|
1 |
. Nếu một đời người là “Bách niên”, tức 100 năm, thì một phần nửa là 50 năm, một phần tư là 25 năm. Trời đất sinh ra những con số niên hạn thật lạ và dễ sợ. Những cột năm ấy, ta khóc, cười và giật mình, không phải chuyện nào cũng le te kể ngay. Tùy độ trọng. Có cái sau 100 năm. Tức là chết rồi mới kể. Có cái phải đợi con số ấy nứt đôi ra, tức 50 năm. Có cái nhỏ nhoi hơn, chừng sau 25 năm. Những chuyện tôi sắp kể ra đây chỉ thuộc loại đó. Kể sau một phần tư thế kỷ.
Có những điều, những người, những vùng đất ta yêu mà không làm cách nào để trả ơn. Như tôi và vùng đất đỏ Q.T ấy (viết tắt như một mật danh). Lại có cách trả ơn chẳng đâu vào đâu. Như vay toàn tiền mới, lành, lại trả toàn tiền nhỏ, rách. Nhưng như thế cũng được. Miễn là đừng vô ơn. Chẳng thể chế nào chấp nhận sự vô ơn. Chẳng một ai chấp nhận sự vô ơn. Tôi chắc rằng sau này Rôbốt (tức người máy) cũng không chấp nhận điều đó.
2.
Tôi theo chân anh bạn Thép vào chiến trường. Thép là lính, làm báo tốt. Trước vệt B52 chúng tôi chui vào hầm. Khét lẹt. Con sông gần kia ục lên một tiếng như vỡ tung. Như bọc trứng khổng lồ của bà Âu Cơ vỡ ra. Tôi nói ngây thơ. Thép cười. Thép đưa bọc bánh, gói vuông vức bốn góc bằng loại giấy gói thuốc
Tôi theo dấu chân của Thép, như một người tập đi, Thép bận áo lính, đeo xà cột để giấy bút, khẩu súng lục trễ bên hông. Thép tốt. Bước chân của Thép ngay thẳng. Con người hồi ấy không hề lừa nhau. Giả như lúc ấy dấu chân của Thép đánh lừa tôi. Những khẩu pháo nòng dài ngoẵng chĩa cả vào phía trong. Chúng trầm tư, đầy sức lực. Một loạt gầm của pháo. Tôi đang đi men đường giật mình sợ quá, người hất tung lên rồi rơi xuống nhà một chú nhái bén…
Ngoài cát trắng, đất này còn có hồ tiêu. Cái hương lạ nhất của chiến tranh theo tôi là hồ tiêu bị cháy. Thường nó đã cay nồng, một vị cay riêng. Đến khi nó cháy thì ôi thôi, gần như đến cát cũng phải chảy nước mắt. Tôi cho rằng những người nghiên cứu và viết về cuộc chiến tranh ở Việt
Những người con gái từ đâu chạy đến đỡ tôi dậy. “Eng, có làm sao không?”. Tiếng đẹp như tiếng chim khuyên. Tôi tái xanh mặt mũi, ngượng. Họ hiểu. Trong chiến tranh người ta rất tinh ý trước động tác ngã xuống. Bị bom, bị đạn ngã xuống thì khác. Sợ quá, ngã gục xuống thì lại khác. Cười. Nét cười của cô gái tinh nghịch và lạ làm sao, như nói: “Ê, cái anh lính cậu kia”. Vừa ranh mãnh, vừa dễ thương, như một buồng cau non. Điều thứ hai, nên nghiên cứu về chiến tranh ở Việt
Tôi đang choáng. Dù sao cũng phải cõng. Em tên là Huyên. Cánh áo gụ bó sát người. Ngực vồng cao. Quai súng đeo chéo, cùng làm căng lên. Tôi tỉnh dần ra. Huyên đẹp quá. Thú thực, lần đầu tiên tôi gặp một người con gái như thế. Huyên ơi, eng cám ơn út Huyên nhiều lần. Gương mặt trái xoan, rất trẻ. Trẻ thế mà tóc đã búi tóc như bà già”. “Tóc út dài quá, mà eng”. Tóc dài, chỉ việc quấn vào súng, hoặc tự dẫm lên khi tiếp đạn, hoặc chạy máy bay B52… cũng đủ chết rồi. Theo tôi, đây là vẻ đẹp sâu thẳm của một cuộc chiến tranh.
