Ơn

ới cái bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, coi như hắn thành kẻ thất học, thất nghiệp. Thời gian đó, hắn được vận động tham gia sinh hoạt đoàn ở khu phố, nơi hắn sinh sống. Sau hai kỳ đại hội, hắn được giữ chức vụ bí thư chi đoàn. Vì trong các buổi sinh hoạt hắn đi đầy đủ, nhiệt tình. Lại năng nổ và có chút ít khiếu văn nghệ. Đại hội xong, còn lại bộ máy ‘lãnh đạo” ngồi trà dư tửu hậu. Đồng chí nguyên bí thư nói:

-Chúc mừng đồng chí tân bí thư. Đồng chí thấy chưa? Mới ngày mô đồng chí còn rụt rè e dè ngại ngùng khi tôi tới vận động đi họp đoàn. Rứa mà chừ lên chức lên quyền rồi!

-Thì, cũng nhờ có đồng chí dìu dắt.

-Thế thì tân bí thư phải có chút “lòng thành” để “đáp lễ” nguyên bí thư đi chứ nhể!- Đồng chí ủy viên ban chấp hành nói.

-Đúng rồi. Rứa mới phải phép chứ!

-Ok luôn. Nói rồi, cả lũ kéo nhau ra quán nhậu bên rìa mép sông.

-Chức quyền chi chứ chức bí thư chi đoàn thì không lương, mà trách nhiệm cũng nặng nề chẳng thua kém chi các vai trò lãnh đạo khác. Hất ngược chén rượu. Khà.

-Tôi biết. Cái vai trò lãnh đạo ni, tôi chưa quen, còn nhờ đồng chí dìu dắt nhiều. Nào, uống.

-Trăm phần trăm…Dzô.

Hắn vẫn phải bày tỏ sự tri ân của mình. Dù răng đi nữa, cũng nhờ công vận động của đồng chí nguyên bí thư.

Trung tâm y tế huyện gửi công văn xuống trạm y tế xã, với nội dung đại khái là: Dự án y tế cộng đồng có mở một lớp học đào tạo nhân viên y tế thôn bản, nhằm trang bị một số kiến thức cơ bản về sơ cấp cứu tại thôn. Dự án hỗ trợ một ngày bảy nghìn đồng trên một người cho việc đi lại và ăn uống bữa trưa. Yêu cầu một khu phố cử một người. Công văn được chuyển xuống khu phố trưởng. Người này đùn đẩy người kia. Không ai nhận đi vì lớp học xa nhà, rồi họ còn gia đình, con cái. Mà sau khi học xong làm việc lại không có lương, nên ai cũng tránh. Chỉ còn hắn là “ăn không ngồi rồi’. Hắn được điều đi học lớp đó. “Còn hơn suốt ngày đi bắt ốc chặt củi”. –Tay khu phố trưởng nói.

Sau ba tháng đi về, hắn được trang bị một số kiến thức sơ cấp cứu cơ bản về ngành y. Quan trọng nhất là hắn được cấp một giấy chứng nhận đã qua lớp sơ cấp y tế. Hắn được mọi người trong thôn biết đến với cái chức danh  cán bộ y tế thôn bản. Công việc của nhân viên y tế thôn bản là cứ đến ngày mồng năm hàng tháng là đi cân trẻ, vận động các bà mẹ đưa trẻ đi uống vitaminA. Các bà đang mang bầu thì không nên uống vitaminA, mà nên đi khám thai đầy đủ, uống sắt đầy đủ…. Rồi đi điều tra để nắm danh sách các hộ khẩu, nhân khẩu, tỉ lệ sinh tử trong địa bàn khu phố. Theo dõi sức khỏe bà mẹ và trẻ em sau sinh đẻ, rồi tình trạng vệ sinh môi trường…Nói chung việc không to tát gì, nhưng cũng sổ sách rồi đi về như ai. Từ đó, đi đâu gặp người trong xóm hắn cũng được chào hỏi. Đại loại: “Cán bộ y tế Ơn đi mô rứa?’. “Chào cán bộ Ơn!”.  “Trần Ơn nay là cán bộ rồi đấy, oách hỉ”. “Làm bên trạm, lương tháng được mấy hở?”.... Được chào cũng vui, cũng thích thiệt. Nhưng chào và hỏi kiểu đó thì hắn không biết trả lời ra răng, chỉ biết cười trừ. Bởi vì quả thực hắn  có nhận được đồng bạc mô mà trả lời với trả vốn. Ai đã từng làm cái chức danh như hắn thì biết, hắn nói cấm có điêu. Thiệt tình mà nói, sau mỗi lần đi cân trẻ, vận động trẻ đi uống vitaminA thì hắn nhận được mười nghìn đồng tiền công bồi dưỡng. Mỗi tháng cân và uống một lần. Một năm tổng cộng được một trăm hai mươi ngàn. Các việc như băng bó vết thương, hay cứu chữa các loại bệnh tật khác mà ở lớp hắn được học thì bây giờ không mó tới. Bởi vì, hở có chuyện gì hệ trọng một chút bà con cũng chen nhau đưa lên tận bệnh viện tỉnh. Đến cán bộ trạm y tế xã còn rảnh rang nữa là cán bộ y tế thôn. Vậy là hắn làm thêm cái việc đi tuyên truyền vận động bà con nên đến khám chữa bệnh tại trạm y tế xã. Vì ở trạm cũng đã có y bác sĩ được đào tạo ở các trường đại học y ra.

