Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Trị 26/12/2024 Danh sách tạp chí Hotline: 02333 852 458 Đặt báo Giới thiệu tạp chí

Tìm kiếm trên website chúng tôi

X

Như là chỉ một mẹ thôi

Mét lÇn t«i ®­a b¹n vÒ th¨m quª, mét lµng nhá ven biÓn Qu¶ng TrÞ. T«i rÊt mõng v× quª t«i ®· cã nh÷ng nÐt phè, nh÷ng qu¸n cµ phª, biza, nhËu b×nh d©n. Lµng sinh th¸i trªn c¸t ®· trô ®­îc, ngµy cµng ph¸t triÓn bÒ thÕ. §ã ®©y r¶i r¸c xuÊt hiÖn nh÷ng biÖt thù v­ên, thµnh qu¶ cña nh÷ng ng­êi hµng chôc n¨m vËt lén, t×m tßi, thÓ nghiÖm c©y trång vËt nu«i vµ b©y giê tróng ®Ëm con t«m thÎ ch©n tr¾ng. §ét nhiªn b¹n t«i nãi: Quª «ng ch¼ng cã g×! T«i ch¹nh lßng. C©u ®ã t«i nghe kh«ng Ýt ng­êi nãi vµ lÇn nµo còng thÊy xãt d¹.

            Mét thêi ®· qua rÊt dµi, quª t«i ®· nghÌo l¹i kh«ng cã g× ®Ñp. Ch¼ng mét ng­êi kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi hay trong n­íc ghÐ th¨m trõ khi hä bÞ l¹c, ph¶i quµnh l¹i hái ®­êng ®Ó ®i n¬i kh¸c.

***

            §Êt quª t«i chia lµm hai phÇn râ rÖt. PhÝa ngoµi lµ nh÷ng cån c¸t chang chang n¾ng, ch¹y dµi tõ mÐp lµng ra tËn biÓn. §ã lµ xø së cña x­¬ng rång vµ c©y bôi cã gai. Ho¹ ho»n l¾m míi cã nh÷ng bôi sim mãc c»n cæi loÐ lªn nh÷ng b«ng hoa mµu tÝm. Lan to¶ trªn mÆt c¸t lµ nh÷ng ®¸m rau muèng biÓn. C¸i thø c©y cá d¹i nµy thËt lµ kú l¹. Ch¼ng biÕt nã ¨n g× trong c¸t mµ xanh rên ®Õn m¸t m¾t. Hót n­íc ë ®©u mµ l¸ dµy mäng. C¸t cµng nãng, nã cµng bß dµi, ph¸t nh¸nh tõ mét cäng sÏ thµnh mét ®¸m phñ xanh nh÷ng vïng réng lín.

            Nöa cßn l¹i cña lµng lµ nh÷ng tÊm ruéng nhá nh­ nh÷ng tÊm chiÕu xen kÎ gi÷a rÊt nhiÒu nh÷ng ao ®Çm. Mïa m­a lò nh÷ng ao ®Çm ®ã lµ n­íc ngät, mïa n¾ng h¹n lµ n­íc lî, phÇn mÆn ®Ëm ®µ h¬n phÇn ngät. Thùc vËt cña ao ®Çm cã ba tÇng râ rÖt. PhÇn ®¸y lµ rong rªu, bÒ mÆt lµ hoa sóng, phÇn trªn lµ l¸c. §©y lµ n¬i lý t­ëng kiÕm ¨n cña cß, v¹c, vÞt trêi, ®Êm ®Êm Cã con cao ch©n thong th¶ b­íc. Cã con ch©n ng¾n bÌ bÌ, ngóc ngóc c¸i ®Çu len lái tõ cµnh hoa sóng nµy qua bôi l¸c nä. Tê mê s¸ng, nh÷ng ®µn cß tr¾ng, le le mµu cá, sÕu ®Çu ®á cæ dµi tõ nh÷ng n¬i xa v¾ng bay vÒ, l­în vßng, chao ®¶o tr­íc khi ®¸p xuèng kiÕm måi. §Êy lµ c¶nh t­îng t«i tõng chøng kiÕn, say mª ng¾m nh×n nh÷ng ngµy cßn th¬ trÎ, b©y giê kh«ng cßn n÷a. Mét thêi chiÕn tranh bom ®¹n xua ®uæi. L¹i tiÕp ®Õn nhiÒu thËp kû ng­êi ta s¨n b¾n, ®Æt bÈy, gi¨ng  l­íi, soi ®Ìn n¬m chôp suèt ®ªm. Ng­êi ta phun hµng tr¨m lo¹i thuèc trõ s©u, diÖt cá, cã lo¹i kÞch ®éc nh­: DDT, 666. Ng­êi ta rµ ®iÖn, ®¸nh m×n. Trêi kh«ng cßn chim. Ao ®Çm kh«ng cßn c¸ tÐp. Quª t«i ®· nghÌo l¹i cµng nghÌo thªm, ®· kh«ng ®Ñp l¹i kh«ng cßn g× ®Ó ®Ñp.