Có hơi con gái, tôi tỉnh hẳn ra. Áo Huyên ướt đẫm mồ hôi, ướt hơn cả nhúng nước. Cái xu chiêng trắng cũng ướt đẫm, phô hết màu trắng ra. Tôi gục đầu vào đó, như gục vào cái nền trắng của bệnh viện. Ngực Huyên phả rơi hơi ấm nóng kỳ diệu. Đó là hơi ấm để cứu người. Nhất là thần kinh. Giá cuộc sống hiện đại sau này có những làn hơi ấm phả ra như thế. Hết chiến tranh là hết chăng. Tiếc vô chừng.
Tối đó Huyên bị trúng B52. Em nằm khuất trên xe cứu thương. Chiếc xe mầu cỏ úa. Tôi chạy đến, chỉ kịp níu lấy xe. Xe vù đi, cũng ngay tối ấy. Huyên chết.
Bạn Thép của tôi yêu và lấy một họa sỹ tên là Thanh, người đã trao gói bánh và buộc sợi dây len đỏ. Thanh không đẹp, lùn thấp như chiếc nấm, nhưng tốt. Họ sinh được hai người con gái. Thép tốt. Thanh tốt. Vậy mà về sau họ bỏ nhau. Hình như số người vì tốt mà bỏ nhau cũng khá nhiều. Có thể tình yêu sống dai nhờ cái xấu và chết ngay vì cái tốt.
3.
Tôi đi vào chủ đề câu chuyện. Và từ phần này, tôi không đả động gì đến chiến tranh, bom đạn nữa. Đúng hơn tôi viết về một loại bom đạn khác. Sát thương mạnh, lạ hơn. Bom đạn trong nhân tính của con người.
Tôi đặt ba lô đầy bụi đỏ, mắt nhìn những cái hầm kèo ngây thơ, ngơ ngác. Người ta bảo: Họp. Sau chiến tranh là: Họp. Khuất sau những mái nhà là kín đáo, là những khung hầm chữ A. Từ cửa những hầm chữ A, dẫn vào ngách địa đạo. Địa đạo có hình chữ gì thì đến trời cũng khó biết được.
Nhìn sâu vào, trong hầm chữ A lớn có ngọn đuốc lồ ô. Đó là đèn, khói cay xè. Tầng đầu địa đạo là hai cây tre bắc dọc hai bên. Đó là ghế họp. Tối nay họp kiểm điểm quan hệ bất chính của anh Rệ và chị Bương. Địa đạo tối quá, người ta cầm đầy hương để chủ khách biết đường mà tìm chỗ ngồi.
Vùng đất khốc liệt này là một khu. Anh Rệ là Bí thư Đoàn. Chị Bương là Phó. Cặp này quan hệ trai gái bất chính dưới địa đạo. Bị truất quyền. Giờ cặp mới lên thay là anh Lịch và chị Tài.
Đó là hai cặp đối nghịch. Rệ gầy tọp, duy đôi mắt sáng. Bương mặt hồng, tóc dài, có đôi gò má cao. Bí thư mới là Lịch thì trẻ, mới từ xã cất lên, người to cao mát mẻ, đầu húi cua. Cái mới bao giờ cũng nghiêm chỉnh. Tài thì lại gầy quắt, tóc mềm, duy đôi mắt thì hiền và sáng. Cuộc họp tối, đã kéo sang ngày thứ ba. Có cấp trên đến dự. Khách Trung ương là tôi, như vai dự thính, quan sát viên.
Rệ quê ở xã điếm T. Lấy vợ sớm, đã có 4 con. Bương chưa con, chồng bộ đội, tận chiến trường xa nữa. Rệ làm Bí thư đã lâu. Đó là một Bí thư trụ được trong chiến tranh. Bương cũng vậy. Trong bóng đuốc lồ ô cay xè (vì sợ địch phát hiện), mảnh dù che kín lối vào. Bí thư mới là Lịch còn nhanh nhẩu bảo Tài, mỗi người một bên, chặn hai ca tút đạn xuống hai mép mảnh dù cho chắc. Cuộc họp bắt đầu. Như điểm danh. “Em Rệ có mặt chưa?”. “Báo cáo. Có”, “Chị Bương?” “Báo cáo. Có”, không dùng từ đồng chí nữa.
Giọng cấp trên, gắt “Các đồng chí, chương trình kiểm điểm hai anh chị Rệ và Bương tiếp tục. Dù chiến trường khẩn trương, nhưng đây là vấn đề phẩm chất đạo đức cách mạng, phải làm cho ra nhẽ. Tiếp tục đọc bản kiểm điểm mới. Sau khi tập thể đã phân tích tối qua…”.
