Vua Minh Mạng tuần du Quảng Trị xem xét dân tình thi ân huệ cho bách tính

Theo sử sách của triều Nguyễn, Đại Nam thực lục ghi chép rằng: Vua sắp đi tuần du Quảng Trị, sai Hoàng trưởng tử Trường Khánh công hiệp cùng khâm phái đại thần Thượng thư Nguyễn Công Hoán và Thống chế Tôn Thất Bằng ở lại coi giữ Kinh đô. Thị lang Lê Văn Trung và biện lý Nguyễn Song Thanh đều sung làm Hộ lưu Kinh ấn¹. Vua dụ rằng: “Từ xưa đế vương, đặt lễ thời thường đi tuần thú, để tỏ ý xem xét đổi mới chính sự. Nay, nhân đi tuần du Quảng Trị để xét địa phương, xem phong tục, ta nghĩ Kinh sư là nơi căn bản, nên sai con cùng khâm phái đại thần lưu lại coi giữ, hằng ngày, giờ Mão, con đến tả vu điện Cần Chính, hội đồng làm việc với các đại thần lưu Kinh, giờ Tị về phủ, giờ Mùi lại vào, giờ Thân lại về phủ; rồi đến giờ Dậu, cùng với các đại thần ở lại túc trực. Những viên hộ ấn, cho phép hằng ngày, giờ Mão, đến ban làm việc, giờ Thân thì về. Còn lại thời thường đến cung Từ Thọ để vấn an”².

Để chuẩn bị cho chuyến tuần du Quảng Trị,  sai Thượng thư bộ Công, Hà Duy Phiên, đến các nơi xây dựng hành cung, chỉ bảo cách thức. Chuẩn cho Hữu tham tri bộ Binh, Hà Tông Quyền, do chức đang làm, quyền kiêm công việc bộ Công³.

 Tiếp đó nhà vua sai Đô thống Phạm Hữu Tâm sung làm Hành doanh đại thần. Lại sai quyền thự Thống chế Mai Công Ngôn quản lĩnh biền binh đi hộ giá đường bộ, trước đến đợi hầu ở hành tại Quảng Trị, miễn không phải hằng ngày đi quanh đường đến những chỗ vua nghỉ trưa và ngủ đêm. Phàm rơm cỏ cho voi ngựa đều do biền binh chăn nuôi tự lo lấy, không được trách cứ vào dân⁴.

Sau khi mọi việc chuẩn bị xong, vào ngày Nhâm Thìn, thuyền ngự khởi hành từ sông Hương (theo nghi tiết bộ Lễ, hoàng tử và đại thần cùng các viên hộ ấn lưu ở Kinh đều quỳ tiễn, quỳ đón ở bến sông, nay đổi định ở ngoài cửa Đại Cung).

Khi đến địa phận hành cung Phúc Điền gặp cảnh có hai bà lão khổ sở quỳ lạy ở trên bờ, vua đã sai ban tiền cho họ. Sách Đại Nam thực lục cho biết: “Ngày hôm ấy, vua đến hành cung Phúc Điền, đóng lại. Có hai bà già quỳ ở trên bờ; sai hỏi thì họ thưa rằng: “Nhà nghèo, thân già, không lấy gì sống được; nay nghe nói xe vua đi qua, nên quên mình đã làm bợn, làm nhàm, trông mong ơn trời thương cho kẻ cô độc nghèo khổ”. Vua sai ban cho mỗi người 10 quan tiền”⁵.

Ngoài ra lần này nhà vua cũng đã diện kiến các kỳ lão trong hạt và ban ân huệ gồm có lụa và tiền. Đây cũng là thể hiện tấm lòng của vua đối với các bậc kỳ lão. Sách Đại Nam thực lục cho biết: Lê Đăng Doanh đem hơn 500 kỳ lão ở trong hạt vào chiêm bái, có 5 người ngoài 100 tuổi. Vua triệu lên thềm, cho ngồi thưởng cho mỗi người vải, lụa đều 1 tấm. Và hỏi có muốn gì không, thì họ thưa rằng: “Vua ban cho, tức là ơn huệ rồi, đâu dám xa vọng gì nữa”. Vua sai thưởng thêm mỗi người ba đồng ngân tiền Phi Long hạng lớn. Còn từ 70 đến 90 tuổi trở lên, sai quan tỉnh lấy ngân tiền hạng lớn ban cấp ngay trước mặt (90 tuổi trở lên 24 người, mỗi người 3 đồng; 80 tuổi trở lên 130 người, mỗi người 2 đồng; 70 tuổi trở lên 379 người, mỗi người 1 đồng). Thổ ty, thổ mục ở các châu đạo Cam Lộ đến chỗ vua đóng, lạy ra mắt. Vua ban tiền, lụa, rồi cho về⁶.