            ChØ c¸ch thµnh phè ch­a ®Çy mét chôc c©y sè ®­êng chim bay mµ ng­êi quª t«i cã  nhiÒu nÐt kh¸c ng­êi thµnh phè. Nam phô l·o Êu ®ång lo¹t mét mµu da x¸m xØn. §ã lµ s¶n phÈm cña nam n¾ng kÐo dµi déi lªn ®Çu, n¾ng tõ c¸t báng h¾t ng­îc lªn thiªu ®èt; lµ ngµy ngµy dÇm m×nh trong n­íc mÆn mß cua, b¾t èc, kÐo l­íi, b¾t con c¸ phÌn, c¸ ®ôc nhá b»ng ngãn tay. C¸c lo¹i mü phÈm ®Òu lµ thø xa l¹, v« Ých. Xem mét bé phim truyÒn h×nh, nhiÒu bµ mÑ tÆc l­ìi: Phim ®ang hay, cø c¾t ngang, Ých lîi chi ba c¸i thø ®ã mµ nãi hoµi, nä ai cÇn, nä ai mua!

            Ng­êi quª t«i cã c¸i d¸ng ®i chåm tíi. Mçi ngµy Ýt nhÊt cã bèn l­ît leo lªn tôt xuèng nh÷ng ®éng c¸t ®Ó ra vïng biÓn b·i ngang. D¸ng ®i tÊt t­ëi Êy lµ  do ®Þa h×nh, do tÊt bËt cña c«ng viÖc vµ v× mÆt c¸t lu«n lu«n nãng báng, hèi thóc con ng­êi ph¶i mau chãng v­ît qua. §«i dÐp mu«n n¨m vÒ tr­íc cña ng­êi quª t«i còng lµ thø ch¼ng n¬i nµo cã. §Ó v­ît qua c¸t báng, ng­êi ta lÊy bÑ chuèi g¾p khóc l¹i, phÇn d­íi dµi h¬n lµm ®Õ dÐp, phÇn trªn ng¾n h¬n «m lÊy n¨m ngãn ch©n vµ mu bµn ch©n. Ng­êi ta c¾t l­íi háng lµm d©y cè ®Þnh l¹i. Lo¹i dÐp nµy rÊt mau háng, mét lÇn ra vµo biÓn cã thÓ háng mét ®«i nh­ng kh«ng sao, bÑ chuèi nhiÒu, kh«ng mÊt tiÒn, trong mét phót s¶n xuÊt lµ cã mét ®«i míi. Mçi b­íc ®i  bµn ch©n ®Ì lªn ®Õ dÐp, n­íc s½n cã trong bÑ chuèi tøa ra, lµm m¸t bµn ch©n trung hoµ ®­îc c¸i nãng hÇm hËp bèc lªn tõ mÆt c¸t.

            Nh÷ng tiªu chuÈn hµng tiªu dïng “IZO” ng­êi quª t«i rÊt  thÝch lµ rÎ, bÒn. Thêi b©y giê ®å nhùa, ®å s¾t m¹ trµn ngËp thÞ tr­êng nh­ng nhiÒu nhµ vÉn ­a dïng c¸i lu ®ùng n­íc b»ng sµnh vµ c¸i g¸o dõa móc n­íc. Qu¶ dõa sau khi t­íc s¹ch x¬ dõa, phÇn vá cøng ®­îc c­a bá mét phÇn t­ , n¹o s¹ch c¬m dõa bªn trong, chui lç, xuyªn c¸n lµ ®­îc mét chiÕc g¸o dõa. Bªn c¹nh lu ®ùng n­íc, ng­êi ta ®ãng mét chiÕc cäc. Móc n­íc xong chiÕc g¸o dõa ®­îc ngo¾c lªn chiÕc cäc. H×nh ¶nh c¸i lu ®ùng n­íc vµ chiÕc g¸o dõa ®Çu hiªn nhµ lµ mét nÐt th©n th­¬ng ghi dÊu Ên trong lßng ng­êi vÒ h×nh ¶nh lµng quª. Trong t«i, quª h­¬ng cßn lµ nh­ vËy. ChiÕc g¸o dõa bÒn tíi møc cã khi sö dông suèt mét ®êi ng­êi. ChiÕc g¸o dõa MÖ lµm, MÖ “®i” råi, con ch¸u tiÕp tôc sö dông. §ang lóc c¬n kh¸t móc n­íc m­a b»ng chiÕc g¸o dõa tu mét h¬i dµi c¶m thÊy m¸t l¹nh, ngon h¬n khi uèng b»ng g¸o nhùa, ca s¾t.