Tiếng im thít, không nghe cả tiếng mọt gặm trong hầm tre chữ A. Sự im lặng kỳ diệu trong chiến tranh. Rệ đọc trước, giọng khô đặc, trong tiếng ho húng hắng. Tôi nhìn qua ánh đèn lồ ô, nghĩ lung tung. Nghĩ như một nhà tâm lý học trẻ tuổi. Tình yêu là gì mà nó kỳ lạ vậy. Tình dục là gì mà nó kỳ lạ vậy. Bom đạn ác liệt đến thế. Trong khi anh chàng Rệ thân tàn ma dại, đã có 4 con, người lại gầy. Vậy mà Rệ đã không chế ngự được chức Bí thư và con đường danh vọng của mình. Rệ chủ động làm tình với Bương nhiều lần. Ngay dưới địa đạo.
Có tiếng khóc tức tưởi. Đó là Bương. Tôi hiểu tiếng khóc ấy. Mấy lần Bương kho nồi cá biển rất ngon cho tôi ăn, tôi hiểu. Cấp trên: “Đừng khóc. Phải hổ thẹn với xương máu của đồng đội mình”. Một loạt pháo địch bắn sang gầm trên hầm, át tiếng khóc đi. Trong cái không may, có cái may. Con quỷ tình dục vốn thù oán con đường danh vọng. Rệ và Bương đã không hay biết điều ấy.
Đến lượt chánh án phiên tòa kín, tức cặp lãnh đạo mới: Hai đồng chí Lịch (Bí thư) và Tài (Phó) phát biểu ý kiến. Lịch cao lớn, đứng thẳng dậy. Anh cao giọng nói về phẩm chất, về kỷ luật, về vai trò đầu tàu gương mẫu. Anh quy kết tội nặng. Tài cũng đứng dậy, bổ sung thêm về phẩm chất của người phụ nữ mới. Giọng họ sang sảng.
Tôi bần thần, chỉ nghĩ đến những cảnh ngộ chiến tranh. Chồng xa vợ. Vợ xa chồng. Cái chết gần kề, cơ quan sơ tán cả. Chỉ có lãnh đạo ở lại với nhau. Gió nam thoảng gợi. Hầm chữ A và địa đạo vắng tanh. Hai người ở với nhau hàng tháng như vậy. Đó là hai người đàn ông và đàn bà. Một lần nữa, cả Mỹ và Việt
4.
Tôi đi sâu vào. Ở với lính hàng tháng trời, trong lèn đá sâu Trường Sơn. Buồn cười, nơi đây cũng có đủ loại hang, cả hang Trinh Nữ. Lính còn đặt thêm các hang khác bằng cách nghĩ của lính. Hang Tử Thần, hang Phong Lan, hang Phong Thư. Tử Thần là bom dội suốt ngày. Phong Lan là nhiều Phong Lan rừng. Các hang Phong Thư thì tuyệt, chỉ có người lính Trường Sơn mới nghĩ ra cái tên ấy. Lính tìm lên đấy, đọc thư nhà cho nhau nghe và viết thư đi. “Mẹ của chúng con. Chúng con chỉ là một bầy con trai của Mẹ. Ở đây, tịnh không có bóng một người tóc dài nào, mẹ ạ. Trừ khỉ và người rừng”. Những dòng chữ ngây thơ, trong suốt, đọc đến chảy nước mắt. Cả Mỹ và Việt
Một buổi, trên lối mòn thoải xuống núi, hai bên là vực thẳm bố bom, có một người đeo túi dết đen, mặt tái xanh, leo đá như một chú khỉ điên. Tưởng chuyện gì. Khi gặp tôi nhận ra người quen trong cuộc họp dưới ánh đèn lồ ô đêm ấy, người ấy tái mặt nói: “Eng ơi, đồng chí ơi. Cái đôi Lịch và Tài lại “bị” rồi. Tôi nghĩ: họ lại bị trúng bom.
