Mười giờ bốn mươi phút và tôi, một diễn viên hài, đã thật sự toát mồ hôi lạnh. Sự mệt mỏi đến lả người của tôi khiến chiếc gương soi trong tủ đứng phải bỗng dưng chao đảo vì kinh ngạc. Tôi nhìn chiếc đồng hồ vô giác rồi nhìn chiếc gương và bỗng thấy mình đáng buồn cười ghê gớm. Và tôi phá ra cười, tôi hiểu là buổi công diễn để thêm một lần đăng quang cho ngôi vị vua hài của tôi sắp đến, khán giả sẽ không khác hơn, là nổ những tràng cười rất đổi cuồng nộ muôn ngàn năm không thể khác hơn được nữa của họ. Có một cái chong chóng màu xanh xám xoáy tít vào ở đâu đó trong tôi, tôi rời khỏi chiếc gương bằng những bước chân nặng của mái đầu cúi xuống buồn bả, tôi hiểu là mình đang chợt cô đơn ghê gớm.
Tôi hai mươi sáu tuổi và cô hai năm làm trò cười trên cõi thế gian này, trong vai một tha nhân lố bịch, một tha nhân khôi hài, một tha nhân dày những mâu thuẫn với những khoái cảm tội nghiệp. Tất cả cốt chỉ để cho những tràng cười có thể bung ra, có thể quằn quại, có thể nhức nhối, có thể khùng khục hợm đời, ngạo nghễ và chua chát và đắng ngắt… Dẫu sao thì người ta đã từng cười trước mặt tôi như thể trút khỏi người họ một đống rác chất chứa cả vũ trụ của họ. Ở một sân bãi ở một vùng thôn quê hẻo lánh hiu hắt nào đó- nơi vắng bóng triết thuyết quý tộc siêu ngôn ngữ để thay vào đó là một bề dày ca dao đang bị phân hoá một cách tội nghiệp bởi đám trẻ thích cười- đầy cỏ, đầy muỗi và đầy tiếng ếch nhái…, thường cũng đông kịt người và đầy tiếng cười khi tôi đến. Ở một rạp hát nóng nảy và những hàng ghế đã rũ ra, có thể vì biết cười, có thể người ta đã ham cười mà quên nó, những đôi chân xàng xê lịch sự và bất lịch sự dẫm lên những niềm khoái cảm hoang tưởng nào đó đã đưa họ đến… cũng không khác hơn, tất cả có thể ngoác quai hàm cổ đại mà cười. Và thường trong một cái nheo mắt, hay nhăn mặt để cù khán giả, tôi nhìn qua con mắt mở tỉnh rụi, lạnh lùng quan sát, vẫn thấy có những bàn tay đục nước béo cò để quơ lấy những cảm giác khác nóng hổi mà chúng bao giờ cũng đủ lý do về triết tuyết một cuộc đời bảo đảm để chúng có thể làm như vậy; cũng có những quai hàm ngoác ra vô lõi hơn, đắc thắng một cách hiểm độc hay quặn lòng mà lặng lẽ ra là nên thế hoặc không nên thế. Dẫu sao đi nữa và dù sao đi nữa, không biết tự bao giờ tôi đã trở thành Người- điều - khiển- tiếng- cười- của- thế- gian. Ở một góc ruộng bờ ao, bụi tre la ngà hay trong quán cà phê đèn mờ hay trên một chiếc xe siêu tốc độ… người ta đã nói về tôi như vậy, chắc chắn là như vậy. Thật ra thì toi không danh tánh, không tên tuổi, tôi là một diễn viên hài của một đoàn kịch cổ động. Và ở trên, tôi có khiếu bắt ai cười là người đó phải bò dưới chân tôi mà cười. Duy có một điều không ai biết, và cũng chẳng thể một tín đồ nào có thể biết ve một khuyết điểm của ông thánh của mình., là tôi chẳng thể cười trước một ai cả, không ai có thể làm cho tôi cười được, và điều tôi chợt nhận ra là cái điều đang vô lý một cách đáng sợ ấy, không hiểu nó sẽ đi đến đâu. Vâng, sẽ đi đến đâu nhỉ nếu như bạn không có khả năng làm người khác bật cười, ít ra là một khi người đó đã từng làm cho bạn phải bò lê lết ra mà cười? Ồ, tôi chẳng trách gì bạn được đâu, như thể bạn chính là bạn. Và tôi chính là tôi, với một nỗi buồn nặng trĩu và không một ai có thể làm trò cho tôi cười được.
Mười giờ 50 phút, tôi đã là một thanh niên lịch sự và còn đủ 10 phút để phóng xe về gặp người ấy. Hôm qua, một lá thư báo cho tôi biết “Hãy đến với người ấy ở Sa mạc tiếng khóc”. Tôi hiểu Sa mạc tiếng khóc nằm ở đâu rồi. Nó nằm ở nơi mà 10 năm sau ngày, tôi phải đến.