            Së thÝch ¨n uèng cña ng­êi quª t«i còng kh¸c. KÓ c¶ thêi thÞt kh«ng cßn lµ chuyÖn hiÕm ng­êi quª vÉn thÝch nh÷ng mãn t­¬ng cµ, c¸ kho mÆn, nhiÒu khi kho lÉn víi c¸c lo¹i d­a chua tù muèi. Mãn mÆn lµ do nghÌo, cho nhiÒu muèi ®Ó ®ì tèn thøc ¨n. §êi nµy qua ®êi kh¸c ¨n nh­ thÕ thµnh quen, thµnh së thÝch. C¸i måm ¨n Ýt muèi kh«ng cßn chÞu ®­îc n÷a. Ng­êi phè ¨n d­a hÊu vøt vá. Ng­êi quª t«i biÕt th¸i máng vâ d­a hÊu, ph¬i hÐo muèi d­a, kho mÆn víi c¸ ®ång, khi ¨n cã c¶m gi¸c võa dßn, võa trÆm trÞa rÊt s­íng miÖng, mÊy c¬m còng ngãt. Cã ng­êi nãi r»ng ¨n nh¹t sèng l©u. NÕu ¨n nh¹t th× thøc ¨n ®©u cho ®ñ b÷a c¬m. Mçi lÇn ®i tung chµi, kÐo l­íi, mß ngao, ng­êi ta cßn ph¶i uèng thªm l­ng b¸t n­íc m¾m hoµ thªm muèi mÆn. Mét thêi rÊt dµi ®· qua, nÕu ¨n nh¹t, ng­êi quª t«i sèng kh«ng tíi løa tuæi 40. Tr­íc ®©y, gi÷a m©m th­êng cã mét t« canh lín. Ng­êi ta võa ¨n võa bª t« canh mµ hóp råi ®Æt xuèng cho ng­êi kh¸c hóp. B©y giê ®· biÕt vÖ sinh, t« canh ®­îc chia thµnh nhiÒu b¸t nhá hoÆc ®Ó gi÷a t« mét chiÕc m«i, chØ ®­îc móc, kh«ng ®­îc hóp. Mét sù tiÕn bé nho nhá vËy mµ ng­êi quª t«i ph¶i ®i qua hµng ngµn n¨m míi cã ®­îc. Th× ra, tiªm nhiÔm mét nÕt xÊu chØ trong phót chèc lµ b¨ng ho¹i mét con ng­êi, mét vïng quª. V­¬n tíi mét sù tiÕn bé, dï chØ lµ dïng th×a móc mét th×a canh cho hîp vÖ sinh, nÐm mét c¸i r¸c ®óng chç còng khã biÕt ngÇn nµo, ch­a h½n m­êi n¨m, tr¨m n¨m ®· lµm ®­îc.

Quª t«i nh­ mét ng­êi mÑ nghÌo, h×nh thøc kh«ng ®Ñp. Nh­ng cã ®øa con hiÕu th¶o nµo l¹i chª mÑ nghÌo, mÑ xÊu? DÉu mÑ cã cßng l­ng, cã nhiÒu dÞ tËt vÉn lµ mÑ thiªng liªng suèt ®êi con kÝnh träng.

Lµng quª t«i t­ëng nh­ cçi c»n nh­ng ®©u ®©u còng cã hoa në. Êy lµ hoa sóng chãi ®á mÆt ®Çm. Hoa muèng biÓn mµu tÝm bung ra nh­ miÖng chiÕc kÌn ®ång. Hoa x­¬ng rång nh­ bµn tay chôm l¹i cho nh÷ng ngãn tay xoÌ ra tinh khiÕt. Vµ ë nh÷ng ®¸m cá trªn mÆt bïn ®Êt nhíp nh¸p lµ v« vµn nh÷ng b«ng hoa nhá b»ng nöa h¹t g¹o, lÊp l¸nh nhiÒu mµu s¾c xanh, ®á, tÝm, vµng.

