Câu chuyện về sự hy sinh của ông được đồng đội kể lại một cách mơ hồ. “Chiến tranh mà…”, bà vẫn thường bình thản nói thế thay cho tiếng thở dài để xoa dịu những mất mát giờ chỉ còn nhìn thấy trong dáng ngồi ấy mà thôi.
Diên đã từng nhiều lần hứa đi tìm ông. Ai cũng tin Diên sẽ tìm thấy ông bằng đôi chân của tuổi trẻ. Bằng ước vọng đưa ông về với bà dù có thể chỉ là nắm đất giữa Trường Sơn. Nhưng chiến tranh xa rồi, còn cuộc sống trước mắt với nhiều lo toan đang thúc giục mỗi ngày. Làm sao để thoát được nó là câu hỏi đâu chỉ của mình Diên. Việc gối việc, lo toan kế tiếp lo toan nên lời hứa đi tìm ông cứ lần nữa mãi rồi bụi thời gian cũng phủ mờ. Về nhà không ai dám nhắc vì thấy Diên đang kiệt sức mỗi ngày. Chỉ có dáng ngồi của bà là chất vấn lòng Diên. Dãy Trường Sơn, Diên từng đến một lần. Vào những năm tháng sinh viên cùng đoàn thực tế của khoa đi xuyên Việt. Xe dừng lại bên nghĩa trang Trường Sơn, những ngọn đồi nằm nín lặng cạnh thượng nguồn sông Bến Hải. Có một thứ hùng vĩ được xây trên đau thương, mất mát. Hơn mười nghìn phần mộ nằm lại nơi này có biết bao nhiêu liệt sĩ vô danh. Trong đó liệu có ông Diên?
Minh họa: THẾ HÀ
Cái dáng lặng lẽ, nhỏ nhoi của Diên lẫn trong những hàng mộ trắng. Đi đến rã rời chân và nhức nhối tâm can vẫn không gặp được ông ở nơi này. Có thể ông đang nằm đâu đó trong số bảy mươi hai nghĩa trang trên mảnh đất Quảng Trị đầy đau thương, hoặc cũng có thể không. Núi rừng bao la, đất trời rộng lớn, Diên đã chẳng đủ thời gian để mà đi. Ông ở rất gần trong tiếng lá reo, trong từng cơn gió, trong bông hoa tím ngát mà Diên cúi xuống hôn trên đoạn đường nghỉ chân ngắn ngủi. Và cũng đã có lúc Diên nghĩ, nếu không thể tìm đón được ông về chắc Diên sẽ đưa bà vào thăm mảnh đất này để được hội ngộ cùng ông. Trường Sơn lùi lại phía sau, thành phố đã đón Diên trở lại. Suốt sáu năm qua, thỉnh thoảng Diên gặp lại Trường Sơn trong những giấc mơ đứt đoạn đến mệt nhoài.
Lần gần nhất Diên về thăm nhà nghe bà bảo: “Sáng nay thức dậy, bà lỡ quên mất khuôn mặt ông rồi, giờ biết làm sao?”. Trong câu nói tựa có hơi sương, như là nước mắt, như chiếc lá khô vừa rụng xuống ngoài vườn. Diên ôm vai bà thủ thỉ:
- Bà nhớ ông cháu lắm đúng không ạ?
Bà vỗ nhẹ vào tay Diên cười móm mém:
- Nhanh thôi mà. Rồi bà sẽ gặp lại ông…
Diên không nói gì thêm, nằm xuống trên chiếc chõng tre cạnh chỗ bà ngồi, muốn ngủ một giấc dài không mộng mị. Bà ngồi đó vừa nhai trầu vừa hồi tưởng những câu chuyện về ông. Vườn nhà lá lá xôn xao, mây trên trời bay ngang một dải. Hôm Diên quay lại thành phố, bà theo ra cổng dúi vào tay Diên một bì thư.
- Trong này có di ảnh ông và các thông tin cần thiết, cháu giúp bà gửi đến chương trình “Nhắn tìm đồng đội”. Bà thấy trên đài người ta tìm thấy cũng nhiều. Biết đâu…
Diên nắm tay bà, không biết nói câu gì nên lặng lẽ đi. Thành phố đang dần hiện ra trước mặt còn quê nhà thì hun hút sau lưng.
