Khe Sanh thuộc huyện miền núi Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị từ lâu đã là một địa danh nổi tiếng, nhất là sau khi chúng ta mở cuộc Tổng tấn công Mậu Thân 1968, Khe Sanh được giải phóng làm rúng động cả thế giới. Kỷ niệm năm mươi năm chiến thắng Khe Sanh, giải phóng hoàn toàn huyện Hướng Hóa chúng tôi có dịp trở lại vùng đất yêu kiều này.
Ngút ngàn trước mắt tôi là màu xanh của cà phê Khe Sanh. Từ Làng Vây cho đến di tích sân bay Tà Cơn, từ thung lũng Khe Sanh cho đến vùng Hướng Phùng xa ngái, màu xanh cây cà phê nói lên sự hồi sinh mãnh liệt trên vùng đất từng là đất chết trong chiến tranh. Cà phê Khe Sanh đang trổ hoa trắng yên bình. Hoa là giấc mơ của đất. Mảnh đất nào dồn nén âm ỉ những khát vọng thì đấy là mảnh đất sinh dưỡng để cây sớm đâm chồi nở hoa, kết trái.
Hơn một trăm năm trước, người Pháp đã đến Khe Sanh, họ thấy được thế mạnh của Khe Sanh với cây cà phê. Một đồn điền cà phê của người Pháp mọc lên, bà chủ có tên là Rome. Từ đó Khe Sanh đã được thế giới biết đến với những lần sản phẩm cà phê ở đất này vượt trùng dương gửi sang Pháp làm quà.
Rồi đến những năm chuẩn bị chiến dịch giải phóng Khe Sanh vào thập niên sáu mươi của thế kỷ trước, từ miền Bắc vào, các chiến sĩ giải phóng quân đã nhặt hạt cà phê để rang pha uống. Đó là cà phê mọc hoang của đồn điền Rome chín rụng, chồn ăn vào dạ dày rồi thải ra nguyên hạt như đã được phơi khô. Trải qua bao cuộc dâu bể song hương vị cà phê Khe Sanh vẫn luôn nồng nàn.
Bí thư Huyện ủy Hướng Hoá Hồ Thị Lệ Hà lãng mạn rằng ở Khe Sanh luôn thơm ngất ngây hương vị cà phê. Đến nay toàn huyện Hướng Hóa trồng gần 5.000 ha cà phê chè Arabica, chiếm 1/7 tổng diện tích cà phê cả nước, trong đó có hơn 4.000 ha đã cho khai thác và sắp đến sẽ tăng diện tích trồng nhiều hơn nữa. Hiệp hội Cà phê Việt Nam đã chọn Khe Sanh làm nơi thử nghiệm mô hình sản xuất cà phê chất lượng cao, mong muốn biến Khe Sanh thành một trung tâm trồng và sản xuất cà phê quy mô lớn của khu vực miền Trung. Địa hình ở Khe Sanh có độ cao từ 400 - 500m so với mực nước biển. Cây cà phê trồng ở địa hình càng cao thì hạt càng ngon, nhân của hạt cà phê sẽ bớt đi những dấu lấm tấm.
Từ lâu, huyện Hướng Hoá chủ trương phục hồi cà phê Khe Sanh thành một thương hiệu nổi tiếng, xem đó là việc làm cần thiết cho mặt hàng nông sản chủ lực trên địa bàn. Sự quyết tâm ấy chỉ sau hai mùa đã mang lại kết quả tốt đẹp. Sản lượng, chất lượng cà phê Khe Sanh xuất khẩu những năm gần đây rất được bạn hàng tín nhiệm. Trị giá xuất khẩu cà phê Khe Sanh những vụ vừa qua nằm ở con số 25 triệu USD. Chỉ một mặt hàng nông sản của một huyện miền núi mà xuất khẩu được mang về ngần ấy ngoại tệ cho đất nước thì không phải là nhỏ. Nếu làm cà phê đúng quy trình chất lượng quốc tế thì trị giá xuất khẩu sẽ cao hơn rất nhiều con số đó. Huyện Hướng Hoá đặt mục tiêu mỗi năm giá trị xuất khẩu cà phê Khe Sanh đạt 30 triệu USD.
Nước Mỹ hiện là thị trường nhập khẩu cà phê lớn nhất của Việt Nam. Một thuận lợi rất lớn cho Hướng Hoá là trong khi cơ cấu hiện tại của mặt hàng cà phê xuất khẩu sang Mỹ của Việt Nam phần lớn là cà phê Robusta chiếm 93%, nhưng đây là chủng loại mà nhiều người Mỹ không thích. Trong lúc đó ở Hướng Hoá trồng cà phê chè Arabica có chất lượng cao, được người tiêu dùng Mỹ ưa chuộng hơn. Cà phê Khe Sanh hiện đã có mặt ở thị trường Mỹ và châu Âu.