***

Ngoµi Cån M·, n¬i nghÜa ®Þa cña lµng, cã mét ng«i mé ®Êt kh¸ to. Ng­êi giµ kÓ r»ng: §ã lµ mé cña mét ng­êi ¨n xin. ë quª nhµ lµm kh«ng ra ¨n «ng bá ®i. MÊy chôc n¨m sau «ng trë vÒ, vai mang bÞ gËy, giµ nhom, run rÈy. ¤ng tr×nh lµng r»ng: Tuy ph¶i chÞu th©n phËn thÊp hÌn nh­ng hµnh khÊt n¬i ®©u «ng còng kh«ng x­ng quª qu¸n. ¤ng muèn nãi m×nh kh«ng lµm h¹i thanh danh cña lµng tr­íc ng­êi kh¸c xø. ¤ng xin lµng ba tÊc ®Êt ®Ó m·i m·i ®­îc ë víi quª, ®­îc lµ ng­êi lµng. Mäi ng­êi cã ý gióp ®ì b¸t g¹o, manh ¸o cò, «ng ®Òu c¶m t¹ tõ chèi. S¸ng h«m sau ng­êi ta thÊy «ng chÕt ngoµi Cån M·. C¸i tói v¶i v¸ vÝu gèi trªn ®Çu. Mét m¶nh v¶i bè tr·i d­íi l­ng. Ng­êi lµng biÕt ®ã lµ chç «ng chän, xin ®Êt. Ng­êi ta ch«n «ng  ngay chç «ng n»m. Nh÷ng lóc xñi m·, ai còng ®¾p thªm cho «ng vµi xÎng ®Êt, ng«i mé cña «ng ngµy cµng lín. Nh÷ng lóc gi¸p tÕt, nh÷ng ngµy lµng cóng kÞ dßng hä, mé phÇn cña «ng còng Êm th¬m h­¬ng khãi.

Cã mét ng«i mé kh¸c, ®ã lµ mé cña ng­êi ®µn bµ ®¬n c«i. Håi trÎ bµ ®­îc mét ng­êi ®µn «ng trªn phè chî Qu¶ng TrÞ muèn hái lµm vî. Bµ ®ång ý. Ngµy vÒ quª n¹p lÔ tr×nh lµng, ng­êi ®µn «ng tá ý chª quª bµ nghÌo, xÊu: “C« lÊy t«i lµ tõ bá ®­îc c¸i vïng quª chÕt tiÖt ®ã. Kh«ng kh¸c chi con c¸ ®­îc gì ra khái m¾t l­íi, con kú nh«ng ®­îc th¸o ra khái c¸i bÉy” Buæi n¹p lÔ kh«ng thµnh. Bµ cho r»ng ng­êi ®µn «ng Êy kh«ng cã t©m. H¾n ®· xóc ph¹m bµ vµ c¶ lµng quª bµ ®ang sèng. Tõ ®ã bµ ë go¸ cho ®Õn khi c¶ lµng th­¬ng tiÕc tiÔn bµ ra Cån M·. C¸i ng«i  mé ®Êt to t­íng c¸c thÕ hÖ d©n lµng ®¾p cho bµ kh«ng ®­îc xem lµ mé thÇn, mé th¸nh nh­ng lµ biÓu t­îng t©m linh ng­êi lµng t«i nh×n vµo ®ã mµ nh¾c nhë nhau: H·y yªu lÊy quª nhµ mµ sèng!

N¨m Th©n DËu 1945, c¶ n­íc l©m vµo mét n¹n ®ãi khñng khiÕp, h¬n hai triÖu ng­êi chÕt. Lµng quª t«i còng x¬ x¸c, tiªu ®iÒu nh­ng kh«ng mÊy ai bá lµng ra ®i. L¹ thay n¨m ®ã, nh÷ng ao ®Çm cña lµng rau c©u ph¸t triÓn ®Æc n­íc, r¹m sinh s«i lóc nhóc. R¹m bu b¸m thµnh bÌ quanh rau c©u, bß læn nhæn lªn c¶ bê ®Çm, bê ao. R¹m vµ rau c©u ®· cøu ng­êi lµng t«i ®i qua n¹n ®ãi, dÉu teo tãp tíi tËn x­¬ng nh­ng kh«ng ai chÕt. Tõ ®ã ng­êi lµng t«i cµng tin r»ng: Trêi cho lµng ®­îc nh­ thÕ. Nh÷ng ®éng c¸t ch¹y dµi ven biÓn lµ nh÷ng “con ®ª trêi” ch¾n sãng, ch¾n giã cho nh÷ng m¸i nhµ tranh bªn trong ®­îc yªn æn. Nh÷ng c©y x­¬ng rång, nh÷ng bôi c©y gai, nh÷ng ®¸m rau muèng biÓn ch¾n ®­îc c¸t bay, c¸t lÊp cho m¶nh ®Êt mµu nhá bÐ bªn trong cßn l¹i cho d©n lµng cÊy, gÆt. Vµ ao ®Çm dÉu khan hiÕm ®Õn ®©u, kh«ng lµm ra ®ång tiÒn b¸t g¹o còng kiÕm ®­îc n¾m rong cho con lîn mau lín, n¾m  c¸ mµi m¹i cho b÷a c¬m khái bÞ nh¹t måm, cho ng­êi lµng cã søc lµm ¨n vµ ®¸nh giÆc.

***

C¸i m¶nh ®Êt lµng t«i ng­êi kh¸c quª cø t­ëng mêi kh«ng ai ë, cho kh«ng ai lÊy vËy mµ suèt 30 n¨m tõ thêi chiÕn tranh chèng Ph¸p råi chèng Mü qu©n ®éi hai bªn cø giµnh giËt. Bªn nµy ®¸nh chiÕm, bªn kia ph¶n c«ng t¸i chiÕm. MiÒn ®Êt vèn ®· c»n cçi l¹i triÒn miªn bÞ bom déi, ®¹n cµy, löa nung, chÊt ®éc ho¸ häc r¶i phun.

N¨m 1972, sau hiÖp ®Þnh Pari sù giµnh giËt ®Êt ë d¹ng th¸i ch­a tõng cã trong lÞch sö chiÕn tranh thÕ giíi. Kh¾p miÒn nam vµ ë vïng ®Êt quª t«i qu©n ®éi hai phe ë xen kÎ nhau theo h×nh da b¸o. Cê gi¶i phãng vµ cê ViÖt Nam céng hoµ c¾m xen kÎ nhau ®¸nh dÊu l·nh thæ chiÕm ®ãng cña mçi bªn. §ªm ®ªm lÝnh ViÖt Nam céng hoµ bß lªn nhæ cê gi¶i phãng c¾m cê ba säc lÊn ®Êt. Ban ngµy bé ®éi vµ du kÝch l¹i nhæ cê ba säc, c¾m cê gi¶i phãng vÒ chç cò. Tõ tranh ®Êt lÐn lót ®Õn c«ng khai, tõ ®Êu khÈu vµ nhanh chãng ®Êu sóng. ViÖt Nam céng hoµ tuyªn bè trµn ngËp l·nh thæ. Qu©n gi¶i phãng tuyªn bè tiªu diÖt lÊn chiÕm. Lµng quª nhá bÐ cña t«i chØ lµ mÊy c¸i ao ®Çm, mÊy m¶nh ruéng c»n vµ nh÷ng ®éng c¸t hoang ho¸ diÔn ra ®Çy ®ñ cuéc gi»ng xÐ ®ã. ChiÕn tranh trë l¹i d¹ng th¸i nguyªn gèc cña nã: déi ho¶ lùc lªn ®Çu nhau, ai m¹nh ng­êi Êy ®­îc.

ChiÕn tranh ®i qua ®Ó l¹i cho lµng t«i h¬n 50% sè gia ®×nh cã ng­êi lµ th­¬ng binh, liÖt sÜ. Mét 100% gia ®×nh bÞ tµn h¹i ®Õn tËn cïng: Kh«ng cßn nhµ ë, tr©u bß, gµ lîn, c¸i cuèc, c¸i cµy; chØ cßn con ng­êi tr¾ng tay vµ nhiÒu bÖnh tËt, cã thªm chi chÝt nh÷ng ao hå h×nh phÓu do bom t¹, bom tÊn bíi ®µo.

Nh÷ng ngµy ®Çu sau chiÕn tranh chèng Mü, t«i trë vÒ thÊy mét b¸c d©n quª tÇn ngÇn ®øng tr­íc mét bôi tre toe tua, côt ngän. B¸c tÝnh to¸n rÊt kû tõng gèc tre mét. §o¹n nµo lµm ®­îc ®ßn g¸nh, ®¸nh ®ßn cµn? §o¹n nµo ®an ®­îc ræ r¸? Nh÷ng mÉu nhá nh­ ngãn tay b¸c chÎ t¨m. Cø 50 t¨m bã thµnh mét bã nhá. B¸c nãi víi t«i: “Cø 10 bã nh­ røa ®æi ®­îc mét nöa bã rau muèng, thªm mÊy con r¹m ngoµi ao gi· nhá lµ ®­îc mét nåi canh”

