|
“Ơ |
hỡi đoàn thuyền ngược dòng về đâu? Kiến Giang còn phủ lớp sương mờ khoan tay chèo cho em nhắn hỏi?
- Ơ đây đoàn thuyền chèo về miền Tây. Đi phá đồi dựng bao cánh đồng cho lúa vàng tràn khắp núi rừng...”
Bài hát “Bên bờ Kiến Giang” theo điệu “hò la hố” Lệ Thuỷ đằm thắm mượt mà cất lên trên Đài tiếng nói Việt Nam vào thập kỉ 60 làm nức lòng thính giả cả nước và nhất là nhân dân Lệ Thuỷ - Quảng Bình. Có người nói đùa: đây là “quốc thiều Lệ Thuỷ”.
Sau khi nước nhà thống nhất, biết tác giả bài hát quê Quảng Trị, có cụ già đã đi bộ từ Lệ Thuỷ vào Đông Hà “gặp cho được mặt” để cảm ơn. Ôi, người nghệ sĩ còn có niềm vui sướng nào bằng!
Nhạc sĩ Lê Quang Nghệ sinh ngày 15-2-1930 ở làng Tường Vân, Triệu An, Triệu Phong, Quảng Trị. Anh nguyên là lính E95 thuộc F325 Bình Trị Thiên.
Năm 1954 tập kết ra Bắc, chờ hiệp thương tổng tuyển cử, anh được biên chế vào một đơn vị xây dựng kiến thiết. Anh có năng khiếu âm nhạc và được tuyển vào học trường âm nhạc Việt Nam (Viện âm nhạc Hà Nội bây giờ) khoá đầu tiên cùng với Hoàng Việt, Hoàng Hiệp, Huy Thục, Ngô Huỳnh, Nguyễn Thành, Tô Ngọc Thanh...
Năm 1960, ông Bela Roussev- chuyên gia nghiên cứu âm nhạc dân tộc- muốn chọn một số nhạc sĩ chuyên sâu bộ môn này, gồm: Nguyễn Tài Tuệ, Trần Kiết Tường, Tô Ngọc Thanh và Lê Quang Nghệ. Bela Roussev cùng các nhạc sĩ này về Đại Phong tổ chức hò hát dân tộc. Họ rất thích các làn điệu long li quy phụng, hò la hố, hò mái đẩy, mái nhì, mái ba... của Lệ Thuỷ.
Năm 1961, Đài tiếng nói Việt Nam tổ chức cuộc thi sáng tác ca khúc đề tài “Gió Đại Phong, sóng Duyên Hải, cờ Ba Nhất”. Và cơ hội này, “Bên bờ Kiến Giang” của Lê Quang Nghệ ra đời và đạt giải nhất.
Nhạc sĩ Lê Quang Nghệ thâm nhập vốn dân ca Lệ Thuỷ, bén rễ ở đó rất lâu cho đến năm 1965 mới chuyển ra ty Văn hoá Thanh Hoá.
Ở Thanh Hoá, hồn âm nhạc Lê Quang Nghệ đến độ sung sức, vững tay, viết được sáu tập bài hát trong đó có tập “Mười sáu điệu hò sông Mã” là đỉnh cao của anh. Sau này bạn bè gặp lại nhau vẫn yêu mến gọi anh là Nghệ “dô ta dô tà” (và anh cũng có “hộ khẩu” Thanh Hoá nữa).
Nhạc sĩ Lê Quang Nghệ từng là uỷ viên Ban chấp hành Hội văn nghệ Bình Trị Thiên, phụ trách phong trào sáng tác và biểu diễn.
Năm 1989, anh nghỉ hưu ở Đông Hà và qua đời năm 1999.
Năm 1993, Bộ văn hoá mở “Hội cồng chiêng Tây Nguyên”, đoàn Quảng trị có sáu nghệ nhân (trên sáu mươi tuổi) tham gia với tiết mục “Ra-pứp”, diễn tả lễ đám ma của hai dân tộc Pa-kô, Vân Kiều do nhạc sĩ Lê Quang Nghệ đạo diễn kiêm trưởng đoàn. Và “Ra-pứp” đoạt giải nhất toàn quốc.
Lê Quang Nghệ tâm sự: “Cồng chiêng thì ai cũng có, các đơn vị Tây Nguyên, Hoà Bình là ưu thế lắm. Nhưng Quảng Trị có thêm cái tù và (bằng sừng trâu) độc đáo do ông Kon Mai ở Tà Rụt thổi. Lễ tang mà thổi tù và, tiếng rất lạnh! Cảm giác cái lạnh của âm phủ, của thế giới bên kia! Ấy mới ăn được người ta!”
Đó là quá trình dồn nén trí tuệ, dồn sức quý báu của nhạc sĩ Lê Quang Nghệ âm thầm lặng lẽ đóng góp vào kho tài sản văn hoá- nghệ thuật cho quê hương đất nước.
V.N
