|
T |
ôi có sở thích chọn cho mảnh đất nơi mình trú ngụ một điều gì đó để đánh dấu sự khởi đầu, giống như người ta thường chọn nụ hôn làm cái mốc hợp duyên cho một mối tình chẳng hạn. Mùa xuân này thị xã Quảng Trị dim mắt trong cơn ngái ngủ gió mùa, những chồi lộc gọi màu xanh muộn màng hơn. Tôi phải đợi đến nửa Giêng mới bắt gặp được dấu hiệu của nàng Xuân, nhưng không ngồi chờ thiên nhiên ban phát, mà chính là con người đã tự làm nên những ánh lửa để thắp sáng mặt sông và thỉnh cầu sự ấm áp cho năm mới.
1. Đã qua mấy lần đi xem thả hoa đăng trên sông Thạch Hãn, tôi vẫn chưa thực sự hiểu hết trọn vẹn ý nghĩa của lễ hội này. Bởi hình như cứ mỗi lần tổ chức thì lễ hội được nhân lên thêm một ý nghĩa khác, mới mẻ hơn, thiêng liêng hơn, thành kính hơn và đầy đặn hơn về văn hoá. Nếu như để thỏa mãn trí tò mò thì đơn giản, cứ đến đấy mà xem, thậm chí nhảy lên một con đò cùng thả đèn hoa xuống dòng sông, nhưng chắc gì ta đã hiểu một cách thâm sâu? Phải sống ở địa xứ ấy, gắn bó với mảnh đất ấy, yêu lấy con người nơi ấy mới mong đạt được sở nguyện.
Tôi không phải là dân thị xã “chính hiệu”, chẳng qua vì cơ quan nằm ở đây, làm việc dần rồi tự ý gán cho mình cái mác dân thị xã, kể ra đấy cũng là một vinh hạnh. Mà dân ở thị xã bây giờ cũng chẳng được mấy người là dân gốc. Những ngày khói lửa tang thương đến cỏ cây cũng thiêu rụi thì làm sao con người trụ lại đây nổi? Sau khi thị xã được giải phóng, người cũ trở về đất xưa cùng với người mới đến chọn đất này trú ngụ, chung tay gầy dựng lại cơ đồ trên nền tảng đổ nát. Thị xã hôm nay tuy không đô hội, không nhộn nhịp, nhưng thử đối chiếu lại với những bức ảnh cách đây ba bốn chục năm thì sẽ thấy có một bước tiến dài đầy nỗ lực của biết bao thế hệ.
Trên bản đồ địa chính, thị xã Quảng Trị tuy chỉ là một mảnh đất nhỏ như hình viên phấn của vòng tròn xứ Đăng Xương khi xưa thôi, nhưng nơi đây lại gom về ba địa danh lịch sử. Ở giữa lách một nhánh sông Thạch Hãn chảy duyên dáng theo hình suối tóc nằm mơ, phía bắc là Ái Tử nơi chúa Tiên Nguyễn Hoàng từng dừng lại dựng nhà lành (dinh Cát) trên con đường nam tiến, phía nam là Thành Cổ cỏ xanh non giấu lửa và máu đỏ trong lòng. Người làm nên lịch sử, lịch sử lại bồi tạc nên hồn đất; người xây ý niệm trời, rồi thiên linh tạo dựng hồn hoa; chính nhẽ đó mà qua bão táp phong ba người và hoa còn mãi như một cặp phạm trù sóng đôi: người ta là hoa của đất. Để rồi cứ mỗi dịp tri ân dòng sông mang nặng oan nợ kiếp người thì hoa lại nghiễm nhiên thành một vật phẩm tưởng thưởng.
Chiến tranh đã đi qua được ba mươi bảy năm. Chừng ấy thời gian chưa đủ để xoa dịu biết bao nỗi đau mất mát; dòng nước ngày ấy dẫu đã đi về phía đại dương tít tắp nhưng đáy sông chưa gột rửa hết nỗi bi thương. Thế nhưng rồi người ta cũng sẽ khéo léo để “quên” đi những tang thương mất mát đổ xuống trên dòng sông này, quên đi những lằn ranh thù hằn mà hòn đạn mũi tên vô tình gây nên. Nói như thế không có nghĩa hậu thế là kẻ bội công, mà tôi chỉ muốn nhắc lại lời của Eruado Heriot, rằng văn hoá là cái còn lại sau khi người ta đã quên đi tất cả. Để rồi chính cái văn hoá đầy nhân văn còn lại ấy đã đánh thức dậy tình thương, lương tri, sự cảm thông và thấu hiểu, gắn kết hơn nữa giữa những thế hệ.