Chiếc xe của tôi chạy bằng xác ruồi. Những khán giả độc đáo sau những giờ phút điên cuồng đã tạo nên nó với nhiều lý do bảo đảm cho họ phải làm ra nó- để dành cho những người điều khiển tiếng cười của thế gian, để không cho có thứ vo ve nhớp nhúa nào của lũ bu hại ấy, để cho các nhà văn từng chắt lưỡi: “Giá như thế giới không có ruồi” có thể viết những trang mà loài người phải viết “khóc thương để đòi chân lý trên trái đất này?... Tôi hy vọng sẽ không đến trễ, với một sự thanh sạch mà bất kỳ một cô gái mới lớn nào trên thế gian này, cả những cô gái ở ngoài thế gian, trên những thế gian cao vòi vọi và huyền hoặc bí ẩn của đĩa bay, cũng phải mong muốn.
Nhưng “người ấy” không phải là một cô gái mới lớn, là một cô gái có hai mươi sáu nụ hoa nở. Ngày ấy, tôi là thằng con trai mười sáu tuổi nửa người nửa ngợm và đã có thể cù vang tiếng cười trong trẻo của nàng. Tiếng cười mà các loài hoa trên thế gian này, mỗi lần nghe cũng phải mỉm cười theo, nở ra muôn ngàn hương sắc để phụ họa. Ngày ấy, nàng yêu màu hồng của tâm hồn non nớt và trinh trắng như cơ thể rằm trăng mười sáu của nàng, và luôn cả thằng ngợm của tôi nữa. Đến mức ma bây giờ, sau mười năm bồng bột của tuổi trẻ, tôi vẫn tin chắc rằng nàng vẫn còn nhớ tôi. Và hẳn trong giấc mơ đẹp hồng hoang nào đó của tuổi đời nàng, nàng hẳn mường tượng ra tôi đang dắt lũ tiếng cười từ cõi cô đơn nào đó vẳng lại và đến trên làn môi của nàng.
Tôi dừng xe ở trước ngưỡng cửa của Sa mạc tiếng khóc lúc ấy đang tràn ngập một thứ nắng vàng siêu thoát. Và ngay lập tức, không hiểu vì một lý do nào đó, chiếc xe của tôi bốc khói và tan biến một cách kỳ ảo, không kịp cho tôi hết cảnh bàng hoàng một co khỉ đến chỗ tôi, nó vừa nhún nhảy rất vui vẻ vừa đòi giấy thông hành. Tôi nhăn mặt tỏ ý không thể vô lý đến như vậy vừa đưa lá thư ra. Nhưng thật không ngờ, nó chưa kịp cầm lá thư để xem xét như trách nhiệm nó phải làm thế, thì nó đã ngồi xuống, ôm bụng quẳn quại và cười đến nước mắt chảy nhỏ thành dòng. Tôi bỗng hiểu là mình vừa làm một động tác gây cười mà những con vật kia thì chưa đủ để có thể như người, là cười thôi, chứ đừng khóc. Cuộc sống của loài người có vẻ lạc quan hơn là khi này nhiều lắm. Những giọt nước mắt của con khi đọng thành vùng và phút chốc, vũng nước ấy có thể ngăn cách tôi và nó đến mức khi nó cố gắng gượng đuổi theo tôi thì tôi đã đi quá xa rồi.
Chiếc đồng hồ khẽ nhắc cho tôi là chỉ còn năm phút nữa, tôi chạy hộc tốc giữa sa mạc có một thứ nắng mà chưa bao giờ được biết. Sự mệt mỏi và những cảm xúc vô định tính làm biến dạng khuôn mặt mà các cơ sở trên đó trên đó đã từng được chế bản một cách điêu luyện- một cách thực vô tình. Như thế khuôn mặt tôi đã trở thành âm vang siêu phàm của chiếc sáo thần cổ tích. Mặt đất dưới chân tôi bỗng rạn vỡ kiểu cười của nó và nước từ sâu hoắm của nó cũng cười theo, chúng cười sùng sục và toả một thứ hơi nước có sức nóng dữ dội. Tôi hiểu là tôi đang trở nên quá sức một cách vô tình và đầy vô lý để đi vào một cõi đáng ghê sợ và đầy hài hước bi thảm, có một cái gì đó thật huyền bí đang chờ đón tôi, như thể tôi đã yêu một cái gì thật mù quáng và phải vượt qua tất cả để xác tin cái tình cảm chỉ có duy nhất một cách chịu đựng để thể hiện.
