ĐÔNG ĐỘI
LÊ TRÍ DŨNG
|
T |
ôi viết bài này trong buổi sáng rát như cắt, cái rét 100 năm nay mới có Cứ mỗi độ xuân về, lòng lại không khỏi trào lên nổi nhớ đồng đội. “Đồng đội”, hai chữ thiêng liêng đã nâng đỡ tôi qua bao nỗi khó của đời. Tôi không công thần, không “ăn mày dĩ vãng”, không nói mãi một việc “biết rồi…” Nhưng nói gì thì nói, ở nơi đó tôi đã tìm thấy tình người đích thực, thấy sự hy sinh cao cả… Và thế là tôi vẽ bức “Đồng đội”. Nền tranh đỏ một màu máu, chính giữa tranh là hai người lính đang cõng nhau tìm về đơn vị. Cây rừng và vách đá Trường Sơn, một mảnh trăng vắt ngang trời… có lẽ thế là đủ.
Thêm một chi tiết không thể thiếu là chân dung người lính cõng đồng đội phải giống Nguyễn Kim Duyệt. Vâng! Để tôi kể một chút về Duyệt. Vào thời điểm sau trận đấu tăng dữ dội ở Cửa Việt – Quảng Trị. Mỹ phải ký Hiệp định Pari. Tôi nhận nhiệm vụ thâm nhập vào các đơn vị xe tăng thuộc 4 đại đội của Lữ đoàn xe tăng 203. Chụp ảnh và ký họa các trận đánh chống lấn chiếm và nếu có điều kiện mở lớp dạy vẽ cho bộ đội. Đương nhiên là các rtaanj đánh thường xảy ra về đêm. Nên ban ngày tôi mở lớp dạy vẽ. Lớp được tổ chức ngay dưới bóng những cây phi lao ben bờ Cửa Việt mà học viên chỉ cần ngoảnh ra 200m là thấy hàng đống xác xe tăng M41, M48 còn ngổn ngang dọc bờ biển. Vì tiểu đoàn bộ đóng ở Cửa Việt nên tiểu đoàn trưởng Ngô Nhỡ (người đã hy sinh lúc 10h trên cầu Sài Gòn sáng 30/ 4/ 1975) nói: “Ưu tiên tiểu đoàn bộ được hai người, đại đội ba được một người, còn đại đội bốn (anh Bùi Quang Thận, sau này cắm cờ trên Dinh Độc lập chỉ huy, ở xa quá tận A Sầu – A Lưới) thì thôi”. Trong bốn học viên của lớp vẽ “dã chiến” đó, có Nguyễn Kim Duyệt. Đó là một người hiền lành, ít nói, mặt hao gầy, vài nốt trứng cá. Cả bốn học viên đều có những biểu hiện bất thường của tình cảm như: Đột nhiên hát rống lên, đang vẽ vứt bút chạy lồng như ngựa, hoặc lăn lộn trên cát, hoặc bỗng một hôm bỏ vẽ, bỏ cả cơm (hiện tượng rất hiếm của lính)… Sau này tôi hiểu đó là hiệu ứng tâm thần của chiến tranh. Riêng Duyệt thì lầm lỳ, ít bộc lộ nhất, thỉnh thoảng ghi ghi, chép chép rồi nhoản miệng cuwoif như một đứa trẻ. Tôi ngó vao cặp vẽ, thấy hình hai người đang cõng nhau. Người nằm trên máu chảy ròng ròng. Người cõng, cổ còn đeo khẩu AK, bên xanh – tuya – rông toòng teng cái bi đông thủng, quân phục rách tướp, cạnh đó cái cây bị bom phạt đổ… Duyệt bảo: “Thằng Hưng, cũng dân Hà Nội anh ạ, ở Hàng Mã. Em đưa được đến bình trạm rồi mà vẫn không cứu được, ra máu nhiều quá…”. Ngày chia tay, Duyệt bảo: “Anh chụp cho chúng em “pô” ảnh, ra Bắc chuyển đến cho mẹ em ở 80 Đại La nhé?...” Tôi đã chụp ảnh các anh (làm sao từ chối những người lính mà rất có thể ngày mai các anh sẽ không còn)/ và cũng đem đến cho mẹ (những gia đình còn ở nơi sơ tán chưa về). Mãi đén 28/ 3/ 2004, tôi cùng Lê Đức Tuân, Nguyễn Khắc Nguyện là bạn chiến đấu cùng đơn vị xe tăng với Duyệt đến thắp hương cho anh mới gặp mẹ anh. Nà đã hơn tám mươi tuổi, tóc trăng phơ phơ, dáng cao, mặt hao gầy, lưng còng xuống trong nỗi nhớ thương con. Tôi giật mình, trên bàn thờ là ảnh Nguyễn Kim Duyệt đội mũ tai bèo ngồi trên tháp pháo xe tăng đo đo, vạch vạch do tôi chụp… Đó chính là bức ảnh cuối cùng của anh!
