|
T |
ôi đang chuẩn bị phát hành bản tin Gio Linh vừa mới in xong thì đồng chí Lê Ánh Hồng, Trưởng Ban Tuyên huấn Huyện ủy gọi đến giao nhiệm vụ. Đồng chí nói: quân ta chuẩn bị mở chiến dịch giải phóng Quảng Trị, đồng chí có nhiệm vụ theo đoàn làm phim và các nhà báo vào căn cứ Dốc Miếu. Mấy ngày trước đó bộ đội xe tăng đã tràn qua khúc sông gần chân Cầu Hiền Lương bị gãy đổ do bom Mỹ. Ở cánh đồng thôn Hiền Lương những ụ pháo cao xạ nghểnh nòng, tua tủa lá ngụy trang. Ở phía Nam, từng tràng pháo rạch xé bầu trời. Tiếng súng nổ ran ở nhiều nơi. Bầu trời Gio Linh trước đó không ngày nào ngớt tiếng gầm rú của máy bay, nhất là máy bay L19, nay bỗng nhiên bặt tăm. Anh em trong Ban Tuyên giáo xôn xao chuẩn bị vào tiếp quản vùng giải phóng. Tài liệu, máy móc được thu xếp gọn gàng.
Tờ mờ sáng 2/4/1972, tôi nhập vào đoàn làm phim và các nhà báo vượt sông Bến Hải tiến nhanh vào hướng Dốc Miếu lòng tràn niềm vui. Đoạn đường quốc lộ I từ Xuân Hòa vào Lễ Môn cây trinh nữ mọc lút đầu người. Chúng tôi men theo bờ cánh đồng hoang để vào Dốc Miếu. Dọc đường đi vương đầy dây kẽm gai, vỏ đạn pháo và vỏ đồ hộp Mỹ. Đến chân đồi nhìn vào Đồn đã thấy cảnh tượng khủng khiếp. Những vòng boongke bị hất tung lên nằm chỏng chơ bên những lô cốt chất đầy bao cát, dấu tích của một trận pháo kích dữ dội của quân ta. Vào tới cổng đồn, mấy tên lính bị thương đang nằm rên rỉ bên vệ đường. Xác mấy tên lính Mỹ nằm rải rác dọc hàng rào chưa bốc mùi. Anh em chúng tôi ném cho mấy tên lính ngụy những chiếc bông băng cá nhân để nó tự băng lấy vết thương rồi tiến sâu vào khu trung tâm, số lính bị thương này sau đó được quân y của ta đưa đi chữa trị. Đoàn làm phim toả ra quay toàn cảnh Dốc Miếu, một cứ điểm được mệnh danh là con mắt thần điện tử thuộc hệ thống hàng rào điện tử Macnamara bị băm nát bởi các trận pháo kích và các dàn tên lửa A12. Mới ngày nào đó, đây là nơi gieo tội ác cho toàn vùng giới tuyến.
Tôi xộc vào căn hầm chỉ huy, một tên lính ngụy chết ngồi trên chiếc ghế sắt, dưới chân nó là một chai rượu Whisky uống dở. Có lẽ vì hoảng loạn nên tên lính này đã dùng rượu mạnh để làm khuây. Tôi lượm mấy cuốn sổ nhật ký của những tên chỉ huy bỏ lại rồi quay ra sân bay dã chiến. Xác những tên lính Mỹ được bọc trong áo máp chưa kịp đưa lên trực thăng đã bốc mùi. Trận địa pháo 105 ly và mấy khẩu đại pháo 175 ly với biệt danh là Vua chiến trường còn nguyên vẹn. Mấy chiếc xe GMC đã xẹp lốp nằm bất động.
Bộ đội pháo binh của ta đã tiếp quản toàn bộ số pháo này. Chờ đoàn làm phim quay xong, chúng tôi rời Dốc Miếu đi thọc xuống làng Hà Thượng. Ngôi làng nơi cơ sở cách mạng hoạt động đã giúp đỡ quân giải phóng trong suốt thời kỳ chống Mỹ.
Gặp các mẹ Nguyễn Thị Chít, Nguyễn Thị Nậy những cơ sở cách mạng trước đây chúng tôi chỉ gặp được ban đêm, còn bây giờ giữa ban ngày trong vùng giải phóng.
Nỗi vui mừng khôn xiết, các mẹ đã thổi cơm trưa mời chúng tôi. Bữa cơm gạo trắng ăn với canh bầu nấu với những con cua đồng vừa bắt được, ngon ngọt để tôi còn nhớ tới giờ.
Vừa ăn cơm chúng tôi được tin một số đồng chí vừa đánh tháo vòng vây của địch ở Quán Ngang về. Gặp các anh như anh Hài, anh Tâm cán bộ an ninh, tôi mới biết là tại Quán Ngang quân ta bị tổn thất khá nặng. Toàn bộ đơn vị C4 cùng với hàng chục du kích xã Gio Lễ đã bị thiết đoàn xe tăng ngụy từ đồi 31 xã Gio Mỹ đánh tạt qua. Quân ta thiếu súng chống tăng nên cầm cự quyết liệt và chịu tổn thất. Trận này anh Hoàng Quang Lường cán bộ Ban Tuyên huấn đơn vị của chúng tôi đã hy sinh.