Sau một thời gian dài đối mặt với bom đạn, tôi trở ra. Mừng là còn sống để trở về với những căn hầm chữ A quen thuộc. Đợt hầm cũ đã dỡ tung. B52 hủy diệt tất cả. Cơ quan chuyển vào sâu. Một cái bóng thấy tôi, chạy vút qua: Bí thư Lịch. Lịch xanh quá. Lưng còng hẳn xuống. Tối nay lại có cuộc họp để kiểm điểm về tội quan hệ bất chính của Lịch và Tài. Tội danh hệt như Rệ và Bương. Hành trạng cũng y trang như vậy. Không thể nói vì đất nghịch. Bom đã xới tung đất, chẳng còn gì, thậm chí hồn đất cũng đã bay về với xứ trời. Chỉ có người. Và trong người, cũng chỉ còn một cái gì đó của người. Cái gì muôn thuở, không gì xóa được. Có người chạy đến: “Hay quá, đồng chí vừa ra, mời đồng chí tối nay dự họp, kiểm điểm hai đồng chí Lịch và Tài. Hệt như Rệ và Bương dạo ấy. Cũng diễn ra trong cái địa đạo ấy”. Anh này thao thao, tỉnh khô. Thật lạ, thế mà người ta cũng nói được, ráo hoảnh. Tôi hay liên hệ, bị chạm. Bèn nói: “Cám ơn. Tối nay tôi bận”.
5.
Thú thực là tối nay tôi trốn định viết một lá thư khẩn cho đồng chí Tổng Biên tập của báo. Việc của một phóng viên chiến tranh là như vậy. Khi nào có việc gì khẩn quá thì viết bài khẩn. Điện tín hoặc gửi ra bằng công văn.
Tôi cứ cho việc này cũng là khẩn, không phải là một vụ đẫm máu, chết hàng trăm người, không phải là một chiến công lẫy lừng. Đây chỉ là một việc thầm lặng, nhưng khẩn.
Tôi định kể hết về nhân sự ở đây cho đồng chí TBT biết. Hoàn toàn không dám coi là một bài đăng báo. Chỉ là một báo cáo mật rằng: “Báo cáo anh, khi em vừa mới vào đến chiến trường, vừa đặt ba lô xuống là được mời ngay xuống họp kín dưới địa đạo - Anh chưa biết địa đạo là thế nào, em xin báo cáo sau. Họp kiểm điểm Bí thư Rệ và Phó Bí thư Bương phạm tội quan hệ nam nữ nhiều lần, phạm kỷ luật chiến trường và đạo đức mới. Em nghĩ, không cần báo cáo tỷ mỷ với anh về hành vi cụ thể của họ. Điều đáng kể, sau dăm tháng ở chiến trường ra, Bí thư và Phó Bí thư mới là Lịch và Tài lại phạm tội như Rệ và Bương, quan hệ bất chính. Phạm y hệt như vậy. Thưa anh, thú thật em có hoang mang. Mấy tháng trước mới cao giọng xét xử người khác, thì sau đó lại phạm đúng tội ấy. Như thước phim con heo (cách nói của Ngụy) quay lại. Thưa anh, báo cáo thật, tối nay em trốn, viết thư gửi anh, không muốn dự những cuộc họp như vậy…”.
Dăm hôm sau tôi nhận được thư, ngang bức điện tín:
“Hãy tin tưởng vào cấp trên. Tin vào sự sáng suốt của tổ chức. Đừng hoang mang. Cái chính là rèn luyện, rèn luyện không ngừng. Từ những hành vi nhỏ nhất của con người mới XHCN. Tôi nhắc: Hành vi nhỏ nhất. Chào thân ái và quyết thắng”.
T.B.T (Ký)
6.
Đêm qua tôi nằm mơ thấy Anhxtanh. Định viết truyện này thì nằm mơ. Chẳng hiểu sao cả. Bởi chính Anhxtanh, nhà vật lý của sự tương đối, có lần đã nói: “Tôi truy tìm sự đối nghịch tuyệt đối trong hành vi của con người, như người thợ săn truy tìm con thú lạ trong rừng sâu”. Hóa ra là vậy. Sự đối nghịch tuyệt đối của con người. Từ chiến trường ra, sau những lần ấy, tôi bị chứng bệnh sỏi thận. Sỏi choán hết cả bể thận. Quả thận của người ta thật lạ, như cánh hoa. Lại là 2 cánh kia. Có lẽ vì vậy con người ta mới có hiện tượng tình dục kỳ lạ, vượt lên tất cả, như Bí thư Rệ nọ. Thân tàn ma dại, bom đạn đầy trời. Bất chấp.
