|
T |
rước khi trở thành tay buôn ngựa, anh là một người đàn ông ít học, thô lỗ, hung hãn và vô dụng. Chỉ có một điều duy nhất làm anh không cảm thấy xấu hổ mỗi khi nói về bản thân là được tiếp xúc với ngựa từ lúc mới biết đi. Anh có thể cưỡi ngựa mà không cần yên, không cần cương từ khi lên bảy. Ngoài hai mươi tuổi, anh đã dày dặn kinh nghiệm trong việc tuyển lựa, huấn luyện và nuôi dưỡng, nhất là ngựa đua.
Người dân ở đất này bao đời cần cù chịu khó, quanh năm làm việc chăm chỉ để đổi lấy bát cơm, tấm áo và đồng tiền cho con cái ăn học. Con ngựa vừa là bạn, là phương tiện lao động, vừa là tài sản lớn nhất trong nhà dùng để vận chuyển nông sản, hàng hóa và đi lại. Tuy nhiên, cũng không thiếu những thằng đàn ông sức dài vai rộng mà chỉ biết ăn chơi, cá độ đua ngựa. Đa phần trong số đó là con cái nhà quyền thế, giàu có. Vì thế, cuộc đời anh coi như đã tìm được đất để tồn tại, phát triển, thoát khỏi cảnh lụi tàn trong vô dụng.
Một kẻ ít học, ngang ngược nhanh chóng trở thành tay buôn ngựa nổi tiếng và giàu có. Anh luôn tìm ra vô vàn điểm để chê bai rồi trả với mức giá rẻ mạt. Dù biết vậy, người ta vẫn phải bán ngựa cho anh vì cả cái bản này chỉ có một tay buôn ngựa duy nhất. Những tay chơi ngựa đua ở khắp nơi cứ kéo nhau tìm đến anh ngày càng nhiều. Những con ngựa được anh mua rẻ mạt rồi bán với giá cao, ngay lập tức đem lại cho anh cả một núi tiền.
Bỗng nhiên người ta nhận được tấm thiệp mời tân hôn của anh. Ai cũng ngạc nhiên đến sững người, không phải vì anh cưới vợ mà vì người anh lấy là một cô giáo vô cùng duyên dáng, xinh đẹp, người Kinh từ dưới xuôi lên. Bọn quyền thế, giàu sang, ăn chơi thì hả hê chúc mừng. Người dân trong bản lại lo lắng. Không biết cô giáo đã tìm hiểu kỹ về tên này chưa. Rồi đây, cô có sống nổi với một kẻ thô lỗ, hung hãn như thế không.
* * *
Mấy năm nay mùa màng thất bát, người dân lâm vào cảnh đói kém triền miên. Con em họ không có tiền ăn học, một số buộc phải bỏ, số còn lại nhờ vào tiền bán những con ngựa cuối cùng trong tàu để tiếp tục được đi học.
Không thể để người dân thật thà hiền lành chịu thiệt thòi mãi được. Già Nhân quyết định phá mảnh vườn trồng hoa và cây cảnh ngay trước túp lều cỏ của mình để làm một cái tàu ngựa. Từ nay ai muốn bán ngựa chỉ việc dắt lên lưng chừng núi, qua khoảng rừng hoa mơ nở trắng, cột vào tàu ngựa của già Nhân rồi mấy ngày sau quay lại lấy tiền.
Già Nhân không phải người được sinh ra ở bản này, cũng không phải là một tay buôn ngựa. Già chưa bao giờ nuôi ngựa, chưa bao giờ mua bán dù chỉ một con nhưng già biết thế nào là ngựa tốt, thế nào là ngựa xấu. Già biết nói lý lẽ, mấy tay buôn không bịp được già. Dân trong bản ai cũng thấy vui vì từ nay họ bớt được một nỗi lo mỗi khi cần bán ngựa.
Lần đầu bán ngựa già cũng hơi lúng túng, không phải vì sợ mình không đủ lý lẽ và sự am tường về ngựa, mà vì phải tiếp xúc với một tên lái buôn nổi tiếng gian manh, thô lỗ và côn đồ. Khi chàng thanh niên vừa bước qua cái cổng ngõ bằng đá tổ ong xếp chồng lên nhau, già đã khẳng định: “Tên này chắc không giống như lời đồn”. Dáng người anh thanh thoát, đôi mắt sáng, khuôn mặt hiền từ, bước đi nhẹ nhàng uyển chuyển. Anh chào hỏi già lễ phép, rồi mới giới thiệu.