Có tiếng kêu gào từ trong xa lắc của ốc đảo sa mạc xanh. Nghĩa là tôi đã gần đến được với nàng. Tôi cảm thấy tôi chạy theo một sức hút bồng bềnh nào đó lấp đầy tiếng đồng vọng mà cổ xưa tôi có thể nghe. Khi đặt chân đến gốc cọ đầu tiên ở bìa rừng, một lũ rắn lục xanh bỗng há hốc mồm nhìn tôi và chúng cười tung toé nọc. Còn ở trong xa kia, tiếng gào khóc của sinh vật âm vang như một thế giới huyền thoại chưa bao giờ được kể. Tôi không hiểu vì sao trước đó, mình đã không đặt một dấu hỏi tại sao nàng lại sống ở đây, nàng đang làm gì ở đây vậy? Một trận mưa nhỏ của cây cọ rung ngân và qua một màn không khí mờ ảo và trong trẻo, tôi nhìn thấy nàng. Một dáng dấp miệt mài để chuẩn bị cho một ngày tái thiết cuộc sống trên thế gian này có phải không? Nàng đang ngồi với một trăm sợi tơ nhện nổi cả khu rừng vào tai và đôi bàn tay đặt lên những trang bản thảo chi chít chữ. Nàng ngồi như một pho tượng với tư thế của người thiền, và với một linh cảm huyền bí dấy lên trong tôi lúc đó, tôi hiểu mình phải làm gì. Tôi sửng sốt nhìn vào tựa đề cuốn sách và hiểu ra nàng đã làm gì trong suốt mười năm qua Người nghiên cứu tiếng khóc của sinh vật. Để soi rọi dưới học tuyết tiến hoá có phải không? Nàng mặc chiếc áo xanh thay cho chiếc áo hồng của nhiều năm trước. Màu của lạc quan hơn trong ý niệm của con người.
Tôi đến gần nàng nhưng một từ trường khiêm nhường nào đó khiến tôi không thể đặt tay lên đôi vai bất động ấy được. Tôi hiểu là phải đanh thức nàng Bạch Tuyết này như hoàng tử ngày xưa trong cổ tích. Tôi quỳ gối khẩn cầu cho mười năm xa nhau có mười lần vấp rễ cây để đem đến sự hồi sinh hiện hữu của nàng, dẫu là trong giây phút ấy.
Và nàng hồi sinh, nàng quay lại, mở mắt nhìn tôi, trong một thế giới biến thiên về những cõi nào đó, lập tức tôi trở nên nhỏ dần và mất hút về một cực nào đó trong vũ trụ muôn hình vạn thế. Ngay lập tức, khu rừng im lặng và sau đó, điều kinh hoàng đã xảy ra, hầu như cùng một lúc, tiếng cười của lũ súc vật trổi dậy. Như một phản xạ vô điều kiện, những dòng chữ chi chít của nàng bỗng biến mất. Nàng nhặt vội một tờ giấy, nhìn những dòng chữ lần lượt biến vào cõi vô vọng rồi nhìn tôi, cái nhìn đủ mọi xúc cảm tột cùng của ái, ố, bi, nộ; của tình yêu vô bờ bến mà mười năm qua để dồn lại trong mắt ấy, trong giây phút ấy, trong hoàn cảnh nghiệt ngã như vậy. nàng khuỵa xuống một cách rã rời và tuyệt vọng. Không hiểu sao lúc ấy tôi có thể chờ đợi một đôi chân của Akikô lệ thật nhanh đến phía tôi, như bất kì một phụ nữ Nhật nào-Những người đã sinh ra trang võ sĩ đạo- để chứng thật tình yêu, đặt một dấu chấm cho câu cuối của trang tình sử này.Nhưng nàng vẫn bất động, tôi quỳ xuống bên nàng. Khi nụ hôn vừa chạm đến cõi khẩn cầu, đôi môi chúng tôi chợt bị một tấm kính rất mỏng xé hai chúng tôi ra, và một sát-na vụt cháy, bỗng nhiên lần lượt cả những tờ giấy bây xuống, hoá thạch, phủ kín lên nàng và tất cả biến mất, cả ốc đảo, cả khu rừng…. Chỉ còn lại ở cõi mơ hồ nào đó, còn có lời của nàng ở đâu đó, tuổi mười sáu “lẽ ra…lẽ ra… lễ ra không nên có một tiếng cười bằng một bộ mặt đã đựơc đóng kịch một cách điêu luyện thế kia, lé ra tiếng khóc, tiếng cười đã trong trẻo hơn, vô tư hơn, không có một xúc tác nào..” Chỉ cí thế thôi, vâng, chỉ có thế thôi avf tất cả đã biến mất… Khi tôi quay trở lại, một gã đười ươi ngặt nghẽo không hiểu có phải để dành cho phút cuối không, vồ lấy tôi mà cười. lẽ ra, nó nên từ bỏ một nhiễm sắc thể đã hoá thành người, để có thể cười theo ý tôi điều khiền, tôi cố gắng vùng vấy, nhưng không thể làm bất cứ điều gì khác, và tôi hiểu từ đó tôi sẽ cười cho đến chết, không một ai biết đến, và không một lời trối trăn nào để lại.
Và ai sẽ khóc cho đám tang vô hình dung của cuộc đời này?
Huế, tháng 9-1991
H.N