Ngày Giáp Ngọ, ngự giá hồi loan. Vua dụ bộ Hộ rằng: “Lần này nhân đi tuần du địa phương Quảng Trị, dọc đường trông thấy lúa ruộng đều xanh tốt; duy hai bên bờ sông Vĩnh Định nhiều chỗ không cày cấy, hỏi ra thì dân sở tại đều nói: “Đó bởi làm hơi khó, nên để cấy cả một vụ chiêm cho đỡ tốn công”. Xét lời lẽ, tình hình, thì đất ấy không phải là không cấy mùa được, chẳng qua tiểu dân hoặc vì sợ khó nhọc, hoặc không đủ vốn, nên không nhất tề cày cấy được. Kể ra, đời sống của nhân dân, chẳng gì bằng cấy gặt. Trẫm đối với việc khuyến khích làm ruộng, trồng dâu, từ trước đến đây, đã dạy bảo cặn kẽ, đã vì thực muốn dân ta chăm việc canh nông, cùng vui no đủ. Huống chi Quảng Trị là nơi gần Kinh kỳ, dân ấy có tiếng cần cù chăm chỉ. Nay lại sự biếng nhác không khai khẩn hết những ruộng có thể cấy lúa như vậy, thế mà quan lại địa phương cũng chẳng để tâm khuyên bảo, thì sao cho xứng đáng ý ta dạy dân chăm lo nghề gốc? Vậy ra lệnh cho quan tỉnh xét nghiệm: nếu kẻ nào nghèo túng không đủ sức thì cho vay thóc giống, hoặc tiền hoặc thóc, để họ chăm việc cày cấy, cốt mong đồng không bỏ hoang, dân có lương thừa, mới yên ủi lòng ta”⁷.

Sau đó, quan tỉnh tư lên bộ cho là: dân lấy cớ vì đất mới vỡ ở giáp bờ sông, nên không muốn vay mượn để khai khẩn. Vua xuống dụ quở rằng: “Việc này là do khi ta đi tuần du, gia ơn cho dân nghèo; nếu chỗ ấy nay đã cày cấy, dân không dám vay mượn, thì 1 hạt Quảng Trị, đất xấu, dân nghèo, đất bỏ hoang không những một chỗ đó thôi. Sao chẳng thể theo ý ta, suy cho rộng ra: ai không đủ sức, cứ thực tâu lên, sẽ thưởng, cấp cho tiền và gạo. Phàm vay mượn của công, không mất qua 1 đồng, 1 hột tiền lãi, há có lẽ nào dân lại không muốn? Dân không muốn vay là tại lũ ngươi không chịu tự mình làm lấy, chỉ giao phó cho người coi kho, xoay xoả trăm cách đó thôi! Sao không tự xét mình lại, lại bảo là dân không muốn vay? Vả lại, chỉ dụ đã rõ ràng, sao không tâu trả lời, lại chỉ làm tờ tư thường, khinh suất sơ lược như thế, chức trách ở đâu? Vậy Lê Đăng Doanh và Nguyễn Huy Chuẩn đều giáng 1 cấp. Từ nay, nên khuyên bảo dân trong hạt cố khai khẩn rộng, sau này trở thành đất thuộc, có ai muốn lĩnh thóc giống, tiền và thóc, thì lập tức tuân dụ trước, cấp cho”⁸.

