Văn hóa thời đại

22/01/2014 lúc 14:51

B





log-web là trang ảo. Ảo nhưng sức sống của nó lại mạnh hơn cả sách báo giấy, vì nó là cái mới. Bây giờ nhiều nhà văn “mù vi tính” nên bảo “Không blog-web (gọi chung là blog) cũng chẳng chết ai”, nên số nhà văn chơi blog ở nước ta không đông lắm. So với số người viết văn cả nước thì người có blog quá nhỏ, có lẽ chưa tới một phần trăm. Nhưng, ngược lại không khí blog nhà văn thật sôi động, vui đáo để. Họ sáng tác trên blog, đọc nhau, cảm nhận, trao đổi bàn luận việc nước, việc đời rất rôm rả.
Do văn nhân có blog đếm trên đầu ngón tay, nên tôi xin kể tên để bạn đọc làm quen : Nguyễn Trọng Tạo, Nguyễn Quang Lập, Trần Nhương, Văn Chinh, Hà Phạm Phú, Phạm Xuân Nguyên, Tuyết Nga, Trạng Hạ, Nguyễn Hữu Quý, Trần Quang Đạo, Vương Cường, Hoàng Cát. Dương Hướng, Trần Thanh Giao, Nguyễn Quang Thân, Phong Điệp, Hoàng Đình Quang, Nguyên Hùng, Thu Nguyệt, Nguyễn Đức Thiện, Nguyễn Ngọc Tư, Thai Sắc, Tùng Bách, Lê Huy Mậu, Khôi Vũ, Hồ Tĩnh Tâm, Huỳnh Thúy Kiều, Lý Lan, Nhật Tuấn, Lê Thị Kim, Trần Xuân An, Trang Thế Hy, Thái Bá Tân, Trần Ninh Hồ, Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Bình Phương, Nguyễn Hòa, Đỗ Trọng Khơi, Văn Công Hùng, Văn Thanh, Phạm Dạ Thủy; Hoàng Vũ Thuật, Hải Kỳ, Xuân Đức, Phan Văn Quang, Nguyễn Khắc Phục, Đức Tiên, Phan Bùi Bảo Thi, Nguyễn Ngọc Hạnh, Bùi Quang Thanh, Từ Nguyên Tỉnh, Mạnh Lê (đã mất), Lâm Thị Mỹ Dạ; Võ Quê, Văn Cầm Hải, Mai Văn Hoan, Nguyễn Khắc Thạch, Lãng Hiển Xuân, Nguyễn Văn Vinh... Gần đây có xuất hiện thêm Trần Hoàng Cương, Nguyễn Quang Vinh, Phạm Ngọc Tiến , Hạ Nguyên.v.v..Đặc biệt, các nhà văn, nhà thơ trẻ có blog-web rất đông: Nguyễn Vĩnh Tiến, Nguyễn Hữu Hồng Minh, Huỳnh Lê Nhật Tấn, Trần Tiễn Cao Đăng,Thanh Xuân, Nguyễn Thế Hoàng Linh, Hoa Ngõ Hạnh, Trương Quế Chi, Lê Thiếu Nhơn , Phan An, Đỗ Trí Dũng , Từ Nữ Triệu Vương , Lê Nguyệt Minh, Ngô Thị Hạnh, Lê Anh Hoài, Ngô Thị Thanh Vân.v.v.. Giới sành mạng cho rằng , nhà văn trẻ đầu tiên khẳng định tên tuổi mình trên blog-web là Trần Thu Trang với tác phẩm Phải lấy người như anh. Tác phẩm của Trang sau đó đã được nhà xuất bản ấn hành. Blog là vậy đó! Chơi mà thật.Vậy chơi blog có gì hấp dẫn mà nhiều nhà văn say mê như vậy? Có nhà văn có một lúc hai blog như Nguyễn Quang Lập và Hoàng Đình Quang, vừa chơi trên 360o.yahoo.com vừa Vnweblogs.com
Trước hết blog mở ra một không gian mới mênh mông, không biên giới, tha hồ cho nhà văn vùng vẫy. Không gian đó tạo cho nhà văn có dịp để gặp gỡ trực tiếp với đông đảo độc giả người Việt trong và ngoài nước, nhất là từng lớp trẻ 8X, 9X. Blog là những trang nhật ký, hồi ức hay những sáng tác mới như thơ, tiểu thuyết, truyện dài, truyện dịch, tiểu phẩm, tản văn… nói lên tâm tình , tư tưởng của mình hay thông tin một vấn đề nào đó mà cộng đồng nhà văn đang quan tâm, được gửi đến độc giả không qua một khâu trung gian nào, nóng hổi và chân thật. Nhà văn viết blog theo cảm hứng chứ không phải từ đơn đặt hàng của ai cả. Viết để bày tỏ, bộc lộ chính mình, và “để chơi”,lại thoải mái cách tân về hình thức theo ý muốn . Thông qua blog nhiều chàng / nàng thơ đã gặp nhau rồi nên duyên nồng thắm. Có lẽ vì thế mà người đọc mạng thích thú chăng? Hàng ngày mở mạng đọc web đã trở thành “gu” của rất nhiều người, cả già lẫn trẻ. Họ trở thành những con “sâu mạng”.Người đọc mạng gấp hàng trăm nghìn lần người đọc sách báo in bằng giấy. Đó là lợi thế cho người cầm bút. Tôi ngày nào cũng lướt mạng vài ba lần, gặp chuyện hay đọc cả đêm. Tôi nghĩ nhà văn viết vài năm mới in được một tiểu thuyết hay tập thơ , may ra chỉ vài ba ngàn người đọc, nhưng văn chương mạng thì người đọc đông lắm. Tháng 3-2007, Nguyễn Trọng Tạo nổi hứng lập một mình 3 blog nguyentrong-tao.vnweblogs.com vàvanchuong.vnweblog.saoviet.vnweblogs.com. Blog nào cũng rôm rả như một tờ báo mạng, giới thiệu các tác giả trẻ, những bài thơ,bài văn hay, cập nhật những “sự kiện văn nghệ ” trong nước như chuyện đạo thơ, đạo nhạc, chuyện kiện tụng giữa các văn nghệ sĩ…hấp dẫn lắm. Đến cuối năm 2008, lượng người truy cập các blog của Nguyễn Trong Tạo đã lên tới hơn 140.000. Blogvanconghung.vnweblogs.com của nhà thơ Văn Công Hùng, một người Huế ở Pleiku đến nay đã có tới 130 000 lượt độc giả truy cập. Có bài viết ngắn mà có tới 3200 lượt người đọc. Nhà văn “bọ” Quảng Bình Nguyễn Quang Lập có cái blog nguyenquang-lap52.360.yahoo.com và cáinguyenquanglap.vnweblogs.com mới mấy tháng thôi đã có 160.000 lượt Số lượng tăng hàng ngày từ 5 đến 10 ngàn người truy cập. Trang Web của nhà văn Trần Nhương đến nay đã có trêm 700.000 người truy cập. Nữ nhà thơ trẻ Huỳnh Thúy Kiều ở Cà Mau mới tham gia Blog đã có 60.000 lượt người xem . Như vậy, nhà văn muốn nhiều người đọc mình, chia sẻ với mình phải viết văn bằng mạng. Tôi cũng được anh Tạo “mần”cho cái blog ngominh.vnweblogs.com....
 

22/01/2014 lúc 14:50

C





hiến tranh là đề tài lớn của nhiều nền văn học trên thế giới. Với Việt Nam nó càng lớn hơn. Lịch sử Việt Nam là một xâu chuổi những cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, những chiến công vang lừng. Thực tế ấy đã cho văn học Việt Nam một nguồn sống vô tận, hừng hực lửa. Đề tài viết về chiến tranh không bao giờ cũ, không bao giờ cạn, chỉ tính riêng sau ngày giải phóng (1975) đến nay, năm nào cũng có một vài cuốn sách viết về chiến tranh. Các tạp chí, báo Trung ương và địa phương luôn có các tác phẩm viết về chiến tranh: Truyện ngắn, ký, hồi ký... Hầu hết các tác phẩm đó đều viết về hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Viết về chiến tranh bây giờ đang còn lợi thế, bởi ngoài tư liệu chiến tranh trên báo chí, kho lưu trữ trong nước và ngoài nước còn nhân chứng sống, một thế hệ những chiến binh, các tướng lĩnh, thanh niên xung phong, dân quân du kích, nhân dân trợ chiến. Người trong cuộc viết về cuộc chiến tranh mình trực tiếp tham gia. Một tầng lớp cầm bút kế cận, hoặc sinh ra sau chiến tranh hoặc trong chiến tranh còn quá bé, vẫn có ưu thế viết về thế hệ cha anh họ luôn sống cạnh mình. Về sau này, khi thế hệ những người trong cuộc đã đi qua, viết về chiến tranh chỉ dựa vào tra cứu tư liệu sẽ khó khăn hơn nhiều, không viết nhiều, viết tốt bây giờ sẽ thiệt thòi cho con cháu mai sau, sẽ thiệt thòi cho nền văn học đương đại, nói như vậy không có nghĩa là người trong cuộc viết về chiến tranh sẽ tốt hơn người ngoài cuộc. Dù sao, người cầm súng viết về chính mình, về đồng đội của mình sẽ có vốn thực tế phong phú và chính xác hơn.
Đọc một số tác phẩm gần đây của một số bạn viết sau chiến tranh, đã thấy có sự sai sót về vốn sống, đặc biệt là ở “chi tiết”.
Ví dụ miêu tả cuộc chiến đấu 81 ngày đêm ở Thành Cổ Quảng Trị, có bạn viết bộ đội ta dùng DKZ,... nả tới tấp vào đối phương. DKZ là vũ khí lợi hại ta chế tạo được từ những xưởng quân giới trong rừng Việt Bắc thời chống Pháp dùng bắn hạ xe cơ giới, lô cốt địch. Vũ khí đó được dùng trong chống Pháp và vài năm đầu của du kích chống Mỹ. Vì DKZ rất nặng nề, kém cơ động lại được thay thế bằng B40, B41 gọn nhẹ hơn rất nhiều, phù hợp với chiến trường cơ động cao nên về sau, và ở Thành Cổ Quảng Trị bộ đội ta không sử dụng nó.
Có bạn viết: “B52 là loại máy bay bay cao, bay xa, chở nhiều bom nhất nên duy nhất được người Mỹ tôn sùng là “Pháo đài bay””. Thực ra, B26 Mỹ sử dụng ở chiến trường Việt Nam cũng là pháo đài bay.
Trong chiến tranh chống Mỹ, người Mỹ sử dụng đạn pháo chụp (nổ gần mặt đất) tung mảnh, tung đinh xuống, sát thương bộ đội ta. Vì vậy, hầm hào chiến đấu phòng ngự của ta cũng đào rất hẹp, không có chuyện một hầm cá nhân mà ta và địch quần nhau, đấm đá thoải mái như trên võ đài.
Nhìn chung cuộc kháng chiến chống Mỹ, ta và địch đều có nhiều nét đặc thù, miếng ăn, cách đi đứng, nguỵ trang, trú ẩn, tình yêu, tình bạn... không có vốn sống thực tế, không dày công nghiên cứu sẽ nhầm lẫn, sai sót.
Không ít nhà nghiên cứu đã nhận định: Phần lớn các tác phẩm viết về chiến tranh của ta vẫn chưa viết hết về chiến tranh, thiếu “chiến tranh”.
Theo tôi, đó là một yêu cầu quá cao tới mức “bất khả thi”. “Chiến tranh và hoà bình” - Leptonxtôi, “Sông Đông êm đềm” - Sôlôkhốp và những tập hồi ký lớn “Nhớ lại và suy nghĩ” Nguyễn soái Giukốp, “Bộ tổng tham mưu Xô Viết trong chiến tranh” - X. Stemenko là những tác phẩm đồ sộ viết về chiến tranh, liệu đã viết đủ về chiến tranh chưa? Khi đã có một tác phẩm viết đủ về chiến tranh rồi, thử hỏi người khác còn viết làm gì nữa?
Một tác phẩm phản ánh một mảng hiện thực, nói lên một vấn đề tư tưởng biểu hiện những nét tình cảm, đến với người đọc bằng một phong cách riêng, nhiều tác phẩm gộp lại sẽ cho người đọc một cách nhìn, sự nhận thức ngày càng sâu rộng, đa sắc màu về chiến tranh. “Phản ánh đủ về chiến tranh” là công việc của nhiều tác phẩm, nhiều tác giả và nhiều thế hệ của những người cầm bút.
Song cũng phải thấy rằng, nền văn học đương đại của ta chưa có tác phẩm lớn xứng tầm với hiện thực vĩ đại của cuộc chiến tranh có một không hai trong lịch sử loài người đó là cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhiều tác phẩm lại có cách viết na ná nhau: miêu tả một trận đánh nào đó, ta thắng, địch thua, ta anh hùng, địch hèn nhát, ta rất người, địch rất thú.
Viết về chiến tranh, không ít bạn viết sa vào miêu tả các cuộc giao tranh của hai phía, ầm ào bom đạn dội vào đầu nhau. Dù miêu tả quyết liệt bao nhiêu thì nét đặc thù của chiến tranh Việt - Mỹ vẫn không được lột tả, vẫn giống các trận đánh Trung Triều chống Mỹ, hoặc của nhân dân Xô Viết chống phát xít Đức. Bởi viết như vậy mới dừng lại ở hình thức mà hình thức chiến tranh nào cũng dội hoả lực vào đối phương....
 

