Người & đất quê hương

16/01/2014 lúc 21:57

T





ìm hiểu hoạt động buôn bán và hệ thống các chợ làng thuộc địa bàn thị xã Đông Hà nói chung và chợ Đông Hà nói riêng, từ lịch sử ra đời, quy mô, hình thức hoạt động đến các mối quan hệ kinh tế... sẽ góp một phần không nhỏ vào sự hiểu biết lịch sử, văn hoá một vùng đất, vì nó là một thành tố tích tụ trong di sản văn hoá truyền thống ông cha ta gầy dựng đời này sang đời khác. Sự ra đời có thể sớm hoặc muộn, quy mô lan toả rộng hẹp, hoặc mối tương tác hữu cơ với nền thương mại dịch vụ tuy có khác nhau nhiều hay ít thì nó vẫn là nơi hội tụ các giá trị văn hoá mang đậm những yếu tố dân tộc, văn minh nông nghiệp truyền thống. Chợ làng không chỉ đơn thuần là nơi trao đổi hàng hoá mang tính tự cung tự cấp trong đời sống của hầu hết các làng xã nông nghiệp xưa với tư cách là thị trường kinh tế mà còn là nơi giao lưu, trao đổi, hội tụ để rồi kết tinh những giá trị văn hoá của cộng đồng làng/ liên làng dưới giác độ môi trường văn hoá. Trong quá trình phát triển, khi hội đủ các thành tố nêu trên cùng với sự hội tụ của các luồng thương mại thì chợ làng sẽ vươn lên để trở thành trung tâm thương mại của khu vực. Chợ Đông Hà là một trường hợp khá tiêu biểu nói trên...

16/01/2014 lúc 21:56

LTS: NSƯT Tân Nhân quê ở làng Mai Xá, xã Gio Mai, huyện Gio Linh. Năm 1949 tham gia Đoàn Văn công Quân đội mặt trận Bình Trị Thiên, năm 1954 là nghệ sĩ đơn ca của Đoàn Ca múa Trung ương. Tốt nghiệp Đại học thanh nhạc năm 1963-1968, tu nghiệp tại Xôphia (Bungari 1969-1972). Năm 1973 công tác tại Đài Giải phóng, Đài Tiếng nói Việt Nam…
Là giọng nữ cao trữ tình, NSƯT Tân Nhân đã biểu diễn và thu thanh thành công nhiều bài hát nổi tiếng như  “Câu hò bên bến Hiền Lương”, “Xa khơi”, “Tình quê hương”,“Ru con”… Cho đến nay vẫn để lại nhiều dư âm trong lòng công chúng.
Xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc trích đoạn hồi ký nghệ thuật của bà sắp xuất bản.
VỚI BÁC HỒ:
Lớp diễn viên chúng tôi thường có vinh dự được gặp Bác Hồ. Lần đầu tiên sau khi tiếp quản Thủ đô, văn công lập nhiều thành tích nên được khen ngợi. Một hôm, chúng  tôi được mời vào Chủ tịch phủ.
Tôi nhớ hôm đó có mặt các giọng hát tên tuổi: Lệ Thi, Châu Loan, Ngọc Dậu và nhiều diễn viên múa nhạc. Khi Bác Hồ xuất hiện, chúng tôi mừng rỡ quá ùa tới vây quanh. Bác hỏi từng người... Các anh chị cảm động quá cứ khóc lây lan nhau... Bác Hồ cho chúng tôi xem phim, khi ra về lại cho kẹo. Tôi được ngồi gần Bác, thấy thỉnh thoảng Bác lại ho khan, tôi áy náy lắm. Có lúc không dừng được, tôi ghé gần hỏi "Bác ơi! Bác ốm rồi". Bác bấm nhẹ tay tôi ra hiệu đừng làm mất tập trung mọi người. Thế là sau này tôi nhớ lại là ngày từ Việt Bắc về Hà Nội, Bác đã chịu đựng biết bao nhiêu lao khổ để đưa cuộc kháng chiến tới thành công. Bác luôn giấu đi những khó khăn đau đớn của mình.
Một lần, nhân rút từ túi gì đó tôi làm rơi một tờ bạc giấy (bao nhiêu tôi không nhớ rõ), Bác hỏi cái gì và cầm xem. Tôi bật hỏi tự nhiên: "Bác có tiền không Bác?".
Bác dịu dàng: "Bác không dùng tiền. Nhà nước đã cho Bác mọi thứ."
Tôi nhìn quanh Bác, đúng là Bác không cần bao nhiêu. Một tấm giường không nệm, một ghế mây để ngã mình đọc sách báo, một tủ áo có mấy bộ kaki bạc màu, cổ áo đã sờn. Ra cầu thang thì có tiếng chuông reo khi đẩy cửa. Xuống dưới là ao cá mà thường ngày Bác ra ném mồi cho cá ăn. Bác chẳng có bao nhiều, cuộc sống của Bác như một ẩn sĩ giữa thiên nhiên với hoa lá, cả một vườn cây cổ thụ và bao nhiêu là cá tung tẩy dưới hồ...