Sau chiÕn tranh lµ nh÷ng n¨m th¸ng dµi ®ãi kÐm, ®ãi vµng m¾t, ®ãi xanh x­¬ng. Ng­êi ta lµm bÊt cø viÖc g× ®Ó cã ®ång tiÒn b¸t g¹o. Ng­êi ta kÐo nhau ®i nhÆt phÕ liÖu chiÕn tranh, ®µo bíi ®Êt t×m vËt liÖu næ th¸o kÝp, c­a bom ®Ó moi thuèc næ. BÊy giê kh«ng cã nghÒ g× nhanh cã b¹c nh­ nghÒ ®ã. S¸ng v¸c cuèc ®i ®µo phÕ liÖu ®Õn tr­a vî chång con c¸i ®· cã b÷a no. Nh÷ng ng­êi ch­a qua mét giê häc kü thuËt c«ng binh liÒu th©n vµo c«ng viÖc chÕt ng­êi ®ã. RÊt nhiÒu lêi khuyªn kh«ng nªn lµm, rÊt nhiÒu c¶nh b¸o nguy hiÓm cã trªn b¸o chÝ, trªn ti vi, trªn ¸p phÝch. nh­ng ng­êi ta vÉn n­êm n­îp kÐo nhau ®i ®µo phÕ liÖu. “Ng­êi tr­íc lµm nh­ r¨ng, ng­êi sau lµm nh­ røa”. Bom m×n næ côt tay, quÌ ch©n, ®ui m¾t, chÕt ng­êi th× rót kinh nghiÖm nh­ng kh«ng ai bá cuéc bíi ®µo. Ngµy tr­íc chèng giÆc ngo¹i x©m, biÕt chÕt ng­êi ta vÉn x«ng lªn v× ®éc lËp tù do. B©y giê chèng giÆc ®ãi, biÕt hiÓm nguy nhiÒu ng­êi kh«ng ng¸n. Ho¸ ra chèng giÆc ®ãi còng cam go, quyÕt liÖt kh«ng kÐm g× chiÕn tranh.

Cø thÕ n¨m nµy qua n¨m kh¸c d©n quª t«i o»n m×nh vËt lén ®Ó lµm ¨n, ®Ó t¸i thiÕt vµ dùng x©y. Ng­êi ta c¶i t¹o ao hå nu«i cua. Råi mét ngµy hå chØ cßn n­íc, cua bß ®i ®©u mÊt. Ng­êi ta c¶i t¹o ao ®Ó nu«i t«m. DÞch bÖnh l¹i hoµnh hoµnh tiªu diÖt. Mét hå nu«i t«m lín b»ng s©n bãng chuyÒn, nu«i bèn th¸ng khi thu ho¹ch chØ ®­îc d¨m c©n t«m. §µn bµ n¸ch r¸ t«m tay tr¸i ®i chî, tay ph¶i chÊm n­íc m¾t. Ng­êi ta c¶i t¹o ®Çm ph¸ nu«i c¸. Kh«ng cã c¸i ¨n, c¸ chËm lín nh­ c¸ c¶nh nu«i trong bÓ thuû tinh, m­a lôt vÒ cuèn s¹ch. Ng­êi ta cè g¾ng th©m canh trång lóa. Trªn nh÷ng m¶nh ruéng ®Êt sÐt pha c¸t, lóa lªn l¬ ph¬ nh­  l«ng ®u«i bß. Gieo mét h¹t ®­îc hai h¹t ®· gäi lµ kh«ng mÊt mïa. Ng­êi ta l¹i trë vÒ c¸ch lµm ¨n mu«n n¨m cò: Chång ra biÓn ven bê bu«ng c©u th¶ l­íi kiÕm mí c¸ t¹p. Vî cuèc c¸t trång khoai, cµo l¸ phi lao, cuèc cá ph¬i kh« lµm chÊt ®èt.

Råi mét ngµy ng­êi ta kÐo nhau ra b·i c¸t hoang ho¸, chia ®Êt lËp lµng sinh th¸i. Kú l¹ thay “c¸t në hoa” (Thuý S©m - nhµ b¸o). Ph¶i ch¨ng b©y giê, løa con em lín lªn ®· thµnh líp “ng­êi - cã - häc”. N«ng d©n ®· cã kinh nghiÖm lµm ¨n khoa häc? C¸n bé n«ng l©m ®· cã tr×nh ®é cao? Mét vïng c¸t mªnh m«ng ®· xanh mµu khoai, l¹c, mÌ. §· xanh m¸t nh÷ng rõng d­¬ng, rõng keo nguyªn liÖu giÊy. §­êng ®· ra ®­êng. §­êng nhùa l¸ng cãng nèi lªn phè, nèi vÒ biÓn, nèi lµng víi lµng. §iÖn ra ®iÖn. §iÖn s¸ng tr­ng mäi nhµ, s¸ng tr­ng mét vïng ven biÓn nu«i t«m c«ng nghiÖp, s¸ng nhÊp nh¸y c¶ Cån M· cã nh÷ng ng«i mé x©y tèn tíi vµi chôc triÖu.

***

T«i sµ vµo qu¸n cãc gi¶i kh¸t ven ven ®­êng d­íi t¸n mét c¸nh rõng sinh th¸i. Qu¸n nhá ®­îc lîp b»ng tranh l¸ rÊt hîp víi khÝ hËu ë ®©y. Buæi chiÒu giã biÓn thæi lªn lång léng m¸t. C« chñ qu¸n lµ ng­êi quª nhµ, da tr¾ng m¸ hång, d¸ng ng­êi thanh tó, nô c­êi rÊt t­¬i. Buæi chiÒu v·n viÖc kh¸ ®«ng kh¸ch. Hä ngåi lµm hai nhãm. PhÝa bªn kia lµ nh÷ng ng­êi lín tuæi. Trªn mÆt bµn lµ nh÷ng chai bia Sµi Gßn ®· bËt n¾p. MÊy con mùc n­íng bèc mïi th¬m ngËy. PhÝa bªn nµy lµ thanh niªn, líp ng­êi da tr¾ng m«i hång ®ang qu©y quÇn bªn bµn cµ phª, n­íc ngät. TÊt c¶ hä ®ang nãi vÒ con t«m thÎ ch©n tr¾ng siªu lîi nhuËn. Nhµ nä, nhµ kia ®ang chung vèn ®µo hå mua ng­ cô, vµ mét b¸c §¾c nµo ®ã võa thu ho¹ch hai hå t«m l·i rßng h¬n bèn tr¨m triÖu. T«i thÊy mõng v× ng­êi quª t«i kÓ c¶ líp thanh niªn míi lín, ¸o quÇn mµu s¾c trang nh· rÊt phè còng say viÖc lµm ¨n. Mét cuéc vËn hµnh ®i lªn, m¹nh mÏ nh­ mét ®ît sãng ngÇm thùc sù lµm thay da, ®æi thÞt c¶ con ng­êi vµ lµng quª.

B¹n t«i ®· ®i qua c¸c thµnh phè lín cña ®Êt n­íc, ®· qua vµ sèng nhiÒu ®« thÞ lín cña c¸c n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, m¾t b¹n ®· nh×n nh÷ng ng«i nhµ chäc trêi, ®· thÊy nh÷ng l©u ®µi nguy nga, tr¸ng lÖ, nh÷ng c«ng viªn huyÒn tho¹i gi÷a ®êi th­êng, b©y giê vÒ quª t«i, b¹n ph¸n: “ch¼ng cã g×”. V©ng! ®­îc nh­ b©y giê quª t«i vÉn lµ nghÌo so víi nhiÒu vïng quª kh¸c trªn ®Êt n­íc nh­ng t«i vÉn mõng, rÊt mõng. Nh÷ng ng­êi n«ng d©n kiªn nhÉn chÎ m­êi bã t¨m ®Ó ®­îc mét nöa bã rau muèng, chiÒu chiÒu ®· ®­îc th­ëng thøc nhiÒu chai bia. §i lªn tõ nh÷ng ®«i dÐp bÑ chuèi, n¾m rau c©u vµ ®Üa tÐp ®ång kho mÆn d¸m kÐo nhau ra c¸t báng c¾m ®Êt lËp lµng sinh th¸i vµ lµng ®· xanh mµu h¹nh phóc.

ThËt lµ thó vÞ ®­îc ngñ l¹i trong tr¹i nu«i t«m ven biÓn. Trêi ®Çy sao vµ giã lång léng m¸t. Anh §íi vÆn chiÕc radio ®Ó trªn ®Çu. Khóc h¸t “Quª h­¬ng” cña nh¹c sü Gi¸p V¨n Th¹ch (phæ th¬ §ç Trung Qu©n) ®ang ng©n lªn thao thiÕt. ThËt lµ cã lý khi m¶nh ®Êt nµy ng­êi quª kh«ng chÞu bá. Hä cam chÞu chÕt quyÕt kh«ng ®Ó kÎ thï lÊn chiÕm. Hä cam chÞu ®ãi, quyÕt chÝ th¸o gì khã kh¨n t×m ®­êng lªn no Êm. T«i nhí tÊt c¶, nh÷ng ao ®Çm vµ nh÷ng ®éng c¸t, nh÷ng ®¸m rau muèng biÓn vµ nh÷ng bôi c©y gai, l·o ¨n mµy vµ ng­êi ®µn bµ go¸ ngoµi Cån M·, nh÷ng bôi tre toe tua côt ngän vµ nh÷ng ng­êi liÖt sü. ThËt lµ huyÒn diÖu vµ Êm ¸p. Quª h­¬ng t«i nh­ mét ng­êi mÑ nghÌo mµ dï ®i xa mu«n thuë lßng ta v­¬ng vÊn m·i. B©y giê vÒ víi quª, n»m trªn b·i c¸t mÒm m¹i cña ®Êt quª nçi nhí vÉn kh«ng ngu«i. §ªm thanh tÞnh, tiÕng h¸t dÞu dµng, ªm ¸i: "Quª h­¬ng mçi ng­êi chØ mét, nh­ lµ chØ mét mÑ th«i. Quª h­¬ng nÕu ai kh«ng hiÓu, sÏ kh«ng lín nçi thµnh ng­êi."

