Không phải cô giáo tôi cao sang điệu bộ gì, đơn giản do tôi ít có thì giờ rỗi. Ngoài lo việc trường sở, giáo án tôi còn có cái thú viết lách, cộng tác với vài tờ báo địa phương, tham gia hoạt động thiện nguyện giúp học sinh nghèo vượt khó hoặc các em gặp hoạn nạn bất ngờ. Nhiêu đó đủ choán hết thời gian, rảnh đâu giao lưu nhiều cùng bà con trong xóm?
Chị Hân là trường hợp khác.
Con trai chị với con tôi chung lớp, ngày nào cũng qua chơi chung. Thằng nhỏ lễ phép, chỉ phải cái hơi… sa đà: sa vô chơi là quên luôn trời đất, quên mất đường về; bữa cơm nào mẹ cũng phải vác roi đi kiếm! Vài lần trò chuyện xã giao mới biết: té ra chị cũng mẹ đơn thân, một mình nuôi con. Đàn bà cùng cảnh dễ cảm thông. Tôi chú ý nhiều đến chị hơn, người đàn bà - nghe nói mưu sinh bằng nghề “thợ đụng”, chuyên đi làm thuê cho các chủ rẫy mía, mì quanh năm suốt tháng. Người đàn bà có gương mặt khắc khổ, cam chịu. Chưa hết, đôi khi còn thăm thẳm nỗi buồn…
Thấy Nghĩa nó vậy thôi chớ không hiền đâu mẹ! Con trai tôi mách.
Ủa, sao kỳ? Mẹ thấy nó… được mà?
Được với mẹ thôi, chứ về nhà nghe nói nó hỗn với mẹ nó hết biết. Mẹ nói câu nào nó đốp lại câu đó. Có lần mẹ nó tức, rút roi, nó to gan nhào vô… đấm mẹ rồi bỏ chạy!
Trời, vậy sao con còn chơi với nó?
Tại… với con nó cũng được mà!
Lý ấy của cu Huy khiến tôi thua. Một ca khó hiểu. Tôi bắt đầu cảnh giác hơn với ông “quý tử” của chị Hân những lần cháu đến chơi sau. Không, không có gì bất ổn ngoài việc đôi lúc thấy Nghĩa hơi lầm lì, ít nói, nhưng cư xử đúng mực. Đến thưa về trình, nhận gì cũng cảm ơn rất đúng phép. Biết vậy nhưng sao bụng dạ tôi nhiều khi vẫn nơm nớp. Một đứa con về nhà hỗn láo lại còn dám… đánh cả mẹ, liệu tin được không? Cho dù con trai tôi luôn mồm khẳng định: Nghĩa đối với con rất tốt… tôi vẫn không thể không lo. Tôi là cô giáo nhưng tôi cũng là mẹ. Bản năng người mẹ luôn muốn tránh những điều không hay có thể xảy đến cho con. Khốn nỗi, đâu có lí do nào chính đáng để cấm chúng chơi với nhau. Thêm nữa, thằng Huy vẻ rất thân, rất quý cu Nghĩa. Từ ngày mẹ con Nghĩa dọn về chung xóm trông Huy vui hẳn. Là mẹ, tôi yêu con, đứa con mới lọt lòng mẹ đã phải chịu cảnh không cha. Giờ niềm vui của con, tôi nỡ lòng nào…
Minh họa: NGUYỄN LƯƠNG SÁNG
Năm học mới, tôi nhận chủ nhiệm lớp 6.
Trường phân công nhưng cũng là nguyện vọng của cô giáo. Lớp 6 và lớp 9, hai lớp đầu - cuối cấp quan trọng nhất của bậc Trung học cơ sở. Chủ nhiệm lớp 6 tôi sẽ là người chuẩn bị, dìu dắt các em trong buổi đầu bỡ ngỡ cho cuộc hành trình suốt 4 năm. Thêm một lý do riêng tư ít ai hay: năm nay cu Huy con tôi cũng vào lớp 6…. Mà không, không phải tôi muốn nói cu Huy, đối tượng tôi muốn tiếp cận - nói trắng ra - chính là anh cu Nghĩa!