Không nhắc lại truyện ngắn gần đây tôi đã viết. Tức truyện Những chuyện chép ở bệnh viện, kể chuyện chị gái tôi lâm phải bệnh hiểm nghèo, đúng vào tuổi 53. Chị ấy tốt, nhưng có thể hồi trẻ chị ấy quan niệm cái gì cũng xảy ra dứt khoát như trong chiến tranh. Bom là nổ. Nổ là chết. Chết là hết mọi chuyện. Ai cũng vậy. Mẹ tôi không như vậy. Đêm tôi mổ nhiễm trùng máu tưởng chết, mẹ tôi gào to trước cửa Viện. Không một phút mẹ tôi rời tôi ra. Chị tôi thì khác, không phải là không thương tôi. Chỉ là quan niệm khác mẹ. Chị cho rằng, mẹ tôi làm như vậy là không cần thiết. Chị nói: “Về nhà ngủ. Đã có bác sỹ, y tá trực”. Mẹ nói: “Phải thức bên em”. Mọi việc khác cũng vậy. Trong cơn đau, tôi nắm chặt lấy bàn tay khô gầy của mẹ. Cũng như ngày qua đời, mẹ níu chặt lấy bàn tay tôi. Cuộc sống là như vậy. Chỉ có ai qua nổi cơn đau mới hiểu sâu nỗi đau của người khác. Nói thêm: Qua nỗi đau dạng nào thì mới hiểu sâu nỗi đau dạng đó. Bây giờ chị tôi bước vào tuổi già, bị bệnh hiểm nghèo. Thật thương chị. Tôi đã đi với chị hầu khắp các bệnh viện. Kể cả hầm sâu chạy tia xạ ung thư dưới mặt đất. Chị muốn bao giờ chồng con và người thân cũng ở sát bên chị. Cơn đau của chị tôi quá lớn. Trong khi cái điều đáng mừng của tôi là đã bước vào nỗi đau để hiểu cái đau của thằng em, của những người khác, trở nên nhỏ nhoi, không đáng kể. Cái biểu trưng của cuộc sống con người ta, nói đến tận cùng, là như vậy.
7.
Có lần tôi trách chị tôi với mẹ. Bây giờ mẹ tôi đã yếu, người nằm trên giường. Ý tôi nói: “Mẹ ạ, chị ít thông cảm với nỗi đau của người khác quá”. Tức là ý tôi muốn nói những lúc thế này mà không có chị tôi bên cạnh mẹ. Mẹ tôi thều thào: "Cha mẹ sinh con, trời sinh tính, con ạ”. Đừng trách chị ấy. Con người ta không ai nắm tay được tối ngày. Con phải thương lấy chị ấy. Đừng trách cứ những việc như vậy. Có trách, có gào lên, cũng chỉ nhọc mình, chẳng giải quyết được gì đâu. Bởi vì con người ta không phải ai cũng có cơn đau như nhau. Có người đau vào đầu cuộc đời, có người lại đau vào cuối. Chị em, anh em là khúc ruột, lệch nhau đi cũng là chuyện thường. Con nhớ thương lấy chị ấy. Như mẹ con ta trong cơn đau đã từng có nhau”. Mẹ nói, toàn những thành ngữ, ngạn ngữ. Tôi rơm rớm nước mắt. Có thể mẹ cũng như Anhxtanh vậy. Sau dịp ấy, mẹ tôi qua đời.
8.
Tổng biên tập dạo ấy của tôi bây giờ đã hưu, chỉ làm hợp đồng để sống. Thế là hết cái thời bản tin các loại, tin, điện khẩn từ khắp nơi gửi về. Đương nhiên, ai cũng chỉ có một thời. Sông có khúc, người có lúc. Bây giờ ông ta chỉ là một người kiếm sống. Tôi nhớ lời mẹ tôi nói về người chị, khi tôi nhìn vào ông ta. Khi nhìn vào cuộc đời của một quan chức. Phải chăng, là đừng trách cứ, đừng oán hận, cừu thù: Tôi tưởng tượng ông ta như một cơ thể tiều tụy hiện lên giữa những con người như Rệ, Bương, Lịch, Tài… Những Bí thư và Phó Bí thư của một vùng khói lửa dạo nào. Trước đây ông ta oai vệ, sẵn sàng kỷ luật những ai trong giờ hành chính ngồi trò chuyện ở thường trực. Bây giờ có khi ông ta lê la ở thường trực suốt ngày. Cười nói, cử chỉ vô bổ, vô hổn. Tôi còn lưu giữ được mẩu giấy dạo nào ông ta gửi cho tôi. “Hãy chú ý những hành vi nhỏ nhất. Chào thân ái và quyết thắng”. Định có lúc nào tặng lại mẩu giấy, ngay phòng thường trực, cho vui. Nhưng nghĩ làm thế nó tiểu nhân, lại thôi. Giữ nó làm kỷ niệm, như một kỷ niệm thật nhỏ của một cuộc chiến tranh lớn.
P.C.V
(Trích tập Truyện ngắn TÒA THÁNH, sắp xuất bản)