17/04/2014 lúc 15:21

C





ách mạng Tháng tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà được ra đời, ngày 06/01/1946, hưởng ứng lời hiệu triệu thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tất cả công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên khắp mọi miền Tổ quốc không phân biệt nam, nữ, giàu nghèo, dân tộc, tôn giáo, chính kiến đã tham gia cuộc Tổng tuyển cử, tự do lựa chọn ng­ười đại diện cho mình vào Quốc hội khóa I, cơ quan quyền lực tối cao của nước Việt Nam non trẻ vừa giành được độc lập.
Cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội khóa I đã thu được thắng lợi to lớn. Kết quả là cả nước đã bầu được 333 đại biểu, với thành phần thể hiện khối đại đoàn kết toàn dân, vì lợi ích của dân tộc, của đất nước.
Thắng lợi của Tổng tuyển cử thể hiện ý chí sắt đá và quyết tâm không gì lay chuyển nổi của nhân dân ta là độc lập, tự do và dân chủ. Thắng lợi đó khẳng định đường lối đúng đắn và tầm nhìn chiến lược sáng suốt của TƯ Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Trong những lúc đất nước đứng trước những khó khăn tưởng chừng không vượt qua nổi, nhưng với sự chỉ đạo khôn khéo...

16/01/2014 lúc 21:42

G





io Linh là một huyện nằm ở phí Bắc của tỉnh Quảng Trị, toàn huyện có 19 xã, 2 thị trấn, với diện tích đất tự nhiên 48.000 ha và dân số 76.000 người.
Từ xa xưa là một vùng đất của Bộ Việt Thường, là một trong 15 Bộ của nước Văn Lang. Trải qua nhiều thế hệ, nhân dân Gio Linh vốn có nền văn hiến lâu đời, lại có truyền thống đấu tranh kiên cường, bất khuất, chống giặc ngoại xâm, cần cù sáng tạo trong lao động sản xuất xây dựng quê hương.
 Gio Linh có cấu tạo địa hình cao, dốc từ Tây sang Đông, nên thường chịu cảnh “chưa mưa đã úng, chưa nắng đã hạn”. Có năm hạn kéo dài từ đầu đến cuối vụ, lũ lụt bão tố thường xuyên xảy ra, lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề đã làm cho hệ sinh thái mất cân bằng và môi sinh bị cạn kiệt. Để bù lại, thiên nhiên đã ưu ái dành cho mảnh đất này nhiều phong cảnh hữu tình, hoành tráng. Đứng ở Dốc Miếu nhìn về phía Tây là ngọn núi Tứ Linh cao chót vót, quanh năm sắc màu xanh lơ. Xa xa là động Cồn Tiên nơi có tục truyền các ông Tiên chán cảnh thượng giới xuống trần gian ngồi chơi cờ ngắm cảnh...