Giờ mới thực sự biết tiếng đồn không ngoa. Không phải một anh cu Nghĩa chỉn chu mực thước như lúc tới nhà tôi chơi. Bước vào lớp, cảnh thường xuyên tôi chứng kiến là chỗ ngồi của Nghĩa bỏ trống. Ủa, Nghĩa đâu? Bạn cùng lớp nhấp nháy mắt, đưa tay chỉ chỉ. À, thì ra cu cậu đang lom khom bò… dưới gậm bàn. Cô giáo gọi hắn sẽ lồm cồm chui ra, gãi đầu gãi tai cười hì hì. Giáo viên bộ môn có người nóng tính kêu phạt. Không ăn thua, phạt gì phạt, bữa sau cũng cứ tái diễn. Chưa hết, còn trò ngứa tay viết bậy lên lưng áo bạn, vò đạn giấy bắn vô mông đứa ngồi trước trong giờ học. Lại nữa, tuần nào sinh hoạt lớp mấy đứa con gái cũng lên khóc mếu: thưa cô, bạn Nghĩa xả xẹp xe em và vân vân. Không nghịch ngợm quá quắt nhưng… lỳ, thầy cô nói cứ nhơn nhơn.
Mới hơn tháng đầu năm, cô chủ nhiệm tôi đã điên đầu khi phải nghe tới tấp những pha “mắng vốn”. Bác bảo vệ mắng vốn. Thầy cô bộ môn mắng vốn. Tiếp tới bạn học cùng, phụ huynh…. Mà lạ lắm, với tôi, cô giáo chủ nhiệm, Nghĩa nhũn như con chi chi. Kêu ra chấn chỉnh cứ dạ thưa, em biết rồi, em xin lỗi cô, để em sửa…. Thật tình, đang tức cách mấy mà nhìn cái bộ dạng “sám hối” thành khẩn của anh cu, cô giáo tôi cũng đành… hạ hỏa, cho qua. Thái độ sám hối ấy - kỳ lắm - nó chân thật thiệt tình chứ không phải Nghĩa đang giả vờ cho “qua ải”, kinh nghiệm làm giáo viên bao năm giúp tôi biết điều đó! Chẳng hiểu nhân duyên gì khiến Nghĩa sợ, phục tôi hơn những thầy cô giáo khác. Là… giáo viên chủ nhiệm chăng? Chưa chắc. Thường học sinh lớp 6 chưa đủ ý thức để “biết sợ” những gì mà quyền lực một giáo viên chủ nhiệm có thể làm để trừng phạt tội ngỗ nghịch. Mà thực ra, với học sinh, tôi cũng rất ít khi trừng phạt.
Chủ trương giáo hóa các “phần tử cứng đầu” của tôi là dạy kết hợp cùng “dỗ”. Vậy nên chuyện nể sợ của Nghĩa đối với tôi có điều gì đó mang tính… bản năng nhiều hơn lí trí. Sợ mà vẫn cảm mến. Chuyện cảm mến chắc do Nghĩa thường tới nhà tôi chơi, được tôi tôn trọng, đối đãi công bình như với cu Huy: ăn uống cái gì cũng chia đôi phần hai đứa, sai phạm lỗi lầm trách mắng như nhau. Có bữa Nghĩa chơi nghịch chạy vấp chân toạc da máu chảy ròng, tôi phải chạy đi mua bông băng thuốc sát trùng về tự tay lau rửa vết thương, băng bó cho Nghĩa. Lần đầu tôi thấy Nghĩa ứa nước mắt. Chắc không phải vì đau - bởi lúc mới toạc da mặt Nghĩa vẫn ráo hoảnh lạnh băng, vẻ như không hề hấn!
Công bằng, chuyện nghịch ngợm quậy phá ở trường được cô giáo tôi kèm cặp, nhắc nhở thường xuyên có vẻ bơn bớt. Hết hẳn thì không, nhưng mười phần bớt chừng năm, sáu. Với cô giáo tôi vậy là ok. Lớp 6 mà, còn con nít lắm. Con nít - nhất là con trai - vốn hiếu động, đâu thể bắt chúng “đàng hoàng” như người lớn. Thêm nữa, con nít giống y người lớn tức thị thành… ông cụ non, cũng chẳng hay ho gì!