- Thưa già. Con ở bản Siều, bên kia núi. Nghe nói già muốn bán hai con ngựa, xin phép già cho con ra tàu xem ngựa.
Già Nhân không tin người đang ở trước mặt mình lại là tay buôn ngựa mà người ta thường nói. Những gì già đang thấy hoàn toàn trái ngược với những điều già đã nghe đồn đại. Già cứ vẩn vơ suy nghĩ mãi. Anh phải nhắc lại một lần nữa.
- Thưa già có được không ạ?
- Được chứ. Mời anh.
Già Nhân dẫn người buôn ngựa ra tàu, trong lòng bối rối vô cùng. Để rồi xem anh ta sẽ chê hai con ngựa này ở điểm nào và trả giá bao nhiêu. Anh nhìn hai con ngựa một lát rồi quay về phía già Nhân. Vẫn cử chỉ nhẹ nhàng, lời nói ôn tồn.
- Già ạ! Hai con ngựa của già không được tốt lắm, nên con không thể mua với giá cao được.
- Được rồi, anh chỉ cho tôi thấy hai con ngựa này xấu ở điểm nào. Tôi chỉ muốn lấy số tiền đúng với giá trị thực của chúng mà thôi.
Không nhìn thẳng vào mắt già Nhân như trước, anh chỉ vào hai con ngựa và nói:
- Cả hai con đều là ngựa đực, chân cao lều khều, mình dài và hơi gầy. Mua ngựa này về sợ không bán được thì lỗ vốn.
- Xin lỗi anh. Cho tôi được nói thẳng.
- Vâng. Mời già cứ nói.
- Ông bà ta thường dạy: “Sống trên đời đừng bịp ai và cũng chớ để ai bịp mình”. Anh đã nghe câu nói này chưa?
Chàng thanh niên không trả lời, đôi mắt lộ vẻ bối rối. Không để cuộc trò chuyện rơi vào yên lặng, già Nhân nói tiếp:
- Việc lựa chọn ngựa đua cũng giống như ngựa thồ, ngựa kéo xe. Ngựa khỏe, chạy nhanh và bền phải là ngựa đực, có thân hình cao ráo, gân to, thịt săn chắc, chân thẳng và thon chắc, ngực nở, móng chụm, cổ cao vạm vỡ, khoáy không quá cao, răng trắng đều, bờm dày, lông đều, sờ vào có cảm giác mượt như sờ một tấm lụa. Anh mua ngựa đua hay ngựa thồ hàng?
- Dạ, con mua ngựa để đua.
- Thế thì anh là một tay buôn ngựa tồi nhất trên thế gian này. Muốn chọn được ngựa đua tốt, ngoài nhìn hình dáng bên ngoài anh phải cưỡi thử chạy mấy vòng quanh núi rồi hãy kết luận là ngựa tốt hay ngựa xấu. Nếu ngựa chạy về mà thở đều, không có tiếng khục khặc hoặc thở dốc là ngựa có sức khỏe tốt. Việc chọn ngựa đua cũng cần phải chú ý đến tuổi của nó. Ngựa khỏe nhất là khoảng từ sáu đến mười tuổi, ở tuổi này cơ và xương của nó mới đạt độ săn chắc nhất. Muốn biết tuổi ngựa thì xem răng. Ba tuổi, ngựa sẽ thay răng, tùy vào độ trắng và độ mòn của răng mà đoán tuổi. Căn cứ vào răng của hai con ngựa này thì biết chắc chắn rằng con đen sáu tuổi, con xám bảy tuổi. Khi chọn ngựa còn phải xem kỹ tính nết mỗi con, bởi ngựa cũng có con dữ, con hiền, có con biết nghe lời và có con bướng bỉnh.
- Dạ!
Già Nhân nói cả tràng, chàng thanh niên chỉ ngoan ngoãn lắng nghe và vâng, dạ liên hồi.
