LTS. Từ khi Chúa Nguyễn Hoàng chọn đất Quảng Trị để dựng nghiệp đã 455 năm và 400 năm Chúa Tiên qua đời trên đất Quảng Trị. Hơn 4 thế kỷ đã qua đất nước có nhiều biến đổi và phát triển. Từ vùng đất Thuận Quảng thời Chúa Nguyễn Hoàng nay có cả một lãnh thổ phía Nam Tổ quốc mà khởi nguồn từ năm 1611, trước hai năm khi chúa qua đời. Thấy được ý nghĩa quan trọng giữa Nguyễn Hoàng – Quảng Trị và thời điểm 1558 đối với đất nước nên UBND tỉnh Quảng Trị phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức Hội thảo Khoa học nhằm đánh giá vai trò Nguyễn Hoàng và vùng đất Quảng Trị trong tiến trình lịch sử dân tộc. Đây là vấn đề lớn và khó trong lịch sử Việt Nam được tổ chức lần đầu tại Quảng Trị.
Đã có 43 bài tham luận của các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước gửi về được Ban biên tập tuyển chọn 33 bài in vào tập kỷ yếu Hội thảo, trong đó có một số tham luận được trình bày chính thức tại Hội thảo. Chuyên mục SK&BL CV. xin trân trọng giới thiệu bài phát biểu khai mạc của đồng chí Nguyễn Đức Chính - Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh tại Hội thảo và giới thiệu một số tham luận tiêu biểu tại chuyên mục N&ĐQH trong hai số báo tháng 10, tháng 11 năm 2013.
|
S
|
ự phân cực về quyền lực chính trị trên chính trường đầy rối ren giữa các dòng họ Lê – Mạc, Trịnh – Nguyễn trên đất Bắc, nửa đầu thế kỷ XVI đã đưa đẩy Nguyễn Hoàng vào trấn thủ vùng đất Thuận Hóa từ năm 1558, mang theo câu di huấn “sấm truyền” của Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm “Hoành sơn nhất đái, vạn đại dung thân”. Sự kiện và thời điểm lịch sử nầy đã đánh một dấu mốc hết sức quan trọng trong quá trình hình thành và khai phá xứ Đàng Trong. Nguyễn Hoàng và các thế hệ chúa Nguyễn tiếp nối, đã hoàn thành công cuộc khai phá, mở mang bờ cõi, hình thành nên một nước Việt Nam hoàn chỉnh như ngày hôm nay vào giữa thế kỷ XVIII.
Nhân kỷ niệm 455 năm Chúa Nguyễn Hoàng dựng đô khởi nghiệp ở Ái Tử (1558 - 2013) và 400 năm ngày mất của ông (1613 - 2013), UBND tỉnh Quảng Trị đã phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, tổ chức Hội thảo khao học “Quảng Trị - đất dựng nghiệp của chúa Nguyễn Hoàng”, tại mảnh đất lịch sử Ái Tử, Triệu Phong; với sự tham gia đông đảo của các Giáo sư, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, ở Trung ương, khu vực và địa phương. Đây là một dịp để chúng ta cùng nhìn nhận, đánh giá một cách đầy đủ, khách quan và công bằng về sự kiện lịch sử có ý nghĩa nầy; đồng thời sẽ làm sáng tỏ vị thế, vai trò và những đóng góp của Chúa Tiên Nguyễn Hoàng cũng như Ái Tử, Trà Bát, Cát Dinh trong tiến trình lịch sử dân tộc. Thay mặt lãnh đạo tỉnh, tôi xin trân trọng cảm ơn sự phối hợp đầy trách nhiệm, nhiệt tình của Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, ghi nhận và biểu dương những cố gắng nỗ lực của lãnh đạo huyện Triệu Phong và Sở Khoa học và Công nghệ đã chủ động, đề xuất để Hội thảo diễn ra đúng kế hoạch. Xin nhiệt liệt chào mừng các Giáo sư, Tiến sĩ, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu và quý vị đại biểu, quý vị khách quý đã về tham dự Hội thảo...