N»m c¹nh t«i, anh §íi l¹i trë m×nh. T«i biÕt anh ch­a ngñ. §ªm thanh b×nh vµ dÞu ªm, khóc h¸t t×nh ca vµ h­¬ng biÓn nång nµn, ®· bá l¹i sau l­ng mét thêi chiÕn tranh vµ ®ãi kh¸t. Còng nh­ t«i, ch¾c ch¾n anh ®ang nghÜ tíi quª nhµ vµ nh÷ng niÒm vui.

TriÖu Phong, 11/ 2010

  LVT

Lê Văn Thê
Bài viết đăng trên Tạp chí Cửa Việt số 195 tháng 12/2010

Mới nhất

Đồng cảm “Bốn mùa thương nhớ”

23/12/2024 lúc 17:07

Trong cuộc sống của con người thì sự ăn quan trọng vào bậc nhất. Cổ nhân có câu, dịch nghĩa ý rằng: Nước lấy dân làm trời, dân lấy ăn làm trời. Ăn không chỉ để sống, để tồn tại, để lao động, cống hiến mà còn là để khoái khẩu, để thưởng thức, suy ngẫm và trải nghiệm, đó là quan trọng như trải nghiệm ăn uống. Sự ăn không chỉ thỏa mãn đời sống vật dục tất yếu, bình thường và lành mạnh mà còn là văn hóa, hồn vía, là tâm tình, kỷ niệm, là da diết muôn vàn, đến nỗi một người Quảng Trị xa xứ như ký giả Nguyễn Linh Giang dường như cứ luôn mang mang tâm trạng hồi cố, hoài niệm theo Bốn mùa thương nhớ (tập tản văn, NXB Thanh Niên, 2024).

Ký ức chiến tranh trong truyện ngắn Văn Xương

23/12/2024 lúc 17:04

Văn Xương (tên thật Nguyễn Văn Bốn) không phải là một tác giả xuất hiện sớm và có thành tựu sáng tác nổi bật ở Việt Nam. Anh sinh năm 1959 và thuộc lớp những người cầm bút của thời kỳ đổi mới. Những truyện ngắn đầu tiên của anh được giới thiệu trên một số tạp chí, báo địa phương và trung ương khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta đã lùi xa.

Theo những bước quân hành

23/12/2024 lúc 17:00

Chủ đề người lính là một đề tài lớn, xuyên suốt trong dòng chảy văn học cách mạng Việt Nam và kéo dài đến hôm nay. Đó là một hiện thực khách quan bởi lịch sử đất nước gắn với trường kỳ kháng chiến; và khi xây dựng cuộc sống mới, thì người lính luôn là lực lượng xung kích đi đầu, đồng hành cùng nhân dân. Có thể hình dung sự vẻ vang ấy qua những tác phẩm trong tập sách Vang mãi khúc quân hành (Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2024).

Nắng trên thành cổ; Người lính hát

23/12/2024 lúc 16:56

Nắng trên thành cổ Một rêu phong trên tường thành muôn năm cũMột nguyện cầu dài trong chấp chới tiếng chuông xaMột thanh xuân giữa ầm

Trăng biên giới; Có một nơi xa nào

23/12/2024 lúc 16:54

Trăng biên giới Ánh trăng là ánh đènĐêm tuần tra biên giớiBước chân không biết mỏiTrăng làm bạn thân quen Trăng lên cao dốc đứngNhìn rõ những

Tạp chí số cũ
Câu chuyện du lịch
tư tưởng Hồ Chí Minh

Thời tiết

Quảng Trị

Hiện tại

26°

Mưa

27/12

25° - 27°

Mưa

28/12

24° - 26°

Mưa

29/12

23° - 26°

Mưa

Nguồn: Weathers Underground