Tôi đã có những năm tháng sống xa quê nhà. Đó là những ngày tuổi trẻ náo nhiệt với nhiều bè bạn khắp chốn. Tôi nhớ mỗi lần về quê, bạn bè, đồng nghiệp ở phố lại dặn nhớ mang quà Quảng Trị vào, thứ gì đặc sản, đặc trưng ấy.
Có đợt về nhà giữa mùa hạ, tôi nói với bạn, ước chi gói chút gió Lào đem vô làm quà cho bạn ở phố. Ngọn gió trong tâm tưởng tôi lúc ấy và cả bây giờ là thứ đặc trưng, đậm vị của đất Quảng Trị này. Lời nói đùa vui bởi hồi đó, tôi băn khoăn không biết quê mình có món gì để gọi là đặc sản, để có thể tự hào, có thể lan tỏa, có thể bay xa.
Qua thời gian, bằng những trải nghiệm và tìm hiểu của bản thân, tôi nghĩ bây giờ, đến Quảng Trị, bạn có thể đem về kha khá những món quà đặc trưng của địa phương. Dĩ nhiên, những sản vật tôi kể dưới đây là những món có thể mang về làm quà biếu, bạn có thể tham khảo theo danh sách dưới đây:
Chè lá vằng
Quảng Trị được xem là xứ sở của cây chè vằng. Theo Đông y, chè vằng có tính mát, được sử dụng để thanh nhiệt, trừ độc, mát gan, ngăn ngừa mụn nhọt, giúp ăn ngon, ngủ ngon. Có tác dụng lợi sữa cho phụ nữ sau sinh và giúp giảm cân hiệu quả. Với những tác dụng được truyền miệng từ xưa, chè lá vằng được sử dụng rộng rãi trong các gia đình ở Quảng Trị.
Ngày nay, lá chè vằng được cô đặc làm thành cao, còn gọi là cao chè vằng, hoặc sấy khô thành trà lá vằng. Đặc biệt, từ năm 2016, Trung tâm Ứng dụng tiến bộ Khoa học và Công nghệ Quảng Trị đã nghiên cứu và sản xuất thành công sản phẩm chè vằng hòa tan.
Bây giờ, khi đến Quảng Trị, bạn có thể lựa chọn sản phẩm chè vằng dưới dạng sấy khô thành trà hoặc tiện lợi hơn như chè vằng hòa tan để làm quà. Đây là món quà mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đối với nhiều độ tuổi, thành viên trong gia đình.
Hạt tiêu khô
Nhà bác học Lê Quý Đôn từng nhắc đến hồ tiêu Quảng Trị là sản vật nổi tiếng trong công trình sử học địa chí Phủ biên tạp lục. Thời tiết, khí hậu khắc nghiệt của Quảng Trị làm cho hạt tiêu vỏ mẩy, chắc hạt và thơm nồng.
Giống tiêu Quảng Trị đã được Viện khoa học Nông nghiệp Việt Nam đánh giá là một trong năm giống tiêu chất lượng hàng đầu Việt Nam. Sản phẩm hạt tiêu Quảng Trị cũng đã được cấp giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý (Chỉ dẫn địa lý được cấp cho sản phẩm có danh tiếng, chất lượng, là dấu hiệu để chỉ sản phẩm có nguồn gốc từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hay quốc gia cụ thể.)
Sản phẩm tiêu Quảng Trị nổi tiếng có thể mua về làm quà như tiêu Cùa, tiêu Vĩnh Linh. Ngoài sản phẩm tiêu đen truyền thống, khi đến Quảng Trị, bạn có thể tìm mua tiêu trắng hay tiêu đỏ hữu cơ.
Rượu Kim Long
Nhắc đến các sản vật địa phương nổi tiếng ở Quảng Trị không thể không nhắc đến rượu Kim Long. Đây là loại rượu được nấu theo phương pháp truyền thống tại làng Kim Long, xã Hải Quế, huyện Hải Lăng.
Rượu Kim Long được đánh giá và khen ngợi có vị cay đặc biệt nhờ nguồn nước chỉ có ở làng Kim Long. Chất lượng rượu Kim Long đã có tiếng thời Pháp thuộc. Khách uống Kim Long thường tấm tắc vị cay dịu của rượu khiến người uống say ngầm, đặc biệt khi uống say không bị đau đầu như các loại rượu khác.
Rượu Kim Long có thể mua dễ dàng ở các hàng quán ở Quảng Trị. Sản phẩm này cũng đã được phân phối ở nhiều tỉnh thành trong cả nước.
Cà phê Khe Sanh
Huyện Hướng Hóa là một trong những vùng trọng điểm trồng cà phê Arabica của Việt Nam với thương hiệu sản phẩm nổi tiếng được biết đến nhiều nhất đó là cà phê Arabica Khe Sanh. Địa danh Khe Sanh đã gắn bó với cây cà phê cách đây hơn một trăm năm, khi có các đồn điền do người Pháp lập ra. Cà phê Khe Sanh từ đó đến nay đã được tiếng thơm ngon đặc biệt.
Những năm gần đây, người trồng cà phê đã bắt đầu chú trọng đến việc nâng cao chất lượng hạt cà phê, xây dựng thương hiệu cà phê sạch, mẫu mã, đóng gói đẹp mắt, từng bước đưa sản phẩm cà phê Khe Sanh vươn ra thị trường thế giới.