Trong tiến trình lịch sử dân tộc, Quảng Trị luôn được xem là mảnh đất biên viễn, phên dậu của kinh đô Thăng Long thời Lý, Trần, Lê thuở trước, vùng đất khởi nghiệp đế vương cho triều Nguyễn sau này, một vùng đất vốn chịu nhiều biến động, thiên di, chia cắt và phân ly. Nhưng Quảng Trị cũng là mảnh đất ba lần được lịch sử chọn làm Thủ phủ/ Kinh đô của cả nước: vào thời chúa Nguyễn dựng nghiệp tại Triệu Phong, vào cuối thời tự chủ tại Tân Sở và cuối thời chống Mỹ tại Cam Lộ. Trong đó Ái Tử, Trà Bát, Cát Dinh là những thủ phủ đầu tiên mà chúa Tiên Nguyễn Hoàng đã dựng nghiệp với 68 năm trong hành trình khai phá xứ Đàng Trong và mở mang bờ cõi về phương Nam.
Tuy nhiên, trải qua một thời gian dài của lịch sử, với gần năm trăm năm trên một vùng đất vốn chịu nhiều đổi thay, mất mát, bởi các cuộc chiến tranh binh lửa, hủy diệt, tàn khốc, cộng với sự khắc nghiệt của thời tiết, thiên tai, hạn hán, bão lụt… đã xóa nhòa những dấu tích, những di sản văn hóa một thời là Thủ phủ, là “Cựu Dinh” trên mảnh đất này. Do vậy, cho đến hiện nay chúng ta vẫn chưa hội đủ điều kiện để nhìn nhận, đánh giá một cách khách quan, chính xác và khoa học những vấn đề mà lịch sử đang đặt ra cho Nguyễn Hoàng và vùng đất Quảng Trị trong buổi đầu dựng nghiệp. Vì vậy có thể xem đây là lần đầu tiên một Hội thảo khoa học về Nguyễn Hoàng và chúa Nguyễn đối với Quảng Trị mang tầm vóc Quốc gia đã được tổ chức. Qua cuộc hội thảo khoa học nầy, với sự tham gia khá đầy đủ các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu chuyên sâu, chúng tôi tin tưởng rằng những vấn đề cơ bản về Nguyễn Hoàng với vùng đất Quảng Trị trong buổi đầu tạo lập sẽ được làm sáng tỏ. Từ những vấn đề cốt lõi như: Hành trạng và sự nghiệp của Chúa Tiên Nguyễn Hoàng – người tạo lập xứ Đàng Trong và khởi nguồn lập nên vương triều Nguyễn, việc xác lập ba dinh trấn Ái Tử, Trà Bát và Cát Dinh, vị thế, vai trò của nó trong tiến trình lịch sử. Từ việc luận giải ba dinh trấn đầu tiên tồn tại 68 năm trên đất Ái Tử, Triệu Phong không chỉ là những đồn binh, nặng về bố phòng quân sự, mà nó còn là những trung tâm kinh tế, thương mại quan trọng; đặc biệt là những chính sách đối ngoại khoan hòa, rộng mở biến Ái Tử, Trà Bát nói riêng Đàng Trong nói chung thành nơi đô hội, giao thương, buôn bán, đô hội, tấp nập một thời!... những bài học từ quá khứ mang đến cho Quảng Trị hôm nay những thông điệp gì?
Bên cạnh những vấn đề vừa nêu, chúng tôi cũng mong nhận được những kiến giải, những khuyến nghị về các giải pháp nhằm quy hoạch bảo tồn, tôn tạo các giá trị di sản thời chúa Nguyễn trên đất Quảng Trị mà trong suốt thời gian dài vừa qua, do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan, nên các di tích, di sản văn hóa này chưa được quan tâm nghiên cứu, bảo vệ, bảo quản và phát huy giá trị di tích tương xứng với quy mô, tầm vóc vốn có của nó.