Ba chúng tôi cứ ngồi im lặng bên những vại bưa nhạt hoét, mãi sau Nguyệt mới nói: “Đầu tháng 4 năm 1975, xe 380 của tôi lái được bổ sung một pháo thủ người Hà Nội. Chơi ghi ta rất hay và vẽ rất cừ, đặc biệt hơn cả là tài nấu ăn. Sau những lần nghỉ ngắn bao giờ chúng tôi cũng có ngay một ca sữa nóng, bữa ăn hàng ngày cũng đàng hoàng hơn các xe khác. Duyệt có hai cái ba lô, anh luôn giữ khư khư như một cái. Điều đó gây sự nghi ngờ cho đồng đôi. Vì buồng lái chật chội, phải dành chỗ cho đạn pháo và thao tác chiến đấu nên trưởng xe yêu cầu Duyệt phải đưa ba lô ra ngoài tháp pháo. Chiếc ba lô “bí mật” của Duyệt vẫn được giữ lại trong xe. Ngày 28/ 4/ 1975 xe 308 tham chiến tấn công căn cứ Nước Trong. Đó là một truyến phòng ngự khá vững chắc của địch ở cửa ngõ phía đông Sai Gòn. Đến gần trưa thì 380 bị trúng một viên đạn, tháp pahos bị khoan thủng một lỗ đúng cửa thông gió… đút lọt nắm tay. Trưởng xe Luông và pháo thủ Duyệt bị thương nhưng Duyệt nặng hơn, cả nửa người tả tơi, đàm đìa máu. Khi chúng tôi đưa hai người vào bệnh xá tiền phương, Duyễn vẫn còn tỉnh táo. Lúc tôi chuyển chiếc ba lô “bí mật” của Duyệt ra khỏi xe thì sững người, ngoài bộ tăng võng bọc ngoài còn lại là sách học tiếng Anh và Từ điển mà Duyệt đã gom nhặt từ Huế, Đà Nẵng…
Cho đến giờ và chắc chắn đế cả lúc giã biệt cuộc đời tôi không thể nào quên cảm giác khi viết xích xe tăng cày nát thảm cỏ khoảng sân trước cửa Dinh Độc lập. Ý nghĩ đầu tiên, duy nhất, ào ạt xâm chiếm lòng tôi khoảnh khắc đó chỉ là hai tiếng “Đồng đội”! Những người đã vĩnh viễn không bao giờ trở lại. Ngày này Duyệt đã an nghỉ ở Long Thành. Thỉnh Chính… giờ này các anh ở đâu? Chắc rằng xương thịt các anh đã hòa tan vào núi rừng cây cỏ quê hương. Biết bao đồng đội còn sống của tôi. Số phận đã đưa đầy các anh tới bến bờ nào? Bao giờ chúng ta sẽ lại gặp hau, nằm ngửa trên thảm cỏ, rữa mặt chung ở bồn phun nước cửa Dinh Độc lập…? Có thể đó chỉ là một giấc mơ… Nhưng chung ta hãy cùng hy vọng…
Và tôi đã mượn lời của bạn tôi để kết thúc bày này, 33 năm sau ngày hy sinh của Nguyễn Kim Duyệt, người “phác thảo số I” bức Đồng đội của tôi.
Tháng 4/ 2008
L.T.D