2. Buổi chiều tôi ngồi nhâm nhi với Bảo và Thệu ở một quán cóc bên tháp chuông Thành Cổ, từ vị trí này có thể trông ra bến thả hoa và nhìn rõ ràng dòng chữ “Đêm hoa đăng. Tri ân các anh hùng liệt sỹ”. Tôi nói với bạn là tối nay quyết tâm phải chụp cho được bức ảnh những ánh đèn hắt sáng trên sông, chứ mấy lần trước chụp đều hỏng cả. Chụp ảnh đèn hoa trên sông đêm quả thật rất khó, phải là dân săn ảnh chuyên nghiệp mới bắt được ánh sáng kiểu ấy. Chẳng thế mà hôm bữa tôi có hỏi anh Lê Ngọc Vũ, trưởng phòng Văn hoá – Thông tin thị xã về những bức ảnh hoa đăng anh đưa lên trang. Anh Vũ nói mấy bức đó anh tìm trên mạng Internet rồi mượn về minh hoạ. Còn lúc này, Thệu lại nói với tôi:
- Có khi lý do anh không chụp được cũng như bữa trong Thành Cổ.
Nguyên là lần trước tôi vào Thành Cổ chụp mấy lần ảnh vẫn không được, trời nắng đẹp, ánh sáng tốt, thế mà vào ảnh màu sắc cứ tai tái đi. Bất chợt tôi rùng mình nghĩ, có thể do tâm mình chưa thành nên chụp ảnh những nơi thiêng liêng như thế này không đẹp. Nghĩ đến đấy thì cuộc rượu chấm dứt, tôi cầm máy ảnh giục bạn chạy về phía bờ sông. Đang loay hoay chụp ảnh trên bờ thì điện thoại rung, một cán bộ cùng cơ quan gọi nói anh xuống đây mau, đò sắp rời bến. Tôi nhảy vội xuống đò của chi đoàn Văn phòng Uỷ ban nhân dân thị xã Quảng Trị, vừa lúc cây sào tre chống mũi dời ra.
Khoang thuyền xếp chật những búp đèn kết từ giấy hồng điều ở giữa đính nến. Đò chếch mũi đi ra giữa sông, ngược lên phía thượng nguồn rồi cắm sào. Các cán bộ đoàn viên trẻ châm nến thắp đèn và lần lượt hai tay hai cây đèn, thành kính thả nhẹ xuống mặt sông. Nâng đèn trên tay, mỗi người lại cầu nguyện một điều ước cho mình. À, thì ra lễ thả đèn vào dịp tết Nguyên tiêu còn có một ý nghĩa là cầu may. Thế mà lâu nay tôi không hề biết, cứ tưởng lễ nào cũng giống nhau. Hoá ra trong cái chung còn có cái riêng. Mà ước nguyện trên dòng sông lịch sử này chắc là linh thiêng lắm. Bất giác tôi nghĩ đến một lễ hội văn hoá có tính chất tập tục cho thị xã, đấy là Hoa đăng cầu may Rằm tháng Giêng. Một kiểu mô thức lễ hội giống như chợ Đình làng Bích La ở huyện Triệu Phong láng giềng. Rồi đây người ta sẽ đến đây đông hơn, đò sẽ được bố trí nhiều hơn để đưa tất cả những ai muốn ra sông thả đèn cầu may. Như thế thì mặt sông càng lấp lánh những ánh lửa hồng.
3. Được biết, bắt đầu từ năm nay, cứ vào đêm Mười Bốn âm lịch hằng tháng thì dòng sông Thạch Hãn lại được thả 8100 cây đèn. Nguồn kinh phí thực hiện chương trình này do các doanh nhân thành đạt tự nguyện đóng góp nhằm tri ân, niệm ân và báo ân các anh hùng liệt sĩ. Người dân thị xã lấy làm vui mừng rồi đánh vào trong trí nhớ mình mỗi tháng một ngày đến bên sông thưởng ngắm hoa đăng. Để nhận lấy niềm tin đầy từ tâm như kiểu người phật tử đến chùa mỗi hôm rằm nguyện cầu an thái.