Chỉ sau mấy ngày cuối tháng 3/1972 một loạt căn cứ của Mỹ - ngụy đánh chiếm đã bị quân ta quần nát. Từ Cồn Tiên, Dốc Miếu, Quán Ngang, Bến Sanh, Bến Ngự, Cửa Việt... bọn địch tháo chạy tán loạn. Trước sức tiến công như vũ bão của quân ta, nhiều cứ điểm không đủ sức kháng cự đã hoảng hốt rút bỏ. Một vài nơi địch kháng cự yếu ớt. Quân ta bắt vô số tù binh. Có thể nói, chưa bao giờ nhân dân Gio Linh sôi trào khí thế chiến thắng như những ngày giải phóng.
Rời Hà Thượng tôi và anh Hồng Phi phóng viên thông tấn xã Việt Nam đi về Cửa Việt, nơi tiếng súng giao tranh đang nổ ròn rã. Băng qua Mai Xá về xóm Kênh nơi tập trung một số dân, bà con đã kéo đi sơ tán ra Vĩnh Linh. Nơi đây, những mái nhà tôn lụp xụp dưới cái nắng ong ong, chúng tôi vào trú ở một căn nhà loang lổ vết đạn. Tìm gặp mấy anh du kích Gio Hà, được biết quân ta đã đánh một trận hợp đồng tuyệt đẹp, bắt toàn bộ tiểu đoàn lính cộng hòa cùng mấy trung đội nghĩa quân. Trên đường lên Quán Ngang, tôi thấy bộ đội ta giải từng đoàn tù binh, áo quần lếch thếch, đầu trần, lúi cúi bước đi. Đến Quán Ngang, căn cứ rắn chắc bằng nhiều hàng dây kẽm gai, từng lớp bùng nhùng chồng lên nhau nhưng đã bị pháo ta dập nát. Hàng trăm căn nhà tôn lụp xụp bỏ trống. Dân ở đây đã kéo ra Vĩnh Linh sơ tán. Nhiều căn nhà không có vật gì đáng giá. Có lẽ bà con đã mang theo chỉ bỏ lại những chiếc giường tre với những mảnh chiếu bằng ni lông nhưng rách nát, tồi tàn. Nhà không có vườn, thi thoảng mới có mấy giàn bầu, giàn mướp lơ thơ những cọng lá khô. Đủ biết nhân dân đã phải sống cơ cực đến nhường nào. Trời đã sang hè, dưới trảng cát khô khốc khu tập trung như một trại tù dã chiến. Nơi đây, mỗi lần về đêm chúng tôi đột nhập vào thường bị phục kích rất dễ bị tổn thất. Tôi và anh Hồng Phi lại quay về làng Lạc Tân và Hà Thượng, nơi các cơ quan của Tỉnh và huyện chọn nơi đóng quân. Không khí ở đây vui như ngày hội. Tình cảm giữa cán bộ, bộ đội với nhân dân thật đậm đà quyến luyến. Ngay trong ngày đầu giải phóng, Huyện uỷ Gio Linh đã tổ chức cho nhân dân và các đoàn thể như phụ nữ, nông hội, mặt trận, thanh niên. Với những tổ chức mới hình thành, bà con hăng hái đi dọn đường, giúp đỡ nhau dựng lại nhà ở, khơi lại giếng nước. Cờ giải phóng tung bay khắp đường thôn ngõ xóm, lực lượng du kích được tăng cường. Nhiều thanh niên được phái vào Triệu Phong, Hải Lăng để giúp bà con đưa trâu bò về làng cày cấy. Một số du kích được điều vào tuyến trong để giúp các huyện phía Nam củng cố vùng giải phóng.
Dân Gio Linh từ các khu tập trung đã đi sơ tán chỉ còn lại một vệt nhỏ là làng Hà Thượng, Lạc Tân, Gio Hà, Cửa Việt, còn lại toàn là lực lượng du kích bám trụ địa bàn. Có thể hình dùng Gio Linh hơn 90% diện tích đã trở thành vùng trắng. Đạn xới, bom cày, chất độc đốt trụi lá cây. Toàn bộ miền Tây như những cánh rừng cháy không còn một cây cao quá đầu người. Đúng như nhà thơ Tố Hữu khi đi qua đất này đã viết:
"Ai vào Quảng Trị, Gio Linh
Trèo lên Dốc Miếu lặng nhìn Quán Ngang
Bời bời cỏ lút đồng hoang
Chim kêu cành cụt chang chang nắng cồn"
Thế đó. Ngày giải phóng quê hương nhuộm đỏ sắc cờ, gặp nhau hể hả rũ bỏ những ngày tăm tối. Toàn huyện Gio Linh trở mình xây dựng lại quê hương ngay từ ngày 2/4/1972, một ngày đầu giải phóng.
N.Đ.T