Trong chuyến tuần du này, vua Minh Mạng đã sáng tác một số bài thơ liên quan đến chuyến công cán, nội dung ghi lại nỗi niềm của nhà vua khi đến Quảng Trị cũng như là cảm xúc khi lần thứ hai nhà vua đến mảnh đất này. Những bài thơ đều được in trong Ngự chế thi tứ tập, trong bài viết này chúng tôi xin giới thiệu toàn bộ nguyên văn chữ Hán các bài thơ này. Riêng bài thơ Quá Vĩnh Định hà lưu đề (Đề thơ lưu lại khi qua sông Vĩnh Định) đã được in trên tạp chí Cửa Việt, vì vậy chúng tôi không đưa vào trong bài viết này.

 Bài 1:

茲 已 秋 涼 幾 暇 啟 鑾 巡 幸 廣 治 作 Tư dĩ thu lương cơ hạ khải loan tuần hạnh Quảng Trị tác

肇豐⁹近邇再巡行

用慰前年老穉情

昔遇夏霖迴鳳輦

茲因秋爽指龍旌¹⁰

微風散霧塵埃淨

細雨旋晴水浪平

弗遠移時舟至止

海濱茅殿早相迎¹¹

Phiên âm:

Triệu Phong cận nhĩ tái tuần hành,

Dụng uỷ tiền niên lão trĩ tình.

Tích ngộ hạ lâm hồi phượng liễn,

Tư nhân thu sảng chỉ long tinh.

Vi phong tản vụ trần ai tịnh,

Tế vũ toàn tình thuỷ lãng bình.

Phất viễn di thì chu chí chỉ,

Hải tân mao điện tảo tương nghênh.

Dịch nghĩa:

Nay mùa thu đã mát mẻ, nhàn rỗi khởi giá tuần du đến Quảng Trị nhân đó làm thơ

Triệu Phong ở gần lại đến tuần du,

Dùng tình an ủi già trẻ lớn bé năm trước.

Mùa hè năm trước gặp mưa dầm khi xa giá về Kinh,

Nay nhân mùa thu mát mẻ hạ chỉ nghi trượng tuần hành.

Gió nhẹ mây tan bụi trần sạch sẽ,

Mưa nhỏ mau tạnh sóng nước bình yên.

Không còn xa nữa trong chốc lát thuyền đã dừng lại,

Nơi điện tranh ở cửa biển đã sớm nghênh đón.

Bài 2:

金堆行宮 Kim Đôi hành cung

市廛遠隔絕囂埃

釣艇漁舟逐往迴

土產弗多多水產

金堆何有有沙堆¹²

山饒田地能資業

海利魚鰕亦阜財

午日沙停休楫掉

須更鳴鼓放艚開

Phiên âm:

Thị triền viễn cách tuyệt hiêu ai,

Điếu đình ngư chu trục vãng hồi.

Thổ sản phất đa đa thuỷ sản,

Kim Đôi hà hữu hữu sa đôi.

Sơn nhiêu điền địa năng tư nghiệp,

Hải lợi ngư hà diệc phụ tài.

Ngọ nhật sa đình hưu tiếp trạo,

Tu canh minh cổ phóng tào khai.

Dịch nghĩa:

Hành cung Kim Đôi

Chợ búa cách xa dứt hẳn gió bụi,

Thuyền câu thuyền chài tấp nập qua lại.

Thổ sản chẳng nhiều chỉ nhiều thủy sản,

Đồi vàng sao có chỉ có đồi cát.

Núi giàu ruộng đất có thể làm cơ nghiệp,

Biển nhiều tôm cá cũng giàu của cải.

Đến giữa trưa dừng mái chèo nghỉ ngơi nơi đình cát,

Nên thay tiếng trống phát ra ở dưới tàu.

Bài 3:

見沿途禾青喜作 Kiến duyên đồ hòa thanh hỉ tác

今年較勝去年行

一路禾苗入眼青

秀茂早生蒼翠色

蘢葱先兆稔豐形

世情豈得皆心會

民事原宜要目經

自古時巡深意在

勤勞何憚勉聰聽

Phiên âm:

Kim niên giảo thắng khứ niên hành,

Nhất lộ hoà miêu nhập nhãn thanh.

Tú mậu tảo sinh thương thuý sắc,

Lung thông tiên triệu nhẫm phong hình.

Thế tình khởi đắc giai tâm hội,

Dân sự nguyên nghi yếu mục kinh.

Tự cổ thời tuần thâm ý tại,

Cần lao hà đạn miễn thông thinh.

Dịch nghĩa:

Nhìn thấy lúa ven đường vui mừng làm thơ

Năm nay tuần hành so với năm ngoái,

Suốt cả chặng đường mạ non xanh thu vào trong tầm mắt.

Cây lúa tươi tốt sớm sinh ra màu xanh ngắt,

Vẻ tươi tốt trước là điềm tố được mùa bội thu.

Tình thế há đâu đều được hội tụ đủ ở trong lòng,

Việc dân nên vốn cần tự mình trải nghiệm.

Cái ý nghĩa sâu xa của việc tuần du thời xưa còn đó,

Sao phải sợ vất vả khó nhọc gắng mà suy xét tỏ tường.

Bài 4:

晚 不 住 大 祿 行 宮 趁 早 來 宿 福 田 行 宮 亦 有 作 六 韻 Vãn bất trú Đại Lộc hành cung sấn tảo lai túc Phúc Điền hành cung diệc hữu tác lục vận

趁早逾大祿

期來宿福田

午雖逢雨日

晚且幸晴天

予正未勞力

人仍可息肩

涼生行益快

風送莫留延

沿路方觀景

臨津已泊船

迴頭後至者

帆席尚相連

Phiên âm:

Sấn tảo du Đại Lộc,

Kì lai túc Phúc Điền.

Ngọ tuy phùng vũ nhật,

Vãn thả hạnh tình thiên.

Dư chính vị lao lực,

Nhân nhưng khả tức kiên.

Lương sinh hành ích khoái,

Phong tống mạc lưu diên.

Diên lộ phương quán cảnh,

Lâm tân dĩ bạc thuyền.

Hồi đầu hậu chí giả,

Phàm tịch thượng tương liên.

Dịch nghĩa:

Chiều muộn không nghỉ ở hành cung Đại Lộc nhân còn sớm đến nghỉ ở hành cung Phúc Điền, cũng có làm bài thơ sáu vần

Đi sớm đến hành cung Đại Lộc,

Sắp tới dừng nghỉ ở hành cung Phúc Điền.

Giữa trưa tuy gặp ngày mưa,

Chiều đến may mắn trời đã tạnh.

Chính là lúc ta còn chưa mệt mỏi,

Người vẫn như có thể trút bỏ hết trọng trách.

Khí mát sinh ra đi càng thêm nhanh,

Gió đưa chẳng lưu lại lâu dài.

Ven đường vừa xem ngắm cảnh,

Đến bến thuyền đã ghé vào bờ.

Quay đầu nhìn lại phía sau,

Cánh buồn còn liên tiếp nối nhau.

Bài 5:

至 廣 治 行 宮 憶 前 事 偶 成 一 首 即 疊去 年 遇 雨 回 鑾 詩 原 韻 Chí Quảng Trị hành cung ức tiền sự ngẫu thành nhất thủ, tức điệp khứ niên ngộ vũ hồi loan thi nguyên vận

屈指又逾一歲綿¹³

于茲鑾輅復來天

依稀舊日臨江殿

平穩今朝泊御船

覽景心非求古蹟

省方思續愛民緣

雖逢陣雨旋開霽

似覺風光勝昔年

Phiên âm:

Khuất chỉ hựu du nhất tuế miên,

Vu tư loan lộ phục lai thiên.

Y hi cựu nhật lâm giang điện,

Bình ổn kim triêu bạc ngự thuyền.

Lãm cảnh tâm phi cầu cổ tích,

Tỉnh phương tư tục ái dân duyên.

Tuy phùng trận vũ toàn khai tễ,

Tự giác phong quang thắng tích niên.

Dịch nghĩa:

Đến hành cung Quảng Trị, nhớ đến việc trước kia, ngẫu nhiên thành bài thơ làm theo nguyên vận bài thơ Gặp mưa trở về Kinh

Mới đó mà lại đã trải qua một năm dài dằng dặc,

Ở nơi này ngày xa giá quay trở lại.

Phảng phất như ngày xưa đến điện ở bên sông.   

Sáng nay yên bình trên thuyền ngự nơi bến thuyền,

Ngắm cảnh trong lòng chẳng mong tìm lại dấu vết xưa.