Bên cạnh đó, năm 2012 được lãnh đạo thị xã chọn để đẩy mạnh phát triển du lịch hành hương hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội, một hướng phát triển bền vững nền kinh kế địa phương. Thị xã này nhỏ, với lợi thế về lịch sử tâm linh thì lấy văn hoá làm kinh tế quả là một sự lựa chọn tốt. Hơn nữa, một khi làm kinh tế trên nền tảng văn hoá thì lợi nhuận được nhân đôi, bởi còn thêm ý nghĩa vô hình đó là tạo đức tin cho con người. Và một khi văn hoá hưng tồn thì kinh tế tăng trưởng. Nói như thế cũng là một sự nhắc khéo rằng, làm văn hoá khoan nghĩ đến vụ lợi mà hãy để mọi thứ tự nhiên, cái này tín ắt hẳn cái kia tiến.
Con đò yên vị trên mặt sông hay là đang trôi rất nhẹ chẳng biết nữa. Chắc là do nãy giờ tôi lan man theo những ý nghĩ của mình và mắt mải mê nhìn những bàn tay thả nến cầu may mà quên để ý đến chiếc đò. Ngày xưa có lần Bác Hồ đi bàn việc quân trên sông, đến khuya về hứng một thuyền ắp đầy trăng ngân. Đêm nay chúng tôi đi đò không ai bàn việc quân, cũng chẳng ai để ý đến trăng Nguyên tiêu tròn tỏ trên cao kia. Có thể là do mặt sông đã lấp lánh quá nhiều ánh lửa, mỗi chúm đèn như bàn tay xòe hoa tưởng thưởng, vừa tri ân vừa chúc mừng các chiến sĩ đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử giao phó. Như thế thì cũng coi như tuổi trẻ hôm nay đã góp phần “làm việc quân” rồi.
Và điều quan trọng hơn khi người đi xem hoa đăng đêm nay lãng quên ánh trăng không phải vì quên Nguyên tiêu, mà bởi một khi con người vun vén thắp lửa cho mình thì thiên nhiên tự rút lui. Đúng như quan niệm của người Phương đông xưa thì trong bộ tam Thiên - Địa - Nhân, con người là trung tâm của vũ trụ. Điều đó cũng đúng với học thuyết mô hình Anthropocentrism ở châu Âu, con người “tin tưởng vào sức mạnh toàn năng của mình” (V.I.Samokhvalova). Chính con người sẽ tự thân mang lại niềm vui và ý nghĩa sống cho mình chứ không ngồi chờ ông trời. Ánh trăng không làm nên hội rằm mà phải là người hát tình ca.
Đêm nay, mỗi khuôn mặt bừng sáng như một mặt trăng gợi lên trong tôi nỗi xôn xao về một mùa Giêng đơm đầy những chồi lộc dệt từ hàng ngàn ánh nến. Nó khơi dậy trong trái tim tuổi trẻ niềm yêu đời và cả lòng tin nơi xứ sở mà mình đang sống. Nếu đứng ở trên bờ nhìn xuống, thì thật khó nhận ra giữa dòng sông ấy đang có thuyền hoa chở người. Cứ như bao nhiêu khuôn mặt đã thành bấy nhiêu bông đèn chấm đỏ hòa lẫn trên mặt nước.
Sông đêm dùng dằng, níu lại đôi bờ gần hơn khiến hai nhà thả hoa ở bờ nam bờ bắc như úp mặt vào nhau, đối diện theo kiểu một bên là hình, bên kia là ảnh trong nghi thức soi gương của những kẻ cầu toàn luôn muốn trau chuốt cho mình. Thị xã đã tự làm đẹp mình lên bằng cái vốn liếng sẵn có là lịch sử, rồi mỗi thế hệ đi qua đắp bồi, điểm phấn hoa thơm và tô son lửa hồng. Những gợn sóng đánh loáng màu lửa tạo cho mặt sông thành một thảm vàng rực rỡ.
Thuyền cập bến sau khi đã thả nốt những ngọn đèn cuối cùng. Mọi người bước lên bờ với nỗi khoan khoái toại nguyện, dường như ai nấy đều cảm thấy mình vừa được tham gia vào một lễ hội của ánh sáng. Và họ mang về nhà khuôn mặt rạng rỡ của mình như một chút lộc đầu năm mà dòng sông và ánh lửa đã trao gửi.
H.C.D
