côi vợ và mất con, nuôi cháu lớn lên cháu đi lấy chồng xa, sớm chiều vò võ một mình không khác gì lão Hạc trong truyện ngắn Nam Cao. Lão muốn tìm đến cái chết; đi khảo sát mua đất nghĩa địa, nhưng khi gặp lại cỏ biếc gọi tình yêu một thời trai trẻ thì lão quyết định không mua đất nghĩa địa nữa mà sẽ dùng tiền mua đất nghĩa địa để cưới vợ mới, mặc mọi người đàm tiếu. Hãy nghe nhà văn tả tâm trạng nhân vật của mình: “Lão Hóa nâng chén rượu trong tay, im lặng tận hưởng chút ngọt ngào đã bị số phận tước mất từ lâu. Hạnh phúc, cái áo rộng hẹp, sang hèn vốn vừa vặn với mọi thân phận. Lão Hóa của tôi đang hạnh phúc. Ông vua cưới phi tần mày ngài mắt phụng chưa chắc đã sung sướng bằng lão già xóm Bún lúc này”. Hoàng Thái Sơn đã mang đến cho người đọc nhiều nhận thức về cuộc sống, đặc biệt là những triết lý nhân sinh thông qua truyện ngắn của mình. Chẳng hạn: Ở truyện Trò chuyện với Thạch Sanh, ông viết: “Ở hiền chưa chắc đã gặp lành. Hiền với người, chứ hiền với thú dữ rõ là cái hiền ngốc”. Hoặc: “Những ai không biết căm thù, thì lòng thương yêu cũng chỉ là cơn gió thoảng”. Vân vân…
Hoàng Thái Sơn có lối kể chuyện khác hấp dẫn. Truyện ngắn nào của ông cũng có tứ, đặt ra những vấn đề suy ngẫm khác nhau cho người đọc. Yếu tố bất ngờ trong truyện bao giờ cũng được ông giấu kín đến cùng, tạo sự lôi cuốn người độc; nhiều chi tiết đắt; tính cách nhân vật rõ nét; tâm trạng tâm lý sâu. Văn phạm, câu chữ của ông chuẩn xác, gợi cảm; nhiều trang văn giàu chất thơ. Ông thường viết theo bút pháp truyền thống nhưng không lặp lại những người đi trước.
Lửa đêm là tập truyện ngắn hay, hấp dẫn!
L.H.X
(*) Lửa đêm – Truyện ngắn chọn lọc – Hoàng Thái Sơn – Nxb Quân đội nhân dân – năm 2010
