Tôi yêu dòng sông ấy. Không phải bởi dòng sông đẹp hơn những dòng sông trên những nẻo đường đất nước tôi đã đi qua, đó cũng không phải là dòng sông tôi sống tất cả một thuở thiếu thời. Tôi yêu dòng sông ấy bởi vì nơi đó có những đồng đội của tôi đã ngã xuống, vĩnh viễn không trở về. Đó là Hằng lì với gương mặt lúc nào cũng phảng phất một nỗi buồn vì trên cuộc đời này Hằng không còn ai là người thân. Cuộc chiến tranh đã cướp đi những người thân của Hằng trong khi Hằng đang chắn giữ dòng sông này. Hằng đã bỏ anh em mà đi trong một buổi chiều trời có quá nhiều mây đông. Đó là Xuân, là Tuấn hay là Dũng, là Hùng… Tất cả chúng nó đều dừng lại ở tuổi hai mươi, ba mươi. Còn tôi thì tiếp tục đi mãi trong cuộc đời này sau khi tiếng súng dứt hơn hai mươi năm nay.
Hơn hai mươi năm, những người lính ngày xưa đã rời quân ngũ, bỏ lại sau lưng mình những đêm chong mắt đợi thù, những ngày đói cơm vì không kịp rời tay súng. Lúc ấy, chúng tôi chia nhau những viên thuốc đắng, từng tàn thuốc cháy đến sợi cuối cùng. Nhưng đó đã là sau lưng. Những người nằm im trong lòng đất, bên dòng sông này chắc sẽ vui khi biết rằng cuộc sống của bạn bè mình giờ này đã có nhiều thay đổi.
Tôi không hiểu rằng giữa đám cỏ xanh biếc đến độ đáng kinh ngạc kia, có phải chúng là hậu thân của những đám cỏ ngày xưa mà chíng tôi từng nằm lăn trong đêm. Không phải để đếm sao trời, mà để nghe trong đó mùi của đất, của nhớ thương và mùi của tình yêu.
Tình yêu? Tôi nhớ lúc ấy Hằng chỉ ao ước được hôn lên môi một người con gái nào đó nụ hôn duy nhất trong đời, để có thể đi vào cuộc chiến thanh thản hơn. Nhưng ai cho Hằng nụ hôn đầu. Mãi đến bây giờ Hằng cũng không có nụ hôn đầu. Chúng tôi trở về với hoa và những nụ hôn. Nhưng những nụ hôn ấy không có nụ hôn nào dành cho Hằng.
Bao nhiêu năm sống gian nan, bao nhiêu năm sống lềnh bềnh giữa trăm ngàn điều không ngờ được khi chúng tôi sống ở bên dòng sông này. Lúc ấy chúng tôi chỉ cần những điều giản dị nhất và lòng tin yêu.
Nhưng những điều đó đã lui vào quá khứ lâu rồi. Nó trở thành một cuốn sách cũ mà thỉnh thoảng buồn buồn người giở ra đọc chơi.
Cũ hay mới? Quên hay nhớ? Với tôi điều đó không đo đếm được trong cuộc trở về hôm nay. Tôi trở về với dòng sông này một mình hay nhiều người cũng không phải là điều cần nhớ đến. Chỉ biết rằng tôi lại vừa chạm mặt với dòng sông.
Nơi này, xưa kia chỉ là con đường nhỏ. Con đường ấy đầy bất trắc. Tôi nhận ra cây me cổ thụ với những vết đạn găm thành sẹo. Con đường hôm nay dẫu vẫn là con đường đất đỏ, nhưng đã thay đổi khá nhiều. Dưới gốc me già năm xưa là một quán nước nhỏ. Tôi bước vào quá nước, kêu một chai bia.
Người chủ quán thật là nhiều chuyện:
- Ông đi kiếm việc làm?
- Làm chi?
- Thì tôi thấy dạo này những người như ông thường tìm tới kiếm việc làm. Hồi xưa nơi đây chỉ là đạn bom. Còn bây giờ nó trở thành khu du lịch. Nhờ trời, bởi thế mà người dân Quảng Trị này bớt khổ.
- Nhưng tôi là người dân vùng đất này. - Tôi nói với người chủ quán.
- Thế à? Nhiều người làm lớn rồi, hết chiến tranh rồi, họ đã bỏ quê mà ra đi.
Ly bia có mùi đắng. Không biết nước của chai bia có phải lấy từ dòng sông Thạch Hãn đang cuộn trôi kia không? Tôi bỗng dưng có ý nghĩ thật là ngu ngơ đến thế. Người chủ quán nói: "Cuộc chiến đã đi qua rồi". Có lẽ ông ta nói đúng, vì trong không gian không còn tiếng ấm ì của súng nổ, đường phố không còn những chiếc xe lao đi với những tấm lá nguỵ trang.