Xem xét dân tình nghĩ tới việc yêu dân,

Tuy gặp trận mưa to chốc lát lại chuyển tạnh.

Cảm giác giống như vẻ phong quang hơn hẳn năm xưa.

Theo Đại Nam thực lục cho biết, vào Ngày Quý Tị, ngự giá đến hành cung Quảng Trị, dân trong hạt đem dâng phẩm vật thổ ngơi (gạo trắng Minh Xuân, hoàng tinh, ý dĩ, ốc đá, ốc hương, hồ tiêu trắng, măng tươi, măng khô). Vua nói: “Những vật này dẫu nhỏ, cũng đủ thấy lòng trung thành của dân ta”. Sai thưởng cho ngân tiền Phi long, có thứ bậc khác nhau. Rồi chia những phẩm vật tiến ấy cho các quan đi theo. Xuống dụ giảm 2 phần 10 thuế thân năm này cho dân ấy. Nhân sự việc này nhà vua làm bài thơ ngự chế, ghi lại trên đường trở về kinh thành Phú Xuân.

Bài 6:

照 前 例 將 廣 治 全 省 身 庸 蠲 免 十 分 之 二 並 優 賜 耆 老 自 七 十 歲 至 百 歲 餘 布 帛 銀 錢 有 差 及 賞 給 沿 途 諸 社 村 錢 文 又 降 諭 勸 課 農 桑 察 核 官 吏 次 第 各 已 舉 行 從 容 回 鑾 越 日 至 京 誌 事 十 韻 Chiếu tiền lệ tương Quảng Trị toàn tỉnh, thân dung quyên miễn thập phần chi nhị, tịnh ưu tứ kì lão tự thất thập tuế chí bách dư tuế bố bạch ngân tiền hữu sai cập thưởng cấp, duyên đồ chư xã thôn tiền văn hựu giáng dụ khuyến khóa nông tang, sát hạch quan lại, thứ đệ các dĩ cử hành thung dung hồi loan, việt nhật chí kinh chí sự thập vận.

憂勤常在念

法古舉時巡

庸免十之二

老頒帛與銀

既霑侍從士¹⁴

且及道途人

整飭邊疆吏¹⁵

丁寧守土臣¹⁶

農期無曠地

財務足於民

已佈溫綸日

正宜返旆晨

從容纔解纜

瞬息早移津

順水催舟急

西風送駕頻¹⁷

福田已謝舊

大祿復來新

明午金堆止¹⁸

晚間抵富春

Phiên âm:

Ưu cần thường tại niệm,

Pháp cổ cử thì tuần.

Dung miễn thập chi nhị,

Lão ban bạch dữ ngân.

Kí triêm thị tòng,

Thả cập đạo đồ nhân.

Chỉnh sức biên cương lại,

Đinh ninh thủ thổ thần.

Nông kì vô khoáng địa,

Tài vụ túc ư dân.

Dĩ bố ôn luân nhật,

Chính nghi phản bái thần.

Tòng dung tài giải lãm,

Thuấn tức tảo di tân.

Thuận thuỷ thôi chu cấp,

Tây phong tống giá tần.

Phúc Điền dĩ tạ cựu,

Đại lộc phục lai tân.

Minh ngọ Kim Đôi chỉ,

Vãn gian để Phú Xuân.

Dịch nghĩa:

Chiếu theo lệ trước giảm hai phần mười thuế cho toàn tỉnh Quảng Trị và ưu ái tặng cho các kì lão từ 70 tuổi đến hơn 100 tuổi lụa vải, cho đến những thôn xã ven đường cũng tùy mà thưởng tiền, lại ban dụ khuyên việc nông trang, sát hạch quan lại lần lượt cử hành các việc xong xuôi ung dung hồi loan, qua ngày hôm sau về đến Kinh làm bài thơ 10 vần để ghi lại

Tấm lòng lo lắng cần mẫn thường vẫn đau đáu,

Noi theo phép xưa thì đi tuần du.

Thường miễn giảm thuế cho hai phần mười,

Ban tiền văn và vải lụa cho các kỳ lão.