Duy mỗi câu chuyện “gây sốc” nghe được về mối quan hệ gia đình giữa mẹ con Nghĩa tôi chưa dám đụng đến. Chuyện riêng tư, không thuộc phạm vi xử lí của thầy cô và nhà trường. Vả lại, cũng không nghe chị Hân mẹ Nghĩa phản ánh điều gì ngoài những thông tin bàn ra tán vào của lũ bạn cùng lớp. Chưa nói đồng nghĩa cùng chưa yên bởi - thật lòng - không biết tự khi nào tôi cũng đã bắt đầu yêu thương đứa học trò tính khí hơi kỳ khôi nhưng tôi tin chắc không phải là người xấu! Câu chuyện Nghĩa hỗn hào với mẹ chắc chắn không phải chuyện bịa nhưng hẳn phải có nguyên nhân. Cái nguyên nhân ấy tôi thề tìm ra và tôi tin mình sẽ tìm ra. Tìm ra để “minh oan”, giúp em xóa cái vệt đen tai tiếng về nhân cách mà em không đáng phải gánh chịu. Con trai tôi đã không cha, giờ tới Nghĩa, cũng lại một đứa trẻ không cha. Tôi thương…
Xe múc, xe ủi dàn hàng, đậu đông chân núi. Sửa đường rồi, dân xóm núi bàn tán. Không phải sửa đường. Một sáng, đoàn xe nhất tề nổ máy vào số, lũ lượt tiến lên đồi. Ngọn đồi bỏ hoang gai góc lâu nay đột ngột bị đánh thức! Xúc, ủi, san, kè. Chớp mắt vài ngày lưng đồi đã hiện ra một mặt bằng rộng rãi. Công trình gì vậy, dân xóm thắc mắc. Ông trưởng thôn hồ hởi: nghe “trên” nói có người phát tâm công đức, xin đất xây chùa…
Là thầy Nhã. Thầy Nhã dân gốc xóm núi, mồ côi cha sớm. Lúc nhỏ nổi tiếng hoang đàng ngỗ nghịch, mẹ dạy không nổi phải dắt lên phố gửi vào tự viện, hy vọng ánh sáng Phật môn giúp giáo hóa được thầy. Không ăn. Mẹ vừa quay lưng nghe tin thầy cũng bỏ chùa đi. Dấn thân vào chốn giang hồ, nhiều phen phạm pháp vào tù ra khám. Năm năm sau, sực nhớ người xưa cảnh cũ lần mò về thăm quê mới biết mẹ không còn. Người phụ nữ thua buồn vì đứa con hư, sống mòn mỏi nhiều năm trước khi mang bệnh lìa đời. Thông tin ấy thầy Nhã nghe hàng xóm thuật lại. Mẹ không còn. Còn lại trước mắt thầy chỉ ngôi nhà hoang xung quanh um tùm cỏ dại, bàn thờ với bát hương cắm đầy những chân hương lạnh và nghĩa trang lưng chừng núi cô đơn hoang vắng một nấm mồ. Mồ nằm bên chân tảng đá lớn. Người làng bảo: chôn đó cho dễ nhớ. Mồ hoang, ai đâu tu tảo, con cái biết có về không?
Đứa con hư đốn tìm về đã phủ phục suốt một ngày đêm trên tảng thạch bàn bên mộ mẹ không uống không ăn. Hôm sau xếp dọn hành trang, gửi gắm nhà cửa, bái tạ xóm làng. Rồi đi.
Biệt tích thêm một thời gian, lần này “đứa con hư” ấy lại trở về. Lạ - bởi đã xuống tóc mặc cà sa, thành trưởng tử của Như Lai. Nghe bảo lâu nay giữ chân giúp việc cho Sư trưởng trụ trì một ngôi chùa lớn, tương lai sẽ thành người kế nhiệm. Vậy mà từ bỏ, xin được du phương quyên góp tịnh tài chuyển về quê, xin chính quyền cấp đất xây chùa. Đấy là nơi đệ tử trót gây nên ác nghiệp bởi lầm mê. Đệ tử phải trở về, nguyện phát tâm dành trọn phần đời sau kiến tạo Phật đường, ươm mầm Phật pháp, giáo hóa chúng sinh…. Sư trưởng nhẹ thở ra, đôi mắt ưu tư: Đại nguyện! Sẽ gian nan lắm. Liệu con có làm nổi?? Bạch sư phụ, con nương theo Hồng Ân Tam Bảo, tin sẽ không phụ công ơn dạy dỗ của thầy…
Vị tăng sĩ đó chính là thầy Nhã.