Vốn liếng kiến thức học được dần dần “bay”, thì lại có tiếp dự án mở lớp tập huấn. Lần này có hỗ trợ của nước ngoài. Mỗi ngày học viên được bồi dưỡng năm mươi nghìn. Nhân với mười ngày, hắn được năm trăm. Ở quê ai kiếm ra được đồng tiền dễ mà nhiều như thế? Thêm nữa, mỗi học viên được hỗ trợ một chiếc xe đạp và túi dụng cụ sơ cứu gồm một kéo, một panh, một túi bông gòn, một cuộn băng dính. Oách lắm đó. Hắn được bà con hỏi thăm nhiều hơn, khen ngợi nhiều hơn. Cũng có người tiếc rẻ vì ngày đó được kêu mà không đi.

          -Trần Ơn sướng hí! Có tiền có xe đi, oách không ai bằng.

Ông trạm trưởng trạm y tế trao chiếc xe đạp và túi đồ dụng cụ sơ cấp cứu cho hắn, mặt tỏ rõ sự ban tặng.

-Đấy! Chú đã nói rồi, không thiệt đi mô mà sợ. Nghe nói có công văn cấp lương cho đội ngũ y tế thôn bản rồi đó. Nhưng đang đợi trên huyện chuyển xuống.

-Được rứa thì cũng động viên bọn cháu hơn.

-Mi có được suất học ni, cũng nhờ chú gợi ý với lão Toan khu phố trưởng đó chớ! Ở nhà đi bắt ốc mò cua có mà… Có bằng sơ cấp y rồi, sau ni có thi tiếp trung cấp cũng dễ.

-Dạ. Cháu biết. Cháu cám ơn chú nhiều.

Làm y tế thôn, nhưng hắn vẫn giữ vững phong trào đoàn. Vốn có chút năng khiếu, hắn thường xuyên tham gia văn nghệ trong phường. Xem hắn diễn kịch, bà con sướng lắm! Cứ vỗ tay rào rào, khen lấy khen để. Hắn còn dàn dựng các chương trình cho đoàn phường đi dự thi ở thị xã. Thành tích đưa về rất cao. Mấy ông cán bộ văn hóa cứ gọi là rung đùi mà…nhận giải. (Điều trước đây phường hắn ít khi được nhắc đến trong báo cáo thành tích thi đua văn hóa văn nghệ). Thế là không chỉ đoàn khu phố, đoàn phường mà cả hội nông dân hội phụ nữ cũng nhờ. Trạm y tế cũng “khai thác” nhân lực. Sướng nhất, hãnh diện nhất là lúc đọc tên tác giả cũng là đoàn viên, hay nhân viên y tế thôn tự sáng tác dàn dựng và biểu diễn. Trong lúc các đơn vị khác phải giấu tên tác giả vì phải thuê tác gia lớn của tỉnh viết và dàn dựng. Anh cán bộ văn hóa xã nói: “Thấy chưa? Tôi đã nói là em làm được rồi mà”.

-Dạ. Thành công được cũng nhờ sự đóng góp của mọi người!

Vận may liên tiếp đến với hắn. Trung tâm văn hóa thông tin thị mở lớp bồi dưỡng biên đạo diễn sân khấu cho cán bộ văn hóa xã. Anh cán bộ xã lại sang “triệu tập” hắn. Anh nói:

-Đây là lớp dành cho cán bộ văn hóa xã, nhưng mọi người đều bận. Mà tôi cũng thấy em có năng khiếu. Em đi lớp ni hí?

Thấy hắn lưỡng lự, anh tiếp:

-Có bồi dưỡng xăng xe ngày bảy nghìn mờ. Đi rồi phường sẽ xem xét động viên sau.

Bảy nghìn, hắn tính không đủ tiền xăng cho bốn vòng đi về một ngày. Nhưng hắn vốn yêu thích nghề này. Muốn đi cho mở mang thêm kiến thức. Học xong, hắn viết đơn xin trợ cấp của phường như đã hứa, nhưng chỉ nhận được lời ậm ừ hẹn chờ xét duyệt. Đi “xin” đến lần thứ ba thì hắn đã hết kiên nhẫn. Thôi thì dù sao hắn cũng học được nhiều điều. Ở đó hắn được học lý thuyết, kỹ năng và phương pháp sáng tác dàn dựng sân khấu do một người thầy có tiếng giảng dạy. Đó là cái mà hắn thấy được, đỡ bức xúc hơn khi nghĩ đến lời hứa suông của ủy ban. Kết thúc lớp học, vở kịch của hắn được đánh giá cao nhất. Hắn được trung tâm văn hóa thông tin thị chú ý. Hắn được mời đi đóng kịch, viết và dàn dựng chương trình cho đoàn thị xã đi lưu diễn khắp tỉnh. Tiền công được trả rất hậu. Tiếng tăm của hắn dần dần được giới văn nghệ cả thị biết đến. Hôm hắn lên nhận giải thưởng của ủy ban thị, đồng chí trưởng ban văn hóa xã tươi cười nửa miệng, bảo:

-Em thấy chưa. Có lọt đi mô mà sợ. Trách chi phường mình nghèo nàn. Mình phải biết nắm bắt cái lớn chứ. Nếu anh không nhường cho em đi, thì làm chi có ngày hôm ni.

-Dạ, em biết.

-Mà tối ni phải khao giải đó hí!

-Dạ.

Không biết từ bao giờ, hắn có thói quen chịu ơn và lắng nghe người khác một cách phục tùng đến thế.

Hắn nhận được điện thoại của chú giám đốc trung tâm văn hóa thông tin thị.

-Cháu rất có năng khiếu, nên phát huy. Cháu học đến đâu rồi nhỉ?

-Cháu mới hết lớp chín.

-Cháu nên đi học tiếp. Đừng dừng lại ở đó mà phí tài năng. Cơ quan nào muốn nhận cháu vào làm cũng khó khi cháu chưa có bằng cấp.

Với kinh tế hiện nay của gia đình, đi học quả là một điều nan giải. Nhưng lời nói của chú Trịnh giám đốc cứ vấn vương, bắt hắn suy nghĩ. Dường như đây là lần đầu hắn suy nghĩ lâu trước một lời khuyên của người khác. Hắn quyết định làm đơn đi học tiếp hai năm ba lớp bổ túc văn hóa. Rồi cũng rậm rịch làm hồ sơ thi tuyển đại học, đúng chuyên ngành năng khiếu của hắn. Trong thời gian đi học, hắn vẫn viết, diễn và dựng chương trình để lấy tiền trang trải. Chủ yếu là làm các chương trình lớn ở thị, ở tỉnh. Còn dựng cho phường thì được từ trăm rưỡi đến hai trăm nghìn trọn gói vở kịch từ viết đến dàn dựng đến đóng vai chính. Ở phường, họ coi chất xám của hắn rẻ hơn bèo.

Hắn đang đạp xe trên đường, ngang qua trạm y tế thì tiếng chú trạm trưởng kêu lại:

-Ơn à. Sắp tới có hội thi phòng chống suy dinh dưỡng, chuẩn bị viết hí.- Ông nói như ra lệnh.

-Nhưng cháu sắp thi rồi.

-Thi tốt nghiệp bổ túc thì có chi khó hè?

-Cháu còn ôn thi đại học nữa.

-Hức. Mơ ước lớn quá hỉ. Thôi, lấy cái bằng bổ túc mà về làm văn nghệ xã là tốt rồi.- ông cười nhếch mép nói.

-Cháu muốn thử sức.

-Thôi làm chi mặc kệ. Phải giúp chú cái vụ này xong rồi làm chi thì làm.

Hắn đạp tiếp. Để lại đằng sau tiếng làu bàu của trạm trưởng. Ngang qua ủy ban, cũng bị kêu lại:

-Ơn, Ơn.

Két. Chiếc xe phanh gấp. -Chi rứa chị?

-Mi viết giúp chị cái màn chào hỏi cho hội nông dân đi hội diễn.

-Dạo ni em bận lắm. Mấy phường khác cũng mời mà em từ chối hết.

-Ghớm hí! VIP rồi đó.

Đang từ chối thì giọng anh cán bộ văn hóa oang oang:

-Chào nhà biên kịch. Có việc, có việc đây. Viết cho anh vở kịch để đoàn phường đi thi phòng chống HIV dưới thị.

-Anh ơi, không được rồi. Nửa tháng nữa em thi.

-Dào ôi! Mấy lắm. Em chỉ cần bỏ ra năm mười phút là ok.

-Anh nói như chơi. Làm nghệ thuật, phải suy nghĩ nát óc mới có tác phẩm hay chứ tưởng dễ. Anh làm trong ngành mà còn nói thế.

-Thì anh có nói chi mô. Như tụi anh có vắt óc cả tháng cả năm cũng không ra một cái tử tế. Em có năng khiếu sẵn rồi. Một chặp là viết xong.

-Nhưng em còn thi nữa.

-Hứ. Chưa chi đã kiêu. Con em trong phường thì phải biết vì phường chớ.

-Người ta con nhà nòi còn trượt lên trượt xuống. Mới được tí chút đã vênh vang.- Tay trưởng ban phòng chống tệ nạn xã hội trên đường đến tìm hắn để nhờ vả, nghe vậy cũng chêm vào.

-Ở nhà kiếm lấy cái chân văn hóa xã cho nó chắc ăn.

Hắn trầy trật học đêm học ngày. Đúng là sự học vất vả thật. Nhưng hắn quyết tâm. Một phần cũng như để chứng tỏ cho mấy vị “lãnh đạo” biết, mình cũng không thua kém ai.

Ngày hắn ra ủy ban xin dấu để làm thủ tục nhập học đại học. Vị chủ tịch ký xoẹc một cái, rồi nhìn hắn cười kiểu nửa thán phục nửa ban ơn. Xuống cô văn thư xin cái dấu. Cô ngó nghiêng lật đi lật lại như sợ giấy báo đỗ đại học của hắn có sự nhầm lẫn nào chăng, rồi cạch, cạch hai phát vào bộ hồ sơ. “Chúc mừng nhà đạo diễn tương lai”

Trước khi đi, ủy ban cũng có tổ chức một buổi họp mặt gặp gỡ con em trong phường đã đỗ đạt. Hắn cũng đến dự. Mỗi người được thưởng năm mươi nghìn. Cao đẳng và trung cấp thì một người được hai mươi nghìn (hai phần ba là cao đẳng và trung cấp). Thôi thì gọi là an ủi khích lệ. Hắn được cử lên thay mặt gần bảy mươi tân sinh viên phát biểu ý kiến, bày tỏ lời cảm ơn đến cơ quan đảng bộ chính quyền địa phương đã quan tâm, khích lệ, giúp đỡ, tạo điều kiện …vân vân và vân vân. Sau đó hứa quyết tâm sẽ học hành chăm chỉ về phục vụ quê hương. Hắn nói rành mạch, làm mấy vị lãnh đạo gật đầu lia lịa. Lúc xuống đi ngang qua bàn lãnh đạo, một vị chộp ngay câu cuối cùng hắn vừa phát biểu. “Nhớ là về để phục vụ quê hương hí”. Ông phó chủ tịch đặt tay lên vai hắn, nhắc nhở: “Đi mô, làm chi cũng phải nhớ đến nơi mình bắt đầu”. Như sợ hắn chưa hiểu, ông giải thích thêm “Nghĩa là phải nhớ nguồn cội, nhớ đến người đã dìu dắt mình”. Ngang qua anh cán bộ văn hóa xã, anh bắt tay hắn, nói: “Chúc mừng em. Em có được ngày hôm ni là phải nhờ công anh lớn lắm đấy. Liên hoan nhớ mời anh hí. Nếu anh không mời em tham gia vào đội văn nghệ của phường, rồi không cho em đi học lớp bồi dưỡng sáng tác sân khấu thì mần chi có ngày hôm ni”. Hắn dạ. Chưa dứt lời, đồng chí nguyên bí thư chi đoàn cũng chêm vào: “Nếu rứa thì phải kể đến công tui chứ. Nếu tui không đến vận động đồng chí đi sinh hoạt đoàn thì giờ này chắc đồng chí đang mò cua bắt ốc, đi chăn trâu cắt cỏ ngoài đồng ấy chớ”. Hắn lại dạ. Gật đầu. Cười. Cảm ơn rối rít.

Còn một việc nữa hắn phải  giải quyết cho xong trước ngày lên đường nhập học. Hắn viết một lá đơn tường trình lý do xin thôi làm nhân viên y tế thôn bản. Hắn phải trả lại túi dụng cụ y tế (không được thiếu một thứ gì). Riêng chiếc xe đạp, dường như nó đã quá cũ, không còn đi được nữa nên không cần phải trả lại. Gần ba năm hắn làm không lương, giờ đến lúc hắn nghỉ thì có công văn gửi xuống cấp lương cho đội ngũ y tế thôn bản. Một tháng bảy mươi nghìn đồng. Quyết định thì có gần một năm rồi, nhưng bây giờ tiền mới chuyển tới tay người được nhận. Hắn cũng nhận một lúc mấy tháng. Ông trạm trưởng bảo hắn ký nhận tiền, cười thân thiện. “Cháu thấy chưa? Nếu cháu không thi vào trường sân khấu, thì cũng đậu vô đại học, không nữa là cao đẳng, trung cấp y tế. Cháu có tài. Chú nhìn người nỏ sai”. “Dạ”. “Nhân tài đã quý. Người phát hiện nhân tài càng quý hơn. Cháu nên biết điều đó”. Hắn lại dạ. Chuẩn bị bước đi, thì tiếng chú gọi giật lại: “À nì, cho chú cái địa chỉ, sau  có chi chú nhờ, viết xong “meo” vô cho chú hí!”.

Hắn đi học đại học mà phải hàm ơn bao nhiêu người. Tự nghĩ, hay là do ba mẹ đặt tên mình là Ơn nên suốt đời phải mang ơn. Hắn cũng biết là mình nên nhớ đến công lao của những người đã giúp đỡ mình. Vì vậy trước khi đi, hắn đã tổ chức liên hoan ở quán nhậu để mời những người mà hắn phải chịu ơn. Vậy mà vẫn không tránh khỏi thiếu sót. Người mà đáng ra hắn phải trả ơn nhiều nhất là chú Trịnh giám đốc trung tâm văn hóa thị xã, thì hắn chưa làm được điều đó. Hắn cũng đắn đo nhiều, sợ quán nhậu bình dân không phù hợp với địa vị của chú. Mà nơi sang trọng thì hắn không đủ tiền. Mấy lần về nghỉ hè, hắn tìm đến cơ quan thì biết chú đã nghỉ hưu. Hắn xách túi quà tìm đến tận nhà, lí nhí cảm ơn chú. Chú mắng hắn là bày vẽ, rồi bắt hắn mang túi quà về. Chú nói: “Cháu thành đạt là món quà lớn nhất đối với chú”.

Hắn hít thở thật sâu, nghĩ, trên đời này lắm người tốt. Hắn sống như thế cũng biết trước biết sau, không phụ lòng người tốt rồi. Thế mà vừa về đến nhà, mẹ hắn nói: Mẹ gặp mấy ông bên xã, họ trách con về mà không đến chào hỏi họ một câu cho phải phép. Rồi thỉnh thoảng hắn vẫn nghe những lời như: “Nó có được ngày hôm ni là nhờ công tui đó chớ! Thế mà hắn nỏ biết điều chi cả. Cái đồ vô ơn”.

 

C.M