* * *
Diên nhớ đến vườn hoa ở nhà, những bông cúc vàng rực rỡ và lay ơn đỏ thắm, bà đã trồng nó cho ông. Mấy mươi năm hoa ở vườn bà chắc đủ một thảm hoa vàng nối hai bờ sông Bến Hải. Chiến dịch Xuân - Hè 1972 đã nuốt ông Diên trong hố đen tử thần của con quái vật mang tên “chiến tranh”. Bức thư cuối cùng bà nhận được của ông giờ đã hoen màu. Ông lẫn vào cỏ cây, sông suối, xanh tốt và phẳng lặng thời bình. Vài người nói thoang thoảng như gió bên tai bà, rằng chiến tranh qua lâu rồi, còn đau đáu làm gì.
Diên dừng lại sáu mươi giây đèn đỏ thì nhận được điện thoại của bố. Bố bảo bà dạo này yếu lắm, mấy hôm nay không thể ra hiên ngồi được nữa. Diên trôi đi trong dòng người tấp nập, phố xá nhộn nhịp nháo nhào chỉ lòng Diên đơn lạnh. Có một nỗi mất mát mơ hồ, xa xôi nào đó ám ảnh Diên. Như là người ta nhìn thấy những cây cổ thụ giữa rừng đang cằn cỗi dần úa vàng sắc lá. Đến một ngày nào đó cây lá trong rừng chỉ còn nghe thấy tiếng của mặt đất, của vòm lá um tùm, rậm rạp mà không còn nghe thấy gió lao xao của tầng cao. Có những khoảng trời chỉ có những cây đại thụ mới vươn tới được. Khi cây mất đi thì hoài nệm cũng nhạt nhòa dần. Thế hệ của những người như ông bà Diên đến một lúc nào đó chỉ còn nằm trên trang sách, mà thế hệ sau sẽ đọc nó trong mơ hồ và xa lạ như bọn Diên học lịch sử thời Đinh Bộ Lĩnh. Cây lá rồi sẽ hát giai điệu khác, bản nhạc không bi thương nhưng cũng chẳng có khúc hào hùng.
Diên chìm vào giấc ngủ mệt mỏi sau cái ý nghĩ sẽ hoàn thành sớm công việc để trở về bên bà. Chuông điện thoại reo vang, một số máy lạ, đầu số có lẽ ở miền trong. Diên nghe máy, đầu dây bên kia có vẻ ngập ngừng rồi một giọng nói vang lên:
- Cô à! Cô có phải là thân nhân của liệt sỹ…
Giọng nói ấy nghẹn đi, Diên kịp nhận ra đó là giọng của một người già. Diên ngồi bật dậy, miệng ấp úng, muốn nói gì đó mà lời mắc kẹt trong lời.
- Ông cháu…
- Tôi thấy thông tin trên “Nhắn tìm đồng đội” nên liên lạc với cô. Tôi là đồng đội của đồng chí Phụng, chúng tôi cùng đơn vị với nhau.
Tim Diên như muốn vỡ òa. Cuộc điện thoại kéo dài khá lâu, hai thế hệ có quá nhiều điều để nói. Diên kể cho đồng đội của ông nghe về những năm tháng chờ đợi mỏi mòn của bà, về vườn hoa vàng sắc nắng, về những cái giật mình thảng thốt giữa đêm. Đồng đội của ông thì kể về những ngày đêm chiến đấu của một thời hoa lửa, kể về những người đã ngã xuống, và cả những trăn trở, day dứt của người may mắn trở về.
- Đơn vị tôi mỗi người một quê, sau chiến tranh những người còn sống trở về với cuộc chiến mưu sinh. Ai cũng nhớ, chẳng ai quên những người nằm lại nhưng cứ lần nữa mãi cho đến tận bây giờ mới hội tụ nhau để quay lại chiến trường xưa tìm đồng đội.
- Giá mà một ngày nào đó ông cháu trở về sau chiến tranh như bác Phan Hữu Được thì thích ông nhỉ. Với cháu thì đó là cổ tích.