Chùa được đặt tên chùa Từ Mẫu, xây dựng chóng vánh, nửa năm đã hoàn tất. Nhỏ thôi nhưng khang trang xinh xắn. Bảo khí, tôn tượng được các chùa bạn và “chùa mẹ” nơi Sư trưởng còn tại vị mang cúng dường. Ngày trụ trì Nhã thỉnh hồi chuông đầu tiên chính thức khánh thành, quá nửa dân xóm háo hức đổ lên chùa vãn cảnh, thắp hương. Không khí xóm giềng dường đầm ấm, bình an hơn khi mỗi chiều có tiếng chuông chùa thong thả ngân nga. Dân mừng. Chính quyền cũng hoan nghênh khi cái xã vùng “thâm sơn” xưa nay vốn vắng vẻ đìu hiu giờ có thêm một địa chỉ tâm linh - văn hóa. Thầy Nhã được mời tham gia ứng cử Hội đồng nhân dân xã. Bầu cái là trúng. Phật pháp diệu kỳ chưa, người ta tấm tắc: xưa hư đốn vậy mà giờ một bước thành người đạo cao đức trọng ai cũng phải nể. Mô Phật! Diệu kỳ!
Tháng bảy âm lịch. Ngày nghỉ. Tôi xin phép chị Hân cho Nghĩa cùng mẹ con tôi lên chùa Từ Mẫu chơi.
Được thay đổi môi trường hai đứa thích lắm, chạy loăng quăng, thấy gì cũng hỏi. Mẹ ơi, sao chùa lại có tên “Từ Mẫu”? Cô ơi, cái ông mặt mày dữ tợn đứng canh cửa chùa là ông gì và vân vân. Sắp tới ngày rằm, sân chùa chăng dọc chăng ngang các dây đèn màu trang trí, cổng chùa được treo tấm băng rôn có hàng chữ lớn: Đại Lễ Vu Lan! Đại Lễ Vu Lan là gì hở cô? Là…
Một câu chuyện dài lắm, các con!
Tôi ý tứ dắt Nghĩa, Huy ra ngồi trên ghế đá vắng phía sau vườn chùa. Là Phật tử, đương nhiên tôi biết chuyện Đại Bồ Tát Mục Kiền Liên. Nhưng tôi không kể với các em chuyện Mục Kiền Liên. Tôi kể chuyện thầy Nhã.
Câu chuyện bắt đầu từ một đứa trẻ hư không vâng lời mẹ bỏ nhà đi hoang, tới lúc chồn chân quay về thì mẹ đã không còn. Câu chuyện về một gã trai giang hồ quỳ bên mộ mẹ không uống không ăn, khóc đến cạn nước mắt trước lúc quyết định quay đầu làm cuộc hành trình chuộc lỗi. Và sau rốt, câu chuyện về một vị trụ trì đáng kính mỗi đêm rằm Vu Lan luôn cài lên ngực mình đóa hoa hồng trắng. Nội dung pháp thoại của thầy luôn kể về tội lỗi của một đứa con sống không tốt khiến mẹ phải buồn đau, để tới lúc tỉnh ra mọi sự đã muộn màng! Đoạn Pháp thoại ấy, giọng thầy dường như có nước mắt bên trong khiến không ít Phật tử ngồi nghe bật khóc…
Bên kia cu Huy rươm rướm nhưng bên này Nghĩa đang ròng ròng nước mắt. Tôi ôm lấy em.
Sao vậy con? Sao khóc?
Cô ơi, con cũng không tốt. Con… hỗn với mẹ…
Nói cô nghe, sao con lại hỗn với mẹ?
Là… ai biểu mỗi lúc kình con mẹ cứ kêu: “Hư đốn, giống cái nòi cha mày”. Con… con… hông có giống cha!
Ra vậy. Tổ con chuồn chuồn là đây!
Đêm Vu Lan, tôi rủ chị Hân đưa cu Nghĩa cùng mẹ con tôi lên chùa. Sư Nhã trụ trì vui lắm. Sư tự tay cài lên ngực Nghĩa, Huy mỗi đứa một bông hồng đỏ. Tan lễ còn kêu vào cho lộc Phật. Mấy ngày sau tôi ra chợ lại gặp chị Hân. Chị hồ hởi khoe: thằng Nghĩa nhà tui bữa giờ lạ lắm cô à, bớt ương bướng ngổ ngáo, còn biết giúp mẹ việc nhà. Lần đầu tiên tui thấy nó vậy, cứ như thành người khác! Vâng, nhưng chị nhớ đừng mắng cháu…. Dạ dạ, tui nhớ mà. Tui sai quá, cám ơn cô…
Y.N