Đã thi ân huệ cho binh sĩ và những người theo hầu,

Cho đến cả những người đi đường.

Chỉnh đốn quan lại nơi biên cương,

Dặn dò giữ gìn quan lại địa phương.

Vụ nông không có đất rộng,

Tiền của lo đủ cho dân.

Ngày ta ban bố chiếu lệnh,

Chính là lúc nên trở về vào sáng sớm.

Ung dung mới cởi dây thuyền,

Chớp mắt thuyền sớm dời bến.

Thuận dòng giục thuyền đi mau,

Gió tây đưa xa giá đi gấp.

Hành cung Phúc Điền đã lui từ lâu,

Hành cung Đại Lộc lại sắp tới.

Trưa mai dừng ở hành cung Kim Đôi,

Khoảng chiều thì sẽ đến Phú Xuân.

3. Tạm kết

Chuyến tuần du lần thứ hai của vua Minh Mạng đến vùng đất Quảng Trị lần này đã để lại nhiều ảnh hưởng đến việc khuyến nông. Đó là việc cho nạo vét sông Vĩnh Định, hay là ban hành chính sách khuyến khích bách tính nỗ lực trong việc khai khẩn đất để làm nông, tránh tình trạng bỏ đất hoang hóa. Ngoài ra, trong chuyến tuần du nhà vua cũng đã ban nhiều ân huệ cho các kỳ lão ở các địa phương, lại giảm hai phần thuế cho dân toàn tỉnh, đó cũng là niềm mong mỏi của bách tính. Bên cạnh đó, nhà vua cũng đã tận mắt được nhìn thấy cuộc sống của dân, như lời mong muốn của nhà vua yêu dân là phải nhìn thấy tận mắt. Không những vậy, việc chỉnh đốn quan lại địa phương răn dạy họ quan tâm đến dân và khuyên răn làm hết chức trách của mình.

Đối với mảnh đất phụ cận Kinh thành, việc các vua Triều Nguyễn đến tuần du thị sát cũng là một điều may mắn cho nhân dân địa phương. Từ Minh Mạng đến Thiệu Trị sau này cũng có ra thăm Quảng Trị và đề thơ bên sông Vĩnh Định. Những tư liệu của hai vị vua giỏi văn chương bậc nhất triều Nguyễn viết về Quảng Trị trong những lần tuần du đến thực sự là nguồn tư liệu quý để nghiên cứu, gìn giữ truyền thống và niềm tự hào của Quảng Trị đối với đất nước.

N.H.K

Chú thích:

1. Ở lại giữ ấn triện của Kinh đô.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam thực lục, tập 4.

9. 府名乃廣治省蒞 Phủ danh nãi Quảng Trị tỉnh lị (là tên phủ ở tỉnh Quảng Trị)

10. 去年夏初巡幸廣治偶遇霖雨不便久留. 爰奉皇太后慈舟回京, 而該省老穉間有路遠不及瞻仰者多渴望焉. 本年夏間復擬時巡又因暑氣方盛暫展行期. 今已秋涼氣爽啟鴐巡行以慰黔黎之望. Khứ niên hạ sơ tuần hạnh Quảng Trị ngẫu ngộ lâm vũ bất tiện cửu lưu. Viên phụng Hoàng Thái Hậu từ chu hồi kinh, nhi cai hung lão trĩ gian hữu lộ viễn bất cập chiêm ngưỡng giả đa khát vọng yên. Bản niên hạ gian phục nghĩ thời tuần hựu nhân thư khí phương thịnh tạm triển hành kì. Kim dĩ thu lương khí sảng, khải giá tuần hành dĩ uỷ kiềm lê chi vọng. Đầu mùa hè năm ngoái tuần du đến Quảng Trị, ngẫu nhiên gặp mưa dầm không thể ở lại được lâu. Bèn vâng mệnh Hoàng Thái hậu lên thuyền về Kinh, mà có người già trẻ nhỏ tỉnh ấy ở trên đường xa xa mà không kịp nhìn. Khoảng mùa hè năm nay lại nghĩ đến lúc tuần du, lại nhân khí nóng đang thịnh tạm thời chưa đi. Mùa thu năm nay khí mát mẻ khởi giá tuần hành để vỗ về niềm mong mỏi của lê dân.

11. 自卯逾辰之三江海兒頭停于金堆行宮. Tự mão du thìn chi Tam Giang Hải Nhi đầu đình vu Kim Đôi hành cung. Từ Mão quan Thìn đến đầu Tam Giang Hải Nhi dừng ở hành cung Kim Đôi.

2. 行殿建于金堆故名. 該社多水利而少田園, 且行宮對岸一帶沙崗, 故戲及之. Hành điện kiến vu Kim Đôi cố danh. Cai xã đa thuỷ lợi nhi thiếu điền viên, thả hành cung đối ngạn nhất đái sa cương, cố hí cập chi. Hành Điện dựng ở Kim Đôi là tên cũ, xã ấy nhiều thủy lợi mà ít việc ruộng vườn, và hành cung đối diện với bờ cát dài, cho nên nói đùa như vậy.

13. 去年四月時巡至今年七月復來此. 是周一歲又零三月矣. Khứ niên tứ nguyệt thời tuần chí kim niên thất nguyệt phục lai thử. Thị chu nhất tuế hựu linh tam nguyệt hĩ. Tháng 4 năm ngoái tuần du đến tháng 7 năm nay lại đến đây. Đó là tròn một năm lại lẻ 3 tháng.

14. 扈駕文武官員至兵丁各賞半月俸餉錢文. Hộ giá văn võ quan viên chí binh đinh các thưởng bán nguyệt bổng hướng tiền văn. (Từ quan viên văn võ đến binh lính đều thưởng mỗi người nửa tháng lương bổng tặng tiền).

5.   駐蹕行在時有甘露土司來朝即召對並隨事訓飭邊防仍賞給有差. Trú tất hành tại thời hữu Cam Lộ thổ ti lai triều tức triệu đối tịnh tuỳ sự huấn sức biên phòng nhưng thưởng cấp hữu sai. (Lúc dừng nghỉ ngơi thì có quan Thổ ti ở Cam Lộ đến chầu, lập tức cho vào gặp tùy việc mà răn bảo việc biên phòng cũng có thưởng như cũ không khác).

16. 見沿途田未盡闢即降諭訓飭力田, 仍命農作時如小民, 實無資,本官給秄秧或給與錢文, 穀熟時即照數納還, 不加豪利息, 俾田野日闢則民食益饒矣. Kiến diên đồ điền vị tận tịch tức giáng dụ huấn sức lực điền, nhưng mệnh nông tác thời như tiểu dân, thực vô tư bản quan cấp tử ương hoặc cấp dữ tiền văn, cốc thục thời tức chiếu sổ nạp hoàn, bất gia hào lợi tức, tỉ điền dã nhật tịch tắc dân thực ích nhiêu hĩ. (Nhìn thấy bên đường ruộng lúa chưa khai khẩn hết, lập tức giáng dụ lệnh cho dân ra sức nỗ lực canh điền, nhưng lệnh cho làm vụ nông như lão bách tính, ai thực sự không có vốn bản quan cấp cho lúa non hoặc tiền, khi lúa chín lập tức chiếu theo số lượng mà hoàn trả, không lấy thêm mảy may tiền lãi, khiến cho đồng ruộng ngày một mở mang thì bữa ăn của người dân cũng thêm no đủ vậy).

17. 時遇西風大故行甚快. Thời ngộ tây phong đại cố hành thậm khoái. (Lúc gặp gió tây lớn cho nên đi rất nhanh).

18. 福田屬廣治,大祿, 金堆 屬承天並行宮名. Phúc Điền thuộc Quảng Trị Đại Lộc, Kim Đôi thuộc Thừa Thiên tịnh hành cung danh. (Phúc Điền thuộc Quảng Trị, Đại Lộc, Kim Đôi thuộc Thừa Thiên, tất cả đều là tên hành cung). 福田屬廣治,大祿, 金堆 屬承天並行宮名. Phúc Điền thuộc Quảng Trị Đại Lộc, Kim Đôi thuộc Thừa Thiên tịnh hành cung danh. (Phúc Điền thuộc Quảng Trị, Đại Lộc, Kim Đôi thuộc Thừa Thiên, tất cả đều là tên hành cung).