Với những kết quả thu nhận được qua Hội thảo khoa học lần này, thay mặt lãnh đạo UBND tỉnh, tôi yêu cầu UBND huyện Triệu Phong và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tập trung giải quyết tốt một số công việc chính sau đây:
1. Cần có những biện pháp tuyên truyền, giới thiệu một cách hữu hiệu, thiết thực kết quả Hội thảo cho đông đảo cán bộ nhân dân Triệu Phong nói riêng và Quảng Trị cũng như cả nước nói chung, những ai quan tâm đến giai đoạn này, nhất là thế hệ trẻ, hiểu biết một cách toàn diện và có hệ thống về các giá trị di sản, di tích Nguyễn Hoàng và chúa Nguyễn trên đất Quảng Trị. Qua đó mà nâng cao lòng tự hào quê hương, dân tộc, đoàn kết gắn bó xây dựng quê hương Quảng Trị giàu đẹp, phồn vinh xứng đáng với những gì mà lịch sử và tiền nhân đã gửi trao và phó thác.
2. Sở văn hóa, Thể thao và Du lịch cần có kế hoạch triển khai đồng bộ, từ việc thu thập chứng cứ, khảo sát điều tra, thăm dò thám sát, khai quật khảo cổ để hoàn chỉnh hồ sơ khoa học và pháp lý trình Bộ VH, TT & DL xếp hạng di tích Quốc gia đối với hệ thống di tích, di sản Nguyễn Hoàng và chúa Nguyễn trên đất Quảng Trị. Từ những ý kiến của các nhà khoa học, các nhà chuyên môn trong Hội thảo hôm nay sẽ là những luận cứ xác đáng, giúp cho ngành Văn hóa đưa ra các giải pháp bảo tồn, tôn vinh phù hợp, xác đáng trong việc phát huy giá trị di tích vào việc nghiên cứu, tham quan và du lịch.
3. Bằng hình thức xã hội hóa các hoạt động văn hóa, lễ hội huyện Triệu Phong từng bước hoàn thiện kịch bản khung Lễ hội dân gian truyền thống Ái Tử - đất khởi nghiệp của xứ Đàng Trong nhằm làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân. Và xem đây là một Lễ hội đặc trưng, riêng có, mang đậm dấu ấn văn hóa của vùng đất Triệu Phong, làm nên bức tranh đa sắc màu trong tổng quan Lễ hội trên đất Quảng Trị.
4. Nguyễn Hoàng, các thế hệ chúa Nguyễn và các bậc khai quốc công thần, những người “khai sơn phá thạch”, “mang gươm đi mở cõi” mà hành trạng của họ đã được lịch sử ghi nhận, tôn vinh, thì UBND huyện Triệu Phong phối hợp với Hội đồng tư vấn đặt tên đường, phố và các công trình công cộng của tỉnh, nghiên cứu, rà soát để đưa vào danh mục tên các danh nhân, nhân vật lịch sử để sử dụng đặt tên các tuyến đường và các công trình công cộng tại Ái Tử, Triệu Phong và tỉnh Quảng Trị. Đây là một hình thức giáo dục truyền thống và tôn vinh các nhân vật lịch sử khá phổ biến, thiết thực hiệu quả.
Một lần nữa, thay mặt lãnh đạo tỉnh Quảng Trị tôi xin chân thành cảm ơn sự quan tâm và hợp tác có hiệu quả của Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Viện Sử học Việt Nam, Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Thừa Thiên Huế, các cơ quan Nghiên cứu – Đào tạo ở Trung ương, khu vực và địa phương đã dành nhiều công sức tâm huyết cho Hội thảo. Xin gởi đến các vị Giáo sư, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu và toàn thể quý vị đại biểu, quý vị khách quý lời chào mừng nồng nhiệt, lời chúc sức khỏe, hạnh phúc và thành đạt. Chúc Hội thảo gặt hái được nhiều thành công mỹ mãn.
N.Đ.C