Nhớ lại trong những lần đến thăm và làm việc tại Quảng Trị, các nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước đều đến Khe Sanh thăm bà con nông dân trồng cà phê. Trong các đặc sản quê nhà Quảng Trị gửi làm quà cho các đoàn khách lúc nào cũng có một gói cà phê Khe Sanh. Khi còn đương chức, nguyên Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh đến thăm Khe Sanh - Lao Bảo, ông rất vui trước câu chuyện về cà phê mang lại cuộc sống ổn định cho người dân miền núi. Tổng Bí thư căn dặn phải biến cà phê Khe Sanh thành một thương hiệu nổi tiếng ra ngoài phạm vi Việt Nam. Cách đây vài năm, nguyên Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng cùng đoàn công tác đến làm việc tại tỉnh Quảng Trị, ông đã lên thăm Khe Sanh. Ông Hồ Văn Thành, một nông dân người dân tộc Vân Kiều mời Thủ tướng uống cà phê Khe Sanh. Trong câu chuyện với Thủ tướng, ông Thành kể hơn bốn mươi lăm năm trước ông từng tham gia đánh giặc Mỹ tại Khe Sanh. Sau này ông có một cuộc hội ngộ với John Scott Joones và James Lary Whitlock, hai cựu binh Mỹ đã trở lại Khe Sanh thăm di tích sân bay Tà Cơn. Bùi ngùi bên giọt đắng cà phê, người cựu binh Mỹ mong muốn cà phê Khe Sanh sẽ được xuất khẩu, chiếm lĩnh được thị trường ở Mỹ để mỗi lần nhớ đến Khe Sanh người Mỹ sẽ nhớ về một loại cà phê thơm ngon, nổi tiếng. Trở lại Khe Sanh lần ấy, sau khi uống cà phê với ông Thành, John Scott Joones đã đến di tích sân bay Tà Cơn, bốc một nắm đất Khe Sanh bỏ vào lọ nhỏ bằng thủy tinh mang về Mỹ làm kỷ niệm. Một điều kỳ thú hơn, khi vào thăm Nhà bảo tàng tại Di tích sân bay Tà Cơn, John Scott Joones nhìn vào một tấm ảnh và phát hiện ra mình có trong khung hình, đó là vào một ngày sát Tết Mậu Thân 1968 khi John Scott Joones bị thương. John Scott Joones nói với ông Thành dẫu có cố gắng thì chúng ta cũng không thay đổi được quá khứ phải cùng nhau hướng tới tương lai tươi sáng và làm cho nó ngày càng đẹp hơn.
Từ nương rẫy, cây cà phê ra hoa, tạo quả, cho thu hoạch, trải qua kỹ thuật chế biến cà phê trở thành sản phẩm thương mại có giá trị lớn trong các mặt hàng nông sản. Hướng Hoá đang ấp ủ tham vọng đưa ngày càng nhiều sản phẩm cà phê vào thị trường Mỹ và châu Âu để mỗi năm thu về ít nhất được 30 triệu USD giá trị xuất khẩu từ cà phê.
Rõ ràng nửa thế kỷ nay, Khe Sanh luôn là một địa danh chưa hề phai mờ trong tâm thức thời đại. Khe Sanh hôm nay không phải chỉ sống dựa vào hào quang của quá khứ mà các thế hệ người Hướng Hóa hôm nay luôn đoàn kết bên nhau để xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh. Năm mươi năm trước, nhà thơ Ngô Kha đã viết những vần thơ hào sảng, đầy lạc quan trong “Trường ca hòa bình” ngay giữa những ngày đất nước đang mịt mùng khói lửa:
“Vì ta phải thấy
Và nhất định thấy
Một đô thị vàng trên đồi Lao Bảo
Một thị trấn yêu kiều qua ngả Làng Vây”
Bằng sự tiên cảm lạ lùng của mình, Ngô Kha đã nhìn thấy một tương lai rực rỡ của vùng đất này. Hôm nay, chúng ta đang dốc lòng xây dựng bằng niềm tin có thật một Khe Sanh - Hướng Hóa ngang tầm thời đại để sản phẩm cà phê Khe Sanh luôn xứng đáng là một thương hiệu toàn cầu.
Ông Đặng Trọng Vân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Hướng Hóa thông báo tin vui vừa mới đây cà phê chè Hướng Hóa đã chính thức được bảo hộ thương hiệu “cà phê Khe Sanh”. Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Quảng Trị phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh và huyện Hướng Hóa vừa công bố văn bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm cà phê chè Arabica Khe Sanh. Việc xây dựng, đăng ký nhãn hiệu tập thể cho thương hiệu cà phê Khe Sanh là việc làm hết sức cần thiết cho một nông sản nổi tiếng, phù hợp với xu thế hội nhập hiện nay.
Thương hiệu cà phê chè Khe Sanh đã được Cục Sở hữu trí tuệ Bộ Khoa học và Công nghệ cấp văn bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể, cùng với việc xây dựng được hệ thống quản lý chất lượng cho sản phẩm là tiền đề cho thương hiệu phát triển bền vững. Từ đó, danh tiếng, uy tín của sản phẩm cà phê chè Khe Sanh được nâng cao, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
L.Q.H