- Những điểm mà anh vừa chê đều là những điểm tốt cả. Chỉ duy có một điều là chúng hơi gầy. Điều này thì đúng vì anh thấy trong xã hội này, có kẻ nào ăn không ngồi rồi mà ốm yếu gầy mòn không? Anh chỉ cần chăm sóc chúng một chút thôi là chúng sẽ béo tốt trở lại ngay. Anh có muốn mua hai con ngựa này không?
- Dạ có. Thưa già.
- Nhưng phải đúng giá!
- Vâng.
Người có dáng vẻ nho sinh ấy chỉ đến mua ngựa một lần, không phải vì anh không mua được với giá rẻ mà vì câu nói: “Sống trên đời đừng bịp ai và cũng chớ để ai bịp mình” của già Nhân. Anh đã nghe câu nói này nhiều lần từ chị gái của mình và bây giờ là từ
già Nhân.
* * *
Về phần tay buôn ngựa, không hiểu tại sao vợ mình bỗng nhiên trở nên có hứng thú với chuyện mua bán ngựa ở bản Sịa. Mỗi lần nghe nói ở bản này có ngựa là cô vội vàng thu vén công việc giảng dạy của mình để thay chồng đi mua ngựa cho kỳ được. Mặc dù, vợ luôn mua ngựa với giá rất cao nhưng thấy vợ có hứng thú với việc này, nhất là mỗi lần đi mua ngựa về cô ấy rất vui nên anh không tỏ thái độ gì khó chịu.
Nghe nói hôm nay bên bản Sịa muốn bán nhiều ngựa, anh định lần này sẽ đích thân đi mua. Vừa khoác chiếc áo bông lên người, mở tủ lấy một cục tiền bỏ vào túi, anh đã bị vợ chặn lại và hỏi:
- Anh định sang bản Sịa à?
- Ừ. Lần này, anh muốn sang bên ấy xem thế nào.
- Vâng. Nhưng từ từ hãy đi cũng được. Trời còn lạnh lắm. À, mà anh đã đọc hết mấy cuốn sách của em chưa?
- Nhiều quá, làm sao anh đọc hết được.
- Sáng nay em không đi dạy à?
- Không. Sáng nay em nghỉ. Đúng rồi, em ở nhà một mình sẽ buồn đến chết. Em muốn đi mua ngựa.
Anh không nói gì, chỉ mỉm cười lấy thêm một cục tiền nữa đưa cho vợ. Vợ bước ra khỏi cổng, vừa đi vừa bấm số điện thoại của cô đồng nghiệp hôm nay không có tiết dạy.
Mùa xuân trên bản Sịa thường đến muộn hơn dưới xuôi cả tháng trời. Khi nơi nơi đang rộn rã đón xuân và tết cổ truyền thì bản Sịa vẫn còn ngủ im trong băng giá. Hôm nay, núi rừng bỗng bừng dậy một sức sống mới. Làn gió ấm từ dưới chân núi thổi lên xua đi những đám mây đen âm u, mặt trời vàng rực như một trái cam núi. Cây cối thi nhau đâm chồi, nảy lộc, đơm hoa, kết trái rực rỡ hương sắc. Muôn loài sinh sôi, núi rừng trù phú trở lại. Những cánh rừng mơ sau một thời gian dài khô héo, quắt queo lại trổ hoa trắng muốt.
Chưa bao giờ vợ tay buôn ngựa lại thấy trong người thư thái, phấn chấn và yêu đời, yêu cuộc sống, yêu núi rừng đến thế. Cho đến tận bây giờ, cô vẫn không ân hận về những quyết định lớn nhỏ trong cuộc đời mình, kể cả việc quyết định lấy một người buôn ngựa khét tiếng thô lỗ. Dường như cô đã "thuần" được anh, biến anh thành một con người hoàn thiện hơn. Những câu trả lời của chồng sáng nay là căn cứ rõ ràng nhất, chắc chắn nhất về điều này.
- Thực ra anh đã đọc xong mấy cuốn sách của em từ lâu rồi nhưng anh muốn đọc lại thêm một lần nữa để ngẫm nghĩ cho thật kỹ.
- Vậy bây giờ anh có còn cảm thấy hai con ngựa màu đen và màu xám em mua với giá đắt nữa không?
- Không đắt, cũng không rẻ. Người ta bán đúng giá.