Nếu có dịp đến Quảng Trị, ngoài việc thưởng thức cảnh đẹp ở thị trấn vùng cao Hướng Hóa, bạn có thể tìm một quán cà phê để thưởng thức hương vị cà phê ướp nắng gió Khe Sanh đặc trưng và mua vài gói để làm quà.
Bánh ít lá gai
Bánh ít lá gai là món bánh dân dã truyền thống có thể bắt gặp ở vài địa phương trong cả nước. Tại Quảng Trị, món bánh này cũng được xem là một trong những món ăn ngon, được làm quà biếu gửi người ở xa.
Lá gai được giã nhuyễn trộn với bột nếp tạo thành vỏ bánh. Nhân bánh được làm từ đậu xanh nấu mềm, cho thêm đường, gừng và dầu chuối để tạo vị ngọt thơm. Bánh ít lá gai được gói khéo léo bằng lá chuối. Thưởng thức bánh ít lá gai, người ta sẽ khó quên bởi vị ngọt bùi, dẻo thơm đậm đà của các nguyên liệu trộn lẫn.
Ngày trước, chỉ những dịp lễ tết, hội hè quan trọng, các chị các mẹ mới quây quần làm bánh ít lá gai. Ngày nay, món bánh này được làm và bày bán khắp các ngôi chợ lớn nhỏ ở Quảng Trị, trở thành món ăn vặt, ăn chơi dân dã, món quà quê giản dị có thể mang về làm quà.
Bánh bột lọc
Hầu hết những món ăn được làm từ tinh bột sắn Quảng Trị đều có thể xem là món ăn đặc trưng của quê tôi. Có thể kể ra như món bánh tu huýt, bánh bột lọc trần, bánh bột lọc gói, bánh chẹp… Tuy nhiên, nếu mang về làm quà, bạn có thể lựa chọn bánh lọc gói vừa tiện dụng, vừa ngon lành.
Bánh lọc gói nổi tiếng nhất Quảng Trị có thể nhắc đến là bánh lọc Mỹ Chánh, thuộc huyện Hải Lăng, Quảng Trị. Khách đi xe từ Nam ra Bắc qua quốc lộ 1, đoạn thuộc thôn Mỹ Chánh có thể bắt gặp nhiều hàng quán bày bán thức bánh ngon có tiếng này. Bánh làm từ bột sắn, nhân tôm thịt, gói bằng lá chuối. Bánh hấp nóng, lấp lánh ánh mỡ, có màu đỏ của nhân tôm thịt hấp dẫn, đậm đà hương vị. Những người ở xa, mua về làm quà có thể đặt mua bánh chưa hấp (bánh sống) để có thể bảo quản lâu hơn.
Nước mắm
Khắp Quảng Trị có nhiều cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống nổi tiếng như nước mắm Mỹ Thủy, nước mắm Huỳnh Kế, nước mắm Gia Đẳng, nước mắm Khiêm Trọng… Đây đều là những làng nghề làm nước mắm từ lâu đời của địa phương. Mỗi cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống đều ưu tiên chất lượng lên hàng đầu. Nước mắm truyền thống được làm ra từ những con cá tươi ngon, được ủ muối, chắt lọc kỹ càng.
Hiện nay, các cơ sở sản xuất nước mắm đều đầu tư hệ thống ống dẫn lọc kín từ thùng nguyên liệu đến nơi đóng chai, vừa tăng hiệu quả sản xuất, vừa đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài ra, mẫu mã, nhãn mác đóng gói cũng được nâng cao để thu hút người tiêu dùng. Nước mắm Quảng Trị nhận đơn hàng đi khắp các địa phương trong nước và ở cả Lào, Thái Lan.
Vài đặc sản kể trên nằm trong phạm vi những món phù hợp để làm quà biếu. Nếu kể thêm đặc sản địa phương là các món ăn nhất định phải thử khi đến Quảng Trị thì danh sách còn dài, như bánh ướt Phương Lang, nem lụi chợ Sãi, bún hến Mai Xá… Mỗi sản vật đều mang hồn cốt tinh hoa của đất đai thổ nhưỡng, của khí hậu, nguồn nước và con người. Thế nên đó là niềm tự hào của đất và người địa phương, mà niềm tự hào về quê nhà thì chẳng gì so sánh cân đo được. Hồi đó, bạn ở Quảng Nam, Đà Nẵng tự hào về món mì quảng, bạn ở Huế tự hào món bún bò, bạn ở Hà Nội tự hào tô phở, tôi tự hào về cháo cá lóc hay còn gọi với cái tên thân thương là cháo vạt giường. Cách đây chục năm, thật khó hình dung có thể mang thức ăn này vào phố để đãi bạn mà không làm mất hương vị. Tôi chỉ gửi lời tới bạn bè, rằng có dịp về quê, tôi sẽ mời mọi người thưởng thức một tô cháo cá ấm nóng, cay nồng đậm vị. Gần đây, bạn trẻ Nguyễn Đức Nhật Thuận, chủ thương hiệu Cà Mèn đã đóng gói cháo bột cá lóc Quảng Trị phân phối ở khắp các tỉnh thành và vượt biên giới, ra đến trời Tây. Thế nên, thật hy vọng rằng, một ngày nào đó, khi đến Quảng Trị, du khách ngoài việc thưởng thức tại chỗ những món ngon quê nhà còn thể mang về thật nhiều dư vị làm quà gần xa.