17/04/2014 lúc 14:48

V





âng! Đúng thế! Đây chỉ là vài nét phác vội vàng. Xuân Đức có số lượng tác phẩm khá đồ sộ, bao gồm nhiều thể loại: Kịch bản sân khấu.Tiểu thuyết. Kịch bản phim. Truyện ngắn. Ký. Trường ca. Thơ. Ghi chép, Phóng sự, và cả những bài ...báo vặt. Anh cũng lại là một nghệ sĩ có đời sống phong phú, bề bộn và trắc ẩn. Để có một "Chân dung" tương đối đầy đủ về anh, có lẽ phải "huy động" đến cả một cuốn sách dày. Nhưng làm điều đó bây giờ, e chừng lại... quá sớm. Bởi anh vẫn đang đi, vẫn đang tiếp tục sáng tạo. Nhiều điều bất ngờ nữa dường như vẫn còn ở phía trước.
Xuân Đức là cây bút đa tài. Ở thể loại nào, anh cũng có những đóng góp rất đáng được ghi nhận. Vở kịch dài "Tổ Quốc", Xuân Đức viết chung với Đào Hồng Cẩm đã được Nhà nước traoGiải thưởng Hồ Chí Minh ngay từ đợt I năm 1996. Riêng cá nhân Xuân Đức, năm 2007, cả hai Hội đồng nghệ thuật Chuyên ngành Văn học và Sân khấu đều đề cử anh. Anh đã xin rút tên trong Danh sách đề cử của Hội đồng Sân khấu, để nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2008 cho ba cuốn tiểu thuyết bề thế: Cửa gió, Ngườikhông mang họ và Tượng đồng đen một chân.
Một người có nhiều thành tựu trong thể loại Tiểu thuyết và Sân khấu như thế nhưng lại luôn đau đáu với thơ. Mà cũng phải thôi. Bởi trước hết, Xuân Đức là thi sĩ. Anh tạo dựng cơ nghiệp văn chương của mình bắt đầu bằng thơ. Ngay từ những năm Sáu mươi của ... thế kỷ trước, Xuân Đức đã có trường ca Trăng Cồn Cỏ, được nhà thơ lớn Chế Lan Viên biểu dương và hết lời ca ngợi. Trường ca đã được in trọn vẹn cả một trang trên báo Quân đội nhân dân. Cũng trong thờì gian ấy, báo Nhân Dân giới thiệu một trang thơ Lý Phương Liên. Vào những năm tháng linh thiêng ấy, chúng ta có rất nhiều nhà thơ trẻ nổi tiếng, nhưng được giới thiệu ưu ái trang trọng như vậy thì chỉ có Lý Phương Liên và Xuân Đức. Một người ở Thủ đô Hà Nội. Một người giữa tuyến lửa Vĩnh Linh. Ở những thời khắc ấy, đây là hai tài năng thơ thuộc hạng đặc biệt. 
II
Mãi sau này, tôi mới có dịp gặp Xuân Đức và rồi lại ở cùng buồng với anh. Đó là dịp tháng 10 năm 1976. Khi ấy, cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước của chúng ta vừa mới kết thúc. Tổng Cục Chính trị triệu tập những cây bút từ khắp các chiến trường về Hà Nội theo học lớp Đại học Viết văn Nguyễn Du. Trong ký ức của nhà văn Nguyễn Khắc Trường, "Đấy là những người lính đã qua trận mạc, giờ không còn vướng súng ống chiến trận, nên đã dồn hết tâm lực cho mỗi trang văn. Họ viết ùng ục như đào hào, bắn súng". Nhớ lại thời ấy, sao mà vui thế. Ngày nào, mấy anh em cũng quần tụ nghe tác phẩm của nhau và góp ý cho nhau. Trong các cuộc bàn thảo thâu đêm suốt sáng ấy, tôi thường hong hóng chờ nghe ý kiến của Lê Lựu, Xuân Đức và Nguyễn Khắc Trường. Cứ như cách cảm nhận của tôi thời đó thì cả ba ông nhà văn này đều rất tinh nghề. Nguyễn Khắc Trường như "hàn thử biểu văn chương". Anh thường chỉ tung ra lời thẩm định có tính kết luận. Những nhận định ấy thường rất chuẩn xác nhưng cách diễn giải của anh thì lại ấp úng, không được mạch lạc. Lê Lựu rất giỏi nắm bắt các vấn đề. Nhiều cái truyện của mấy "ông anh" tôi, tôi thấy cũng chỉ bàng bạc, thường thường. Thậm chí có truyện còn rất nhạt. Có cảm giác tác giả cứ thấy sao thì kể vậy, kể nôm na ở mức bản năng, chẳng có quái gì cả. Vậy mà Lê Lựu vẫn tìm được một điều gì đó rất thâm thuý. Thực ra, cái điều gì đó ấy là do Lê Lựu nghĩ ra, rồi đắp điếm thêm vào, vì cái truyện nó cần phải thế. Và cứ phải thế nó mới ra cái truyện. Cứ như quan niệm của Lê Lựu, ở bất cứ một tác phẩm nào, dù lớn hay nhỏ, người viết cũng phải có một vấn đề gì đó muốn chuyển tải đến người đọc. Không có cái đó thì đừng cầm bút viết. Nhưng điều gửi gắm ấy lại không được phơi tênh hênh hay nói toẹt ra một cách lộ liễu, mà lại phải chìm lặn trong cốt truyện, trong số phận của nhân vật. Và như thế có nghĩa là cái truyện phải viết lại, xoay lại mới đứng được. Nhưng viết lại thế nào? Xoay lại thế nào, thì tác giả không hình thể dung được. Ngay cả chính Lê Lựu cũng chẳng biết câu chuyện nên bắt đầu từ đâu và kết thúc ở đâu? Xuân Đức thì ngược lại. Anh phát hiện và nắm bắt vấn đề rất nhanh. Và rồi ngay lập tức, anh có thể giúp tác giả đảo lộn, tháo tung cái truyện ra rồi sắp xếp bố cục lại, cấu trúc lại theo một hình thái mới để tác phẩm hấp dẫn hơn và hiệu quả hơn. Xuân Đức có thể chắp tay sau lưng, đọc oang oang một mạch từ đầu cho đến hết truyện như một nghệ sĩ kịch cương. Đấy là một biệt tài của Xuân Đức, cũng là cái Xuân Đức hơn người...
 

12/05/2014 lúc 16:28

V





ới tôi mùa thu này náo nức hơn khi biết mình được về dự trại sáng tác của Liên hiệp các Hội VHNT toàn quốc, tổ chức tại Hà Nội. Trong thâm tâm tôi mong gặp được một số anh chị em văn nghệ sỹ ở Huế và Quảng Trị ra. Chờ từ ngày 26-7-2001đến hôm khai mạc không thấy ai. Sau có nghe tin Trần Hữu Tháp ở Huế không ra được. Còn đại diện của Quảng Trị thì sau đó một ngày mới thấy lệnh khệnh ra đến nơi. Đó là nhà thơ Hải Hiền, tên cúng cơm là Trần Đức Trực. Dáng vóc anh to lớn, mái tóc bơ phờ. Nụ cười cởi mở nhưng... móm hai răng cửa. Hai cái ba lô bé tí tẹo trên tấm lưng phản phạt xuống. Hải Hiền hỏi tôi:
- Anh ở Liên hiệp phải không? Tôi xin đăng ký ngoại trú.
- Không ạ! Tôi cũng là "trại viên" thôi. Ở Phú Thọ anh ạ. Hải Hiền vồ lấy tay tôi lắc lắc:
- Phú Thọ có Đền Hùng phải không? Nì! Cả đời tôi còn mỗi một mong muốn được thăm Đền Hùng đó ông!
Tôi mời anh bữa nào rảnh lên thăm Đền Hùng. Nhà tôi ở cách đền có tám cây số.
 
Từ hôm đó chúng tôi kết bạn, rồi thân nhau, mặc dù tôi và anh hai tính cách khác biệt.Tôi trầm tính, ngại va chạm, cay đắng. Anh ồn ào, dễ gần "ăn sóng nói gió". Lại nghiện rượu và thuốc lào...

12/05/2014 lúc 16:27

N





hà thơ Ngô Minh vừa cho ra đời tập thơ với tên gọi "Nắng mặn". Đây là tập thơ thứ chín của anh (ngoài hai tập phóng sự và tiểu luận). Bạn đọc không chỉ biết anh qua tư cách nhà thơ, nhà báo, nhà phê bình văn học mà còn nhà thơ viết cho thiếu nhi. Anh đã tỏ ra rất xuất sắc khi biết khai thác hợp lý "mảnh vườn" tưởng như dễ mà khó chơi này.
 
Ai trong đời cũng có một tuổi thơ, những năm tháng tuổi thơ thường để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn mỗi người. Tuổi thơ kết dọng trong mỗi chúng ta một quá khứ nguyên vẹn, chỉ cần một phép nhiệm màu nào đó thôi là thơ ấu của mỗi chúng ta từ chỗ sâu kín, xa xăm, mơ hồ hiển hiện. Nhà thơ Ngô Minh đã giúp chúng ta làm điều đó. Qua "Nắng mặn" tuổi thơ sáng lên, sinh động, lung linh đủ sắc màu. Trong cái thế giới bồng bềnh, mơ mộng của tuổi thơ ta bắt gặp những tình cảm ấm cúng trong mái ấm của gia đình: Ba là một/ Mẹ là hai/ Em là ba/ Thành một nhà. (Đếm đến ba). Là hình ảnh của người mẹ âm thầm lặng lẽ, chăm chút cho ta từng ngày, từng bữa cơm, tấm áo đã theo suốt ta trong cuộc đời: Cơm nóng mẹ xới/ Mẹ thổi phù phù/  bé lười ăn lắm/ mẹ bón từng thìa/ ... No rồi bé ngủ/ mẹ vội đi làm/ bé ơi có biết/ mẹ chẳng kịp ăn/ (Mẹ). Hay: Mẹ ngồi tay thoăn thoắt/ Đan áo rét cho con/ Trưa mùa thu con ngủ/ Sợi len xây bóng tròn. (Tấm áo cho con). Là hình ảnh của người cha như núi Thái Sơn, chỗ dựa vững chắc cho ta trong đời: Ba ngồi con vịn/ con trèo lên vai/ ba như giàn giáo/ con là thợ xây (Khi con tập đi). Hình ảnh của bà nội rất đỗi quen thuộc, nét mặt in hình thời gian được khắc họa rất sâu sắc, đầy ấn tượng trong sự nâng niu...

12/05/2014 lúc 16:26

B





ất cứ một nền văn học chân chính nào, sự ra đời và phát triển của nó đều gắn bó sâu sắc với thời đại sinh ra nó, thực hiện xuất sắc nhiệm vụ của thời đại đó. Văn học Việt Nam sau 1945, đặc biệt là mảng văn học viết về đề tài chiến tranh Cách mạng là một hiện tượng độc đáo, đáp ứng cao độ những đòi hỏi bức thiết của thời đại, sáng tạo trên cảm hứng lớn của thời đại, có vị trí xứng đáng trong tiến trình văn học dân tộc dân tộc và cũng chịu những thách thức nghiệt ngã của thời gian.
1. Chúng ta đều biết rằng, nếu như nửa đầu thế kỷ XX, lịch sử xã hội Việt Nam chủ yếu là những cuộc vận động Cách mạng dữ dội, dẫn đến cao trào tháng Tám 1945, thì nửa sau, lịch sử chủ yếu là hai cuộc kháng chiến lâu dài nhằm bảo vệ thành quả của cách mạng, độc lập dân tộc và giải phóng đất nước, dẫn đến chiến thắng lịch sử 1954 và 1975. Một thời gian dài hậu chiến tranh (1975), những vấn đề của cuộc chiến vẫn còn in đậm trong đời sống tinh thần của dân tộc. Bởi vậy, có thể nói văn học về đề tài chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ sinh ra và phát triển là do đòi hỏi bức thiết của nhiệm vụ chính trị cấp bách của thời đại: Tất cả để chiến thắng kẻ thù xâm lược! Đó là ý thức công dân cao cả của văn học hòa trong ý thức chính trị cao cả của thời đại, được văn nghệ sỹ tự nguyện dâng hiến cả tình cảm, trí tuệ của mình, như một tất yếu lịch sử!
 
Khẩu hiệu "Văn nghệ phục vụ kháng chiến", đã làm hình thành một dòng văn học áp sát hiện thực chiến đấu, phản ánh tươi rói những diễn biến của cuộc chiến tranh, tạo ra một sinh khí khác hẳn với văn chương trước Cách mạng tháng Tám. Khác từ cách quan niệm về bản chất, chức năng của văn học, đến cảm nhận hiện thực, đến giọng điệu, nhân vật, ngôn ngữ và thái độ của văn nghệ sĩ. Một dòng văn học phục vụ "công nông binh", gần gũi, truyền cảm...

06/02/2014 lúc 23:11

Ở





 Cố Đô Huế, nhà văn Nhất Lâm đi đâu ai cũng nhận ra bởi anh thường đi xe đạp, đầu trần với  mái tóc bạc trắng chấm vai rất ai-ma-tơ. Mái tóc bạch kim óng ánh để trần trong nắng mưa của anh cứ bông bềnh trong gió với nụ cười hưng phấn tuổi thất tuần. Một ngày sau lũ Huế , anh Nhất Lâm hồ hởi đến tặng tôi tập tiểu thuyết “ Đồi không tên” anh viết về cuộc chiến đấu anh hùng của các chiến sĩ bộ đội, du kích vùng cao A Lưới với bọn Mỹ trên đồi thịt băm –theo cách gọi của lính Mỹ. Anh cho biết  để có tiền in sách anh phải vay mượn bạn bè hơn chục triệu đồng. Không biết có thu lại đủ vốn không. Nhưng nhìn cuốn sách dậy mùi mực thơm như mùi sự sống nồng nàn đang phục sinh trên mảnh đất A Lưới khốc liệt một thời. Chỉ riêng chuyện anh đã cất công đi lấy tư liệu mấy tháng trời rồi ngồi thức đêm dựng lại cuộc chiến đấu đó sau 30 năm trời, chứng tỏ tình yêu và trách nhiệm của một người cầm bút thật mãnh liệt.
Anh  Nhất Lâm viết báo, làm thơ , viết truyện ngắn, truyện ký.. sôi sục, tâm huyết ! Dường như mấy chục năm làm cán bộ địa chất, làm thanh tra của ngành giao thông cần mẫn , nghĩa là làm công việc của một người cán bộ cách mạng , anh vẫn chưa coi là làm. Về hưu , anh hì hục viết báo để nuôi mẹ già ở quê và  nuôi văn , nuôi thơ và nuôi hồn mình. Anh viết ngày viết đêm như chạy thi với tuổi. Năm nay bảy mươi hai rồi còn gì ! Có lần chuyện với tôi anh trầm ngâm  :” Còn sống là còn viết, Ngô Minh ạ ! Mình đã bỏ phí nhiều thời gian trai trẻ, tiếc lắm“... 

22/01/2014 lúc 09:12

C





ách đây khoảng bảy tám năm, một sự kiện xảy ra ở Canada làm chấn động dư luận xã hội ở một số nước Châu Âu và Bắc Mỹ, khiến người ta quan tâm thực sự đến khía cạnh ý thức hệ của ngôn ngữ. Một học giả Pháp được mời đến Canada nói chuyện về quyền con người trong một hội thảo lớn. Học giả cho biết ông sẽ nói về những thành tựu mới về quuyền con người trên thế giới (nguyên văn: Sur les nouvelles acquistions du droit de I’homme dans le monde). Trong tiếng Pháp từ “ home” vừa có nghĩa là con người(cả nam lẫn nữ), vừa có nghĩa là người đàn ông. Rắc rối là ở chỗ đó. Phía Canada đề nghị học giả Pháp thay đổi từ “home” thành từ “humain” một từ bác học ít thông dụng-có nghĩa là con người cả nam lẫn nữ. Học giả Pháp không chịu, cho rằng người Pháp xưa nay quen dùng như thế, ai cũng hiểu như thế, không có gì phải thay đổi cả. Phía Canada cho rằng dân chúng Canada không chấp nhận sự “bất bình đẳng” ngôn ngữ đó và sự đôi co làm cho hội nghị không tiến hành được.
Chuyện trục trặc nói trên tưởng là việc nhỏ nhưng nó là giọt nước làm tràn ly sau cả một quá trình suy nghĩ để cải tiến ngôn ngữ làm cho ngôn ngữ phù hợp hơn với xu thế thời đại trong chiều hướng tiến bộ xã hội. Nhân dân Pháp vốn có truyền thống cách mạng, luôn tiên phong trong việc đấu tranh cho tự do, bình đẳng, bác ái. Thế mà trong tiếng Pháp tinh thần “trọng nam khinh nữ” thể hiện hết sức lộ liễu. Ngoài thí dụ vừa nêu về từ “home” vừa chỉ con người nói chung vừa chỉ người đàn ông...

22/01/2014 lúc 09:12

N





ếu bạn đã từng đọc cuốn sách “Tottochan - Cô bé ngồi bên cửa sổ” của Tetsuko Kuroyanagi (Nhật), tôi tin rằng khát vọng trở thành một người giáo viên sẽ phải bùng cháy trong lòng bạn. Trong truyện đó, có một ông hiệu trưởng dùng một đoàn tàu cũ làm phòng học cho trẻ em. Mỗi giờ học là một lần đoàn tàu chạy một chuyến – ông thầy nói với học trò như vậy! - mặc dù những toa tàu này vẫn đứng yên. Từ câu chuyện ấy, tôi nghĩ về người đứng lớp, hãy để trường học là một đoàn tàu, sinh động và phóng đãng. Để học trò xem việc học như một cuộc du ngoạn và thưởng lãm cái đẹp vốn có của đời sống này.
1. Trên chuyến tàu không có hình phạt đối với hành khách
Đã từng là một cậu bé trường làng, rồi học trò trường huyện, bây giờ là sinh viên đại học, tôi nhận thấy một điều là có những giờ học trôi rất chậm! Đơn giản bởi quý thầy cô không tạo hứng thú cho chúng tôi tiếp thu bài vở. Ngày còn học cấp hai, cô giáo dạy văn khi bình giảng “Ngục trung nhật kí” đã nói câu “nhất nhật tại tù thiên thu tại ngoại”, và chúng tôi đáo lại thành “nhất nhật tại giờ thiên thu tại ngoại” bởi vì những tiết văn quá chán! Thử tưởng tượng một môn học bồi đắp tâm hồn cho học sinh mà quý thầy cô không làm cho trái tim các em mở ra hứng lấy thì làm sao ngồi yên nghe giảng được?...

17/04/2014 lúc 14:48

T





rong mỗi nền văn hoá dân tộc, yếu tố bền vững và yếu tố tác động của nó đều liên quan tới các hoạt động sáng tạo và giao tiếp của mọi lực lượng người trong xã hội. Nhịp sống của văn hoá, sự sinh thành của nó đều do nhịp sống của lao động sáng tạo và hoạt động giao lưu của các nhóm người đông đảo trong cộng đồng quyết định. Quả tim đích thực của mỗi nền văn hoá dân tộc đều vận hành theo một cơ chế hoạt động của đông đảo nhân dân. Bởi vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định dứt khoát rằng, bằng những sáng tạo của mình, nhân dân đã nuôi dưỡng, phát triển và làm giàu nền văn hoá của mỗi dân tộc. Trong bài nói chuyện tại Đại hội những người tích cực tham gia hoạt động văn hoá, Người nói “Quần chúng là những người sáng tạo, công nông là những người sáng tạo…Những sáng tác ấy là những hòn ngọc quý”...
Diện mạo đặc thù của mỗi nền văn hoá dân tộc được sinh thành từ các phương thức sáng tạo trong lao động. Cơ chế công nghệ của tính dân tộc trong văn hoá, nghệ thuật được khởi nguyên từ lao động sản xuất của hàng triệu người. Có thể nói cách thức chế tác, truyền giữ - thước đo giá trị trong một cộng đồng người đông đảo vừa tạo nên yếu tố bền vững, vừa tạo nên yếu tố sinh thành của mỗi nền văn hoá dân tộc. Người nói “Văn hoá phải gắn liền với lao động sản xuất”(2), phải gắn với lao động sáng tạo của công nông- lực lượng đông nhất trong xã hội...

22/01/2014 lúc 09:03

T





rải nghiệm, suy ngẫm, triết luận về nhân sinh, người thơ muốn lột khỏi con chữ để đạt đến sự siêu thoát của thơ trong cõi tịch mịch của tâm hồn thi sĩ. Đó là cảm nhận bao trùm nhất khi đọc đi đọc lại tập thơ “Lặng lẽ tôi” vừa được nhà thơ Nguyễn Hoa tặng. Ông đã từng là người lính đi qua chiến tranh, mất còn, thăng, trầm, buồn vui, cay đắng …Ông cũng có: Tuổi trẻ/ Xiết như dòng lũ/ Băng đạn bom xối xả (Trong giấc mơ tôi), ông cũng có kỷ niệm Năm ấy chiến tranh/…/Cùng khẩu súng tôi đi thời tự nguyện (Mây lành trời xa) Thế mà năm mươi bài thơ trong tập không nghe dư âm tiếng súng đùng đoàng, bom cày, đạn xới. Ông không làm một cuộc tái hiện. Lặng lẽ tôi không có chỗ cho bút pháp kể tả. Ở đó cũng không cho những cung bậc nỉ non, da diết, não lòng. Mọi thứ nhập vào xương cốt. Đau cũng không đến mức “tím ruột bầm gan miệng vẫn cười”, vui cũng không đến mức cửa miệng là cửa bể...
Ở cái tuổi sáu mươi Càng đêm, càng lạnh lập đông/ Gió, sao văng vẳng thinh không xui buồn (Vía biếc), ông chế ngự được cảm xúc, chế ngự được sự bốc đồng của ngôn ngữ. Tất cả như một lẽ đi về: “Vui xanh mềm cỏ ướt/ Buồn nuốt mây trắng trôi”… Nhưng cái cách nhà thơ “ngồi thiền” trước vật đổi sao dời, trước nhân tình thế thái mới thật khác người:...

22/01/2014 lúc 09:02

T





hơ cũng như tình yêu đem đến phép màu hoá hiện những ngọt bùi trải nghiệm cuộc sống. Có lúc tinh khôi như buổi sớm mai thức đón bình minh, cũng có khi vô tình như ngọn heo may mang hình bóng dịu dàng đi về cuối mặt sông và trở lại gieo vào ta một ngọn gió khác, như niềm đau tấy lên những buồn vui kiếp người. Cuốn vào ngọn gió mải mê đi tìm ấy, tôi bắt gặp nhà thơ Võ Văn Hoa trên chặng đường của “gió cuối mặt sông” tràn lên yêu thương và khát vọng, dù ở đấy không thiếu sự chia sẻ hao khuyết nhằm vào những số phận.
Gió cuối mặt sông
Sẻ sàng đồng vọng
Lời của gió đôi khi vô tình
Có thể làm ta quên dặm dài cố lý
       (Gió cuối mặt sông)
        Chạm vào tất cả, ngọn gió mong manh là thế, dữ dội nhường kia nhưng luôn giúp ta nhận ra vô vàn những trạng thái nhân thế. Có khi phải để lòng mình lắng nghe  “siêu âm” từ cái vỗ cánh của bướm vàng bay:...

22/01/2014 lúc 09:01

1.





Phong trào thơ mới là một phong trào thơ lộng lẫy toả phát những âm vang dữ dội với hàng loạt những tên tuổi sáng chói như: Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Chế Lan Viên, Hàn Mạc Tử, Bích Khê... Theo thống kê của Hoài Thanh - Hoài Chân trong Thi nhân Việt Nam thì có 40 tác giả và 169 bài thơ, là tiêu biểu cho phong trào thơ mới, là những người đã làm nên một thời đại trong thi ca, - dĩ nhiên, ở đây danh sách còn có thể kéo dài thêm, nếu tác giả Thi nhân Việt Nam chịu mở rộng trường thẩm mỹ thụ cảm của mình. Nhưng nói như thế để thấy sự rộng khắp và sự thay đổi đột ngột của chiều hướng thi ca Việt Nam. Sự thay đổi đột ngột của chiều hướng thi ca Việt Nam bị quy định chặt chẽ bởi sự bùng nổ của cái tôi với một ý thức cá nhân quyết liệt trở thành một triết lý sống, một quan niệm sống: “Ta là một là riêng là thứ nhất/ không có ai bè bạn nổi cùng ta (Xuân Diệu) và tìm đến với tình yêu, đến với hạnh phúc cá nhân như là một cứu cánh, như là một sự thể hiện nhiệt tình nhất cho sự tự do của mình, với một lòng tin đầy đủ và thành thực nhất. Đó là nguyên nhân sâu xa của sự xuất hiện những bài thơ vô cùng huyền diệu diễm tình. Nhìn những sáng tác của các nhà thơ thuộc phong trào thơ mới theo cái nhìn hệ thống từ phương diện huyền thoại, kỳ ảo, độc giả và các nhà nghiên cứu sẽ thấy dấu vết của cái kỳ ảo hiện diện một cách bàng bạc, ít nhiều ở mức độ này hay mức độ khác nhưng không có ngoại lệ, từ trong những sáng tác của những người tiên phong của phong trào thơ mới như Lưu Trọng Lư, Thế Lữ, đến Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Huy Cận... Chế Lan Viên, Hàn Mạc Tử, Bích Khê, cho đến những người kết thúc phong trào thơ mới như nhóm Xuân Thu Nhã Tập, nhóm Dạ đài...

17/04/2014 lúc 14:51

I. Trí thức trong lịch sử công thương, chấn hưng đất nước:
Ở thế kỷ XVIII, những cải cách táo bạo ngang tầm thời đại của vương triều Quang Trung đều thành công rực rỡ là nhờ đâu? -  Nhờ tầm nhìn kinh tế xa rộng, đường lối dân vi bản “để giữ chặt lòng người” (Chiếu lên ngôi), chính sách “cầu hiền tài”, “chiếu khuyến nông”, tư tưởng “thông thương tiến bộ”, mở cửa biên giới đối với nhà Thanh, tăng cường quan hệ kinh doanh với thuyền buôn các nước tư bản phương Tây. Chủ trương chấn hưng công, thương nghiệp của vị minh quân Quang Trung được thể hiện ở sắc lệnh “khoan thư” sức dân, mở cửa ải, thông thương buôn bán, khiến cho các hàng hoá không ngưng đọng, cốt làm lợi cho dân chúng. Đối với trí thức, nho sĩ, kể cả quan lại trong vương triều cũ tài năng đều được thuyết phục, sử dụng vào bộ máy Nhà nước, ở những chức vụ cao xứng đáng với tài năng của họ. Ngô Thị Nhậm, Phan Huy Ích, Nguyễn Thiếp là những bậc thâm Nho, đại bút có nhiều kế sách để xây dựng nền kinh tế hàng hoá, nền giáo dục, học thuật giàu bản sắc văn hiến, với ý thức tự chủ, tự cường rất cao.
Dưới thời Nguyễn, thủ công nghiệp trong nhân dân khá phát triển; nhưng vì chính sách “trọng nông ức thương” đã ảnh hưởng xấu tới phát triển nội, ngoại thương, thiếu những doanh nhân giàu có đứng ra kinh doanh các mặt hàng quan trọng (xây dựng, nghề sành sứ, dệt tơ lụa) làm cơ sở cho sự ra đời các công trường thủ công tư bản chủ nghĩa. Hiện tượng nhà kinh doanh Chu Văn Hổ tự bỏ vốn, xin Nhà nước cho khai thác mỏ kẽm Bản Sơn Thái Nguyên với nhiều công nhân được chuyên môn hoá chỉ là cá biệt....

22/01/2014 lúc 08:46

L





ịch sử Việt Nam là lịch sử trận mạc. Con người Việt Nam dẫu không muốn cũng là con người trận mạc. Số phận con người gắn liền với số phận cộng đồng. Số phận người lính gắn kết với số phận dân tộc. Chưa bao giờ trong các mốc son chói lọi của lịch sử chống ngoại xâm cận đại của nhân dân ta, hình ảnh người lính lại được tôn vinh, được nổi lên đến thế. Mốc son Phai Khắt Nà Ngần, mốc son Điện Biên Phủ, mốc son 68 Mậu Thân, mốc son 75 mùa xuân đại thắng và mốc son Quảng Trị những năm binh lửa 72- 73.
  Phải chăng đã từng là một người lính có mặt trên hầu hết các chiến trường, phải chăng đề tài Thành Cổ Quảng Trị mấy năm gần đây cứ ám ảnh, hút chặt, bám dính lấy tâm hồn, cũng phải chăng lâu nay bỗng dưng đánh mất thói quen đọc tiểu thuyết mà chỉ thích đọc ký sự, hồi ký, hồi ký quân sự, hồi ký chính trị, hồi ký chính khách, hồi ký quân nhân bên này bên kia… nên khi cuốn hồi ức Một thời Quảng Trị của tướng Nguyễn Huy Hiệu lọt vào tay, tôi đã đón nhận một cách trân trọng và hồ hởi để rồi sau đó không buông rời ra được nữa.
Cuốn sách không chỉ là một biên niên sử chiến trận sinh động, lấp lánh của một vùng đất, của một chiến dịch, của một chủ nghĩa anh hùng hào sảng, của một quy luật thắng thua, hơn thế nó còn là số phận một con người,...

22/01/2014 lúc 08:45

C





hủ tịch Hồ Chí Minh là hiện thân của văn hoá dân tộc Việt Nam, của tư tưởng tiến bộ, của tình cảm cách mạng, của lòng nhân ái vô biên, của đạo đức, của văn minh, có sức cuốn hút mãnh liệt quần chúng nhân dân và đội ngũ văn nghệ sĩ.
Khi cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc được phát động, tuyệt đại bộ phận văn nghệ sĩ, với những tên tuổi lớn thời bấy giờ, với những quan niệm và phong cách nghệ thuật khác nhau đã nhất tề đi theo Đảng, theo Bác Hồ, dấn thân vào cuộc trường chinh vô cùng ác liệt và gian khổ, sáng tạo nên những tác phẩm có sức cổ động và giáo dục mạnh mẽ.
Thực hiện lời dạy của Bác Hồ: “Phải lấy hạnh phúc của đồng bào, lấy sự nghiệp đấu tranh của dân tộc làm nội dung phản ánh”, văn học nghệ thuật nói chung và âm nhạc nói riêng đã có những đóng góp quan trọng, to lớn vào sự nghiệp chiến đấu, bảo vệ và xây dựng đất nước. Bên cạnh đó, các nhạc sĩ đã xây dựng hình tượng Hồ Chí Minh, tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong ca khúc nhằm ngợi ca và tuyên truyền rộng rãi trong quần chúng nhân dân.
Nhà thơ Xuân Diệu có lần nói: “Người Việt Nam ai cũng có thể vẽ được Bác Hồ vì Bác đã nhập vào núi sông, vào lịch sử và lòng mỗi người dân Việt Nam”. Vậy nên, tư tưởng, đạo đức và nhân cách của Bác đã ảnh hưởng sâu sắc đến nếp nghĩ, cách ứng xử của các nhạc sĩ, buộc họ phải viết ra để thể hiện sự tâm đắc và thực hiện theo tấm gương đạo đức của Người...

17/04/2014 lúc 14:51

T





ừ ngày luồng gió đổi mới thổi ùa vào xã hội, mọi ngõ ngách của đời sống đều có những xáo động, nhiều xáo động đến ngỡ ngàng. Riêng trong đời sống văn học đã có những bước ngoặt rất đáng khích lệ. Sáng tác đã có dấu hiệu chuyển mình. Rõ nhất là thái độ tiếp cận hiện thực ở nhiều chiều, nhiều góc độ, dấu vết cái tôi của nhà văn càng ngày càng rõ thêm ra. Xu hướng đi tìm cái mới trong phương pháp sáng tác cũng khá sôi động. Cùng với đó, trong lý luận phê bình, người ta bắt đầu có thái độ khoa học hơn khi nhận chân lại những giá trị trong quá khứ. Nhiều giá trị do hoàn cảnh lịch sử mà trước đây chưa được ghi nhận thì nay đang được đặt lên bàn xem xét một cách bình đẳng, ví như bộ phận văn học miền nam trước 1975, văn học của cộng đồng người Việt ở nước ngoài v..v..Theo tôi, đó là những dấu hiệu khoa học tích cực và rất đáng khuyến khích.
Tuy nhiên, không hiểu từ đâu, lại xuất hiện xu hướng sám hối và hầu như trở thành “mốt” khi ai đó muốn chứng tỏ mình là con người tiến kịp trào lưu mới thì phải tự sám hối, thậm chí phải tự lên án phỉ báng vào mình và vào tất cả những giá trị có thật đã làm nên một nÒn văn học Cách mạng song hành cùng cuộc sống của dân tộc trong suốt chiều dài đấu tranh giải phóng đất nước...

22/01/2014 lúc 08:37

N





hận được cuốn Phùng Quán còn đây cùng đĩa CD Phùng Quán đọc thơ do Nhà xuất bản văn nghệ gửi tặng, tôi rất xúc động nhớ lại đã từng khi ăn cùng mâm, ngủ cùng giường với anh, và như gặp lại giọng thơ cuốn hút của anh với những câu thơ tài hoa; và thú thật, cũng không khỏi trăn trở về một bài thơ của anh lâu nay không ít người thấy chưa thoả đáng. Đó là bài Hoa Sen, với những vần thơ nặng lời phê phán bài ca dao viết về một loài hoa vốn rất dễ thương và quen thuộc trong dân gian:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh, bông trắng, lại chen nhị vàng
Nhị vàng, bông trắng, lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Phùng Quán cho đây không phải là tiếng nói của người lao động, mà là giọng phản trắc của bọn vốn con nhà nghèo, sau khi học hành đỗ đạt, “chòi lên cuộc đời vóc lụa vàng son”, đã quay lại coi khinh cha mẹ từng sinh nở, dưỡng dục mình nên người ! Bọn vô ơn tự xem mình là bông hoa sen thơm ngát, rực rỡ, tuy “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”!...