- Hôm nay bên bản Sịa có năm con ngựa tốt, anh sang mua nhé. Em hơi mệt nên muốn ở nhà.
- Ừ. Anh đi ngay.
* * *
Từ trong lều cỏ, già Nhân nhìn tay buôn ngựa bước qua chiếc cổng được làm từ những viên đá ong xếp chồng lên nhau. Không phải cô bé đáng yêu ấy, cũng không phải người có dáng vẻ nho sinh. Người này, già Nhân chưa gặp bao giờ nhưng rõ ràng trông rất quen.
- Có ai ở nhà không? Đây có phải nhà già Nhân không?
- Chào anh. Tôi là già Nhân đây.
Vừa nhìn thấy già Nhân từ trong lều cỏ bước ra, mặt mày anh đã tái mét, chân tay run lẩy bẩy, miệng ríu lại.
- Già có phải... là thầy Nhân không ạ?
- Tôi đã không còn là thầy Nhân từ lâu rồi.
- Thầy ơi. Con xin lỗi thầy. Con chính là trò Cơi đã đánh lại thầy và tự ý bỏ học đây ạ. Bao năm rồi con chỉ muốn gặp lại thầy một lần để nói lời xin lỗi.
Già Nhân vội cúi xuống đỡ anh đứng dậy.
- Con đứng dậy đi! Thầy nhớ ra rồi. Thầy không giận con đâu, thầy chỉ buồn thôi.
- Tại sao con biết thầy ở đây?
- Con không biết thầy ở đây. Con chỉ đến mua ngựa thôi. Con chính là tay buôn ngựa mà người đời đồn đại.
- Thế còn…
- Dạ không! Cô ấy là vợ của con, còn người thanh niên nho nhã ấy là em trai của vợ con.
- Thì ra là vậy, cả hai vợ chồng con đều từng là học trò của thầy.
- Bây giờ thầy có còn dạy học như ngày xưa nữa không?
- Thầy bỏ nghề sau khi em tự ý bỏ học. Thầy nhiều lần đi tìm em mà không thấy. Thôi đừng nói chuyện cũ nữa. Thầy có một bình rượu ngô rất thơm, người dân trong núi cho đã lâu, thầy muốn mời em một chén mừng gặp lại.
- Vâng. Cám ơn thầy.
Già Nhân và tay buôn ngựa vừa uống rượu ngô vừa nói chuyện mua bán ngựa.
- Lần này, thầy bán năm con ngựa. Tất cả đều là ngựa tốt nhưng chúng không được chăm sóc và huấn luyện nên rất gầy, xấu và hơi bất kham.
- Thầy cứ yên tâm, em biết cách chăm sóc ngựa. Ngựa là loài vật có sức khỏe dẻo dai, ít bị ốm đau nhưng do thời tiết lạnh nên thỉnh thoảng bị sổ mũi, đau bụng và đầy hơi. Nếu thấy nó dùng chân cào xuống đất, đứng lên nằm xuống liên tục là bị đau bụng. Hay khi thấy nó chảy nước mũi nhiều là bị cúm, bị sổ mũi. Chúng ta phải tìm hiểu xem nó bị bệnh gì để dùng các loại thuốc khác nhau. Chữa bệnh cho ngựa hiệu quả nhất là bằng các bài thuốc dân gian. Khi ngựa mắc bệnh viêm phổi, sổ mũi thì dùng tay ngoáy vào mũi để nó hắt xì thật mạnh, sau đó dùng thảo quả khô nghiền nhỏ pha với nước muối rồi cho ngựa uống vài lần kết hợp với dùng lá thuốc xông mũi là khỏi. Để chống cảm lạnh, chống rét cho ngựa trong mùa đông giá lạnh thì cần cho ngựa ăn thêm bã rượu ngô.
Thầy Nhân yên lặng nhìn vào đôi mắt và lắng nghe từng lời người học trò nói, trong tim thầy rói lên một niềm vui nho nhỏ, một niềm tin mạnh mẽ. Thế là trò Cơi ngày nào đã trở thành một tay buôn ngựa thực thụ.
Ngày mai, thầy sẽ cho người phá cái tàu ngựa trước nhà để trồng hoa trở lại.
N.T.T