- Ông cháu rồi sẽ trở về bằng cách này hay cách khác. Chiến tranh mà…
Diên hiểu. Chỉ là thỉnh thoảng cũng tự vẽ lên trong mình thứ hy vọng mờ ảo như sương núi. Cuộc trò chuyện ấy kéo Diên trở lại Trường Sơn một lần nữa để tìm ông. Đồng đội của ông còn nhớ mang máng vị trí căn hầm bị sập nơi có chín liệt sĩ nằm lại khi xe tăng địch càn qua. Nhưng giữa bạt ngàn rừng núi, trí nhớ qua mấy chục năm mưa nắng liệu còn có thể dẫn đường? Dù thế nào Diên cũng phải đi, nhất định phải đi, ông đang đợi Diên nơi ấy.
Mọi công việc được gấp gáp hoàn thành, sếp không có lí do để từ chối lời khẩn cầu của Diên, lịch sử vẫn luôn được coi trọng. Diên điện về nhà dặn bố đừng vội nói với bà. Người già như sợi đàn tơ, căng ra mãi rồi cuối cùng sẽ đứt. Diên không muốn gieo vào lòng bà sự hy vọng quá lớn này khi không biết trước được kết quả sẽ ra sao. Bố định nói gì nhưng ngập ngừng hồi lâu. Trước khi tắt máy Diên kịp nghe thấy tiếng ho của bà lẫn trong tiếng gió…
* * *
Tựa đầu vào cửa kính, thấy hơi thở của nhịp sống hiện đại đang trôi đi dọc hai bên đường Hồ Chí Minh. Nhìn màu xanh tốt tươi của sự sống, những người trẻ như Diên thật không thể tưởng tượng được rằng mỗi tấc đất nơi đây từng bị bom cày, đạn xới, biết bao xương máu đã rơi. Nên trong cái màu xanh mơn mởn kia có gì đó xót xa, nhức nhối. Ừ mà thôi, chiến tranh đã qua lâu rồi, hãy cứ yêu những cung đường tươi đẹp này đi. Diên mỗi lúc lại cảm thấy ông đang ở gần hơn. Hay là những nơi Diên đi qua từng mòn vẹt dấu giày ông ở đó. Diên nhắm mắt, hít hà mùi hương gió trời luồn qua cửa kính. Mọi thứ thân thuộc đến kỳ lạ. Đồng đội của ông chắc cũng đang chờ Diên ở đó.
Diên đến. Rất nhiều thân nhân liệt sĩ khác cũng có mặt. Vị trí của căn hầm bị vùi lấp đã được xác định. Các cựu chiến binh đã mất rất nhiều ngày mới có thể tìm ra. Bởi trong trí nhớ của họ vị trí của căn hầm chiếu thẳng vào chóp một quả núi nhỏ phía trước. Quả núi nhỏ ấy chiến tranh, bom đạn đã oanh tạc, giờ đây cây cối mọc lên trùng điệp, bạt ngàn như muốn thử thách lòng người. Đồng đội của ông đã vỡ òa khi tìm thấy nó. Cuộc khai quật được bắt đầu vào buổi chiều hôm sau, một buổi chiều lặng gió. Diên đứng đó giữa bao nhiêu con người thuộc cả hai thế hệ nhưng không hề có một khoảng cách nào. Chờ đợi từng nhát cuốc bổ xuống, có một ý nghĩ đã an ủi Diên rằng ít ra ông đã không đơn độc. Suốt mấy chục năm qua như một giấc ngủ dài ông nằm gần đồng đội nghe lá lá xôn xao và lảnh lót tiếng chim chuyền.
Mọi thứ đã lẫn vào trong đất. Còn lại vài di vật và hài cốt lẫn lộn không rõ của ai nên được chính quyền đưa về quy tập trong nghĩa trang liệt sĩ. Diên cúi xuống, rưng rưng bốc một nắm đất gói vào chiếc khăn tay. Ông đây rồi, Diên sẽ đưa ông về bên bà, hồn ông đã lẫn vào hồn đất. Khi đoàn người đưa hài cốt các liệt sĩ trở về, gió đại ngàn thổi hun hút phía sau lưng như khúc tráng ca tiễn biệt. Khi đã ngồi trên chuyến xe Bắc Nam đông nghẹt, Diên cúi xuống hôn nắm đất trên tay, nước mắt lặng lẽ rơi. Chắc hẳn bà đang đứng trước vườn hoa vàng chờ đợi ông về…
V.T.H.T