Nhưng với tôi, tất cả chỉ mới là hôm qua. Hôm qua, một mảnh pháo xớt qua đã cắt lìa ngón tay út của tôi.
Hôm nay tôi trở về, không phải để tìm lại ngón tay của mình đã chìm sâu trong lòng sông đầy kỷ niệm ấy. Tôi chỉ muốn thắp một nén nhang cho những người vĩnh viễn ra đi. Tôi muốn lắng nghe dòng sông kể về một quá khứ anh hùng. Dòng sông nhỏ ấy có một thời gian dài tượng trưng cho sự ngăn cách và chia ly.
Tôi trả tiền, đứng dậy:
- Đường đến nghĩa trang liệt sĩ có xa không ông?
Người chủ quán nói:
- Nghe nói hôm này ở đó có tổ chức lễ lớn lắm. Toàn mấy ông lớn tới dự không hà. Nhờ thế mà mấy ngày nay quán tôi bán đắt.
***
Con thuyền nhỏ neo bên bờ cỏ. Người lái thuyền đang tựa lưng mà ngủ như trong cuộc đời này chẳng có điều gì to lớn.
- Anh ơi, anh có thể chở tôi dọc theo dòng sông này không?
Người lái thuyền chồm dậy:
- Ở bên kia có lễ hội lớn lắm. Sao ông không qua.
- Lễ gì?
- Họ đang tổ chức tưởng niệm những người đã ngã xuống trên chiến trường năm xưa.
- Ờ, há. Ông đưa tôi sang đó đi.
Dòng sông thời bình như hiền hoà hơn. Một màu xanh đến lạ lùng. thuyền dừng lại. Anh nhảy xuống và cảm thấy lạc lõng giữa đám đông người ăn mặc trang trọng và lịch sự. Anh không nhìn thấy một ai quen. Hay có lẽ những người quen anh đang nằm ở trong những nấm mộ kia. Anh nhìn lại bộ đồ mình đang mặc trong người. Bộ đồ nhàu nát và dơ bẩn chưa kịp thay. Anh len vào đám đông và chợt thấy mình xa lạ quá. Chỗ của mình không phải chỗ này. Và cũng chẳng ai mời anh đến chỗ này.
Anh bỏ rơi đám đông, anh xuôi dọc theo những ngôi mộ, một mình. Những ngôi mộ nhỏ nằm im trong nắng mai với những cái tên phía trước. Mỗi cái tên khiến anh nhớ một điều. Anh sẽ nhớ suốt những hàng bia ấy có những bàn tay không nắm lại, những đôi mắt chưa khép và cả những đôi môi còn tinh khôi chưa biết nụ hôn đầu.
- Cám ơn. Tụi mày có một chỗ nằm yên lành. Cám ơn những đêm mưa, những bữa đói, những cơn đau.
Đó là những người bạn như đang quây quanh anh. Họ đang nheo mắt nhìn anh cười: "Mày thăm tụi tao đó à? Đến đây, đến đây…".
Anh đi hết những ngôi mộ lúc nào không hay. Trên kia, buổi lễ tổ chức xong lúc nào anh cũng không hay. Mọi người đã làm xong bổn phận của mình đã trở về. Chỉ còn lại những nén nhang đang cháy dở dang và một bầu trời mênh mông.
Người lái đò vẫn đợi anh. Anh ta hỏi khi thấy anh trở lại:
- Chắc ông là bộ đội ngày xưa?
Anh cười.
- Vậy sao thấy ông khác với những người khác. Ông chắc không phải ở nơi này?
Anh chỉ dòng sông:
- Tôi đã uống không biết bao nhiêu nước của dòng sông này. Người ta gọi đây là mồ hôi của đá.
Anh chỉ những ngôi mộ:
- Bạn bè tôi ở đó.
Không kịp đợi người lái thuyền trả lời. Anh leo xuống:
- Chợ ở đâu? Xa không?
***
Anh chỉ có thể làm một việc, đó là mua hết hoa của phiên chợ. Anh nhờ người lái thuyền chở anh ngược lại dòng sông. Anh thả những đoá hoa xuống dòng sông. Dòng sông tràn ngập hoa cứ trôi. Những đoá hoa sẽ theo dòng sông trôi ra biển.
Cánh hoa cuối cùng cũng đã xuống dòng sông rồi.
- Ông ơi, mình về thôi. Ngày hết rồi.
Không đợi anh trả lời, người lái thuyền chở anh vào bờ. Anh đứng nhìn những đoá hoa trôi.
Bạn bè anh có nhận được những cánh hoa ấy không? Anh không biết. Nhưng anh hứa với lòng mình mỗi năm anh sẽ trở về thả cho họ những cánh hoa như thế đó.
K.V.T