16/01/2014 lúc 21:41

K





hi đến thăm Bảo tàng Hải quân nhân dân Việt Nam tại thành phố Hải Phòng, tôi thật bất ngờ khi thấy nguyên một gian trưng bày về Cửa Việt. Xa Quảng Trị hàng trăm cây số, lòng tôi trào lên một niềm xúc động mãnh liệt khi cảm nhận có một Cửa Việt giữa lòng thành phố cảng.
Năm tháng qua đi, chiến tranh đã lùi vào quá khứ nhưng những năm tháng chiến đấu chống Mỹ gian khổ và hào hùng "cả nước vì Quảng Trị và Quảng Trị vì cả nước" mãi mãi là bản anh hùng ca cho muôn đời con cháu mai sau. Lịch sử đã sang trang nhưng những trang sử oanh liệt được viết bằng máu của Hải quân Việt Nam và nhân dân Quảng Trị vẫn còn đây, trong phòng trưng bày về Cửa Việt.
Những hiện vật, những mô hình, những kỷ vật, những con số và sự kiện được lưu giữ ở đây đã nói lên rất nhiều điều. 45 hiện vật, 20 bức ảnh và 3 mô hình, sa bàn đã làm sống lại cả giai đoạn lịch sử không thể nào quên. Ai chưa đến Cửa Việt, sẽ cảm thấy một sự thôi thúc được đến với mảnh đất anh hùng này. Ai chưa được sống, được chứng kiến những năm tháng lịch sử ấy sẽ cảm thấy cuộc sống hôm nay thật quý giá và trách nhiệm đối với quá khứ thật lớn lao. Trong những năm chống Mỹ cứu nước, Hải quân nhân dân Việt Nam đã chiến đấu trên 300 trận tại chiến trường Cửa Việt. Trận đánh tiêu biểu đầu tiên diễn ra vào ngày 30/3/1967...

16/01/2014 lúc 21:40

T





ôi đang chuẩn bị phát hành bản tin Gio Linh vừa mới in xong thì đồng chí Lê Ánh Hồng, Trưởng Ban Tuyên huấn Huyện ủy gọi đến giao nhiệm vụ. Đồng chí nói: quân ta chuẩn bị mở chiến dịch giải phóng Quảng Trị, đồng chí có nhiệm vụ theo đoàn làm phim và các nhà báo vào căn cứ Dốc Miếu. Mấy ngày trước đó bộ đội xe tăng đã tràn qua khúc sông gần chân Cầu Hiền Lương bị gãy đổ do bom Mỹ. Ở cánh đồng thôn Hiền Lương những ụ pháo cao xạ nghểnh nòng, tua tủa lá ngụy trang. Ở phía Nam, từng tràng pháo rạch xé bầu trời. Tiếng súng nổ ran ở nhiều nơi. Bầu trời Gio Linh trước đó không ngày nào ngớt tiếng gầm rú của máy bay,  nhất là máy bay L19, nay bỗng nhiên bặt tăm. Anh em trong Ban Tuyên giáo xôn xao chuẩn bị vào tiếp quản vùng giải phóng. Tài liệu, máy móc được thu xếp gọn gàng...

17/04/2014 lúc 15:21

V





ào khoảng năm 1916, gia đình đồng chí Lê Duẩn rời làng Bích La Đông nơi đồng chí được sinh ra để đến nơi cư ngụ mới tại chợ Sải, thuộc làng Hậu Kiên, mà theo ý cụ Lê Văn Hiệp thân sinh ra đồng chí Lê Duẩn, Hậu Kiên là nơi "Nhất cận thị, nhị cận giang" vừa có chợ Sải lại vừa có sông Thạch Hãn để làm nghề buôn bán và gần trường học.
Cụ ông và cụ bà thân sinh đồng chí Lê Duẩn sống bằng nghề làm mộc, chủ yếu là đóng quan tài gỗ, nấu và bán cao dán, một loại thuốc nam để chữa trị các bệnh mụt, nhọt và gia đình còn làm nghề hàng xáo...

03/08/2014 lúc 14:40

Đ





ến Quảng Trị từ những ngày đầu chống Pháp, chắc ai cũng biết đến địa danh Phong An của huyện Triệu Phong. Phong An là một trong những vùng căn cứ địa của cách mạng nằm cách đường Quốc Lộ 1A chừng 10km đường chim bay về phía tây. Vùng giáp ranh – đồi không cao, nhưng có lợi thế cho kháng chiến, bởