Vào khoảng thời gian này hơn bảy năm về trước, đồng chí Nguyễn Công Phán, lúc bấy giờ là Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị thân chinh dẫn đầu đoàn cán bộ các ban, ngành chức năng của huyện, nông dân các xã vùng trọng điểm cây công nghiệp địa phương đi tham quan, nghiên cứu mô hình trồng cây hồ tiêu ở Chư Sê (Gia Lai), đánh dấu bước khởi động trong tiến trình phục sinh danh tiếng hồ tiêu vùng Cùa trên đất Cam Lộ.
Cam Lộ, từ xa xưa đã là nơi nổi tiếng với sản vật hồ tiêu. Hồ tiêu vùng Cùa có hàm lượng tinh dầu cao, hạt chắc, hương vị nồng cay, thơm ngon không nơi nào trên đất nước Việt Nam sánh được. Là một huyện trung du miền núi, Cam Lộ có diện tích đất tự nhiên 34.447,39 ha, trong đó có 27.553,48 ha đất sản xuất nông nghiệp. Tiềm năng đất đai vùng gò đồi khá lớn, có điều kiện thuận lợi để phát triển các loại cây công nghiệp ngắn và dài ngày. Trong đó, cây hồ tiêu là một trong những loại cây trồng truyền thống, chủ yếu, mang lại nguồn thu nhập cao cho người dân. Tuy nhiên, những năm trước đây diện tích, năng suất, sản lượng hồ tiêu có xu hướng giảm mạnh, thu nhập và đời sống của nhân dân vùng chuyên canh loại cây này gặp rất nhiều khó khăn.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XIV, tại Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ huyện lần thứ 4, tiến hành vào ngày 5 - 7 - 2011, sau khi nghe UBND huyện trình bày đề án thí điểm phục hồi và phát triển vườn tiêu huyện Cam Lộ giai đoạn 2011 - 2015, Ban Chấp hành Đảng bộ huyện đã thảo luận thông qua đề án và thống nhất quyết nghị những mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp để thực hiện đề án hết sức cụ thể, trong đó vấn đề bức thiết nhất là cần có chủ trương, giải pháp để đẩy mạnh sản xuất và thâm canh cây hồ tiêu.
Trong bối cảnh như vậy, chuyến tham quan, học tập kinh nghiệm trồng cây hồ tiêu của đoàn cán bộ huyện Cam Lộ tại Gia Lai mang rất nhiều ý nghĩa. Lý do khiến đồng chí Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Cam Lộ Nguyễn Công Phán cùng đoàn cán bộ địa phương cất công lặn lội hàng trăm cây số vào Tây Nguyên bởi có thông tin nơi đây đã trồng thành công giống tiêu Vĩnh Linh với năng suất từ 6 đến 10 tấn hạt tiêu khô/vụ và xây dựng được thương hiệu “Tiêu Chư Sê” rất nổi tiếng. “Xem để mà học họ may ra phục hồi, cải tạo được giống tiêu Cùa, nếu không chẳng bao lâu nữa loại cây đặc sản này chỉ còn trong ký ức”, đó là chia sẻ của đồng chí Nguyễn Công Phán trước khi đoàn lên đường. Từ những kinh nghiệm quý báu rút ra trong chuyến tham quan, học cách trồng tiêu tại Gia Lai, huyện Cam Lộ đã xây dựng đề án thí điểm phục hồi và trồng mới cây hồ tiêu giai đoạn 2011 - 2015 triển khai tại 3 xã Cam Chính, Cam Nghĩa và Cam Thành với quyết tâm đưa cây hồ tiêu Cam Lộ trở lại vị thế xứng đáng của nó.
Ngày 14 - 7 - 2011, Huyện ủy Cam Lộ ra Nghị quyết số 01-NQ/HU “Nâng cao hiệu quả kinh tế vùng lạc và thí điểm mô hình phục hồi vườn tiêu giai đoạn 2011 - 2015”. Nội dung cần tập trung chỉ đạo thực hiện là xây dựng vùng sản xuất hồ tiêu tập trung và phục hồi vườn tiêu theo quy hoạch phát triển sản xuất nông nghiệp của huyện giai đoạn 2011 - 2015. Từng bước xây dựng mô hình sản xuất, chế biến hồ tiêu theo tiêu chuẩn VietGAP, tạo ra sản phẩm hàng hóa, liên kết với các doanh nghiệp tiêu thụ trong và ngoài nước để giải quyết đầu ra ổn định. Xây dựng 30 vườn hồ tiêu phục hồi ở Cam Chính, Cam Nghĩa, Cam Thành; diện tích bình quân 1.000 m2/vườn, thực hiện vào năm 2011 - 2012 và nhân rộng lên 105 ha trong toàn vùng giai đoạn 2012 - 2015. Phấn đấu đến năm 2015 năng suất vườn tiêu phục hồi tăng 1,8 lần so với năng suất bình quân năm 2010. Thí điểm mô hình trồng mới 15 vườn tiêu, diện tích 1.000 m2/vườn. Trồng thay thế vườn tiêu xuống cấp 350 ha. Quyết tâm chính trị được cam kết là cấp ủy, chính quyền các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, coi việc phục hồi và phát triển vườn tiêu là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển kinh tế nông nghiệp của huyện nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hộ gia đình. Quyết tâm phục hồi các vườn tiêu gia đình ở vùng Cùa, Cam Thành của lãnh đạo huyện Cam Lộ đã nhận được sự đồng thuận tích cực và hợp tác chặt chẽ của một doanh nghiệp tâm huyết với ngành nông nghiệp là Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị.
Ngay lập tức, công ty đã quyết định lắp đặt dây chuyền chế biến hạt tiêu theo công nghệ hiện đại tại Khu công nghiệp Nam Đông Hà, sẵn sàng mở hướng chế biến, tiêu thụ ổn định cho hồ tiêu vùng Cùa; cử cán bộ về chỉ đạo sản xuất tại địa bàn, trực tiếp hướng dẫn cho các hộ kỹ thuật chăm sóc phục hồi và trồng mới vườn tiêu, xây dựng một vườn tiêu mẫu tại địa phương để làm mô hình trình diễn cho nông dân thấy rõ hiệu quả của việc phục hồi vườn tiêu, từ đó có hướng đầu tư chăm sóc đúng cách. Công ty cũng đã đầu tư bình quân 500 triệu đồng/năm cho xã Cam Chính (với thí điểm 30 mô hình) để hỗ trợ người dân tham quan học tập, hội thảo đầu bờ, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, cải tạo giống, mua các loại chế phẩm sinh học, thuốc bảo vệ thực vật, triển khai nhiều hoạt động khác nhằm nâng cao năng lực, trình độ canh tác cho người dân trồng tiêu, xây dựng vùng tiêu sinh thái, phát triển bền vững. Việc cam kết thu mua toàn bộ sản phẩm cho người dân theo giá thị trường của công ty đã tạo thêm niềm tin và động lực để những người trồng tiêu trên địa bàn Cam Lộ chuyên tâm đầu tư vào cây trồng truyền thống của mình.
Gần một năm sau chuyến tham quan học tập kinh nghiệm có ý nghĩa mở đường cho công cuộc khôi phục lại diện tích, chất lượng, danh tiếng cây hồ tiêu do Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Cam Lộ Nguyễn Công Phán khởi xướng, tại lễ kỷ niệm 20 năm ngày lập lại huyện Cam Lộ, nhiều đại biểu về dự đã không khỏi xúc động khi nhận được món quà là đặc sản tiêu Cùa đựng trong bao bì thiết kế sang trọng, mẫu mã đẹp với slogan ấn tượng: “Tiêu Cùa - Chất lượng gắn với danh tiếng”, với lời giới thiệu chân thực: “Tiêu Cùa - sản phẩm được chế biến bằng công nghệ hiện đại từ giống hồ tiêu sạch, tự nhiên, trồng trên vùng đất đỏ bazan (vùng Cùa, Cam Lộ, Quảng Trị) chứa những vi lượng đặc biệt không nơi nào có được. Phương thức canh tác độc đáo trên nền khí hậu khắc nghiệt đã tạo nên hương vị cay thơm độc nhất vô nhị”. Hiện nay, Cam Lộ có tổng diện tích cây hồ tiêu hơn 384 ha, trong đó các vườn tiêu giai đoạn kiến thiết cơ bản là hơn 95 ha và tiêu kinh doanh hơn 288 ha. Vụ tiêu vừa qua, năng suất và sản lượng tiêu đều tăng mạnh, mang lại giá trị kinh tế cao cho người dân. Năng suất bình quân của cây hồ tiêu trong toàn huyện đạt khoảng 12,6 tạ/ha, cao hơn những năm trước 3,6 tạ/ha; sản lượng đạt 361,8 tấn, tăng 122,4 tấn so với năm trước. Điều đáng mừng là sản phẩm tiêu Cùa đã được Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị đăng ký quyền sở hữu trí tuệ, có mặt trong 50 siêu thị của hệ thống Coopmart trên toàn quốc và ở thị trường nhiều nước, được bạn bè trong nước và thế giới đánh giá rất cao.
Vào năm 2014, sản phẩm tiêu Cùa đã đạt giải thưởng Chất lượng Quốc tế thế kỷ. Từ đây đã mở ra một cánh cửa mới để sản phẩm tiêu Cùa tiếp cận được với thị trường châu Âu và châu Mỹ. Để những sản phẩm nông sản địa phương Quảng Trị có cơ hội xuất khẩu sang các thị trường châu Âu, từ ngày 16 - 20/10/2016, lãnh đạo Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị đã tham dự Hội chợ quốc tế về thực phẩm và đồ uống SIAL Paris với sản phẩm mang theo là Tiêu Cùa Quảng Trị. Sản phẩm Tiêu Cùa Quảng Trị được trưng bày tại gian trưng bày của các doanh nghiệp Việt Nam nằm ở trung tâm gian hàng quốc tế giữa lòng châu Âu hoa lệ với các loại rau quả, trái cây nhiệt đới phong phú như xoài, dứa, thanh long… là những sản phẩm được thị trường và người tiêu dùng châu Âu ưa chuộng.
Mới đây nhất, vào tháng 9 - 2017, chương trình “Quảng bá địa phương Việt Nam tại Hoa Kỳ” lần đầu tiên được tổ chức, Bộ Ngoại giao Việt Nam lựa chọn 6 địa phương tham gia đoàn, đồng chí Nguyễn Văn Hùng, UVTƯ Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Trị được Bộ Ngoại giao cử làm Trưởng đoàn Việt Nam trong chuyến công tác quan trọng này. Trong hành trang mang theo để giới thiệu về sản phẩm nông nghiệp lần này qua Hoa Kỳ, Đoàn Quảng Trị đã giới thiệu với đối tác sản phẩm hạt tiêu Quảng Trị được Sepon Group (Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị) cùng nông dân trong tỉnh hợp tác sản xuất. Chính phía bạn cũng thừa nhận đây là loại tiêu tốt nhất thế giới và muốn mở rộng hợp tác trong lĩnh vực xuất nhập khẩu tiêu khô Quảng Trị sang thị trường Hoa Kỳ.
Dưới sự chứng kiến của Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại San Francisco, tập đoàn Noble House Spice của Hoa Kỳ đã ký biên bản ghi nhớ với Sepon Group cam kết hỗ trợ phát triển nhãn hiệu Tiêu Quảng Trị xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ. Trong đề án tái cơ cấu nông nghiệp, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Quảng Trị xác định cây tiêu có một vị trí quan trọng hàng đầu trong các loại cây chủ lực, truyền thống của tỉnh. Tỉnh Quảng Trị hiện có trên 2.300 ha tiêu, tập trung chủ yếu ở bốn huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ và Hướng Hoá, năng suất bình quân đạt 1 tấn tiêu khô/ha. Hiện tại, các địa phương đang phát triển vườn tiêu mới, dự kiến đến năm 2020 tỉnh Quảng Trị sẽ có diện tích cây hồ tiêu đạt 2.700 ha. Với giá thị trường trong nước hiện nay chỉ có 80 ngàn đồng/kg tiêu khô, nhưng người trồng tiêu vẫn có lãi cao so với một số cây trồng truyền thống khác trên cùng diện tích canh tác. Tỉnh cũng đã đề nghị và nhận được sự ủng hộ của Chính phủ Pháp để tiến hành xây dựng “chỉ dẫn địa lý” cho sản phẩm tiêu Quảng Trị.
Trong các cuộc kháng chiến giành độc lập, tự do cho Tổ quốc, người dân vùng Cùa, nơi chiến khu xưa kiên trung, bất khuất đã một lòng, một dạ theo Đảng, theo cách mạng, lập nên những chiến công hiển hách. Trong công cuộc đổi mới, người dân vùng Cùa lại đồng cam cộng khổ, quyết tâm “cùng đổ mồ hôi, cùng sôi giọt máu” biến những nghị quyết phát triển kinh tế - xã hội sát đúng của Đảng bộ huyện Cam Lộ thành hiện thực trong đời sống mà quá trình phục hồi, phát triển diện tích cây hồ tiêu là một minh chứng sinh động.
Để đổi mới và phát triển, thực tế cuộc sống đang đặt ra trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các tổ chức cơ sở đảng và chính quyền các cấp là phải nhạy bén, sáng tạo, linh hoạt; vừa chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, vừa phải lựa chọn, xác định các khâu, lĩnh vực có tính đột phá. Nâng cao khả năng cụ thể hóa, khả năng tổng kết thực tiễn; kịp thời đề ra các chủ trương, giải pháp phù hợp với diễn biến tình hình và thực tiễn của địa phương, đem lại hiệu quả cao, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống cho nhân dân. Đồng thời phát huy tính tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên; đề cao trách nhiệm cá nhân người đứng đầu trong thực hiện các nhiệm vụ của ngành, lĩnh vực, địa phương. Việc chỉ đạo phục hồi, phát triển cây hồ tiêu của Đảng bộ, chính quyền huyện Cam Lộ góp phần làm cho đời sống người trồng tiêu ở vùng Cùa ngày càng khá lên, giàu lên, sản phẩm Tiêu Cùa vươn xa, đến với bạn bè khắp năm châu bốn bể đã chứng thực cho nỗ lực rất đáng ghi nhận đó.
Đ.T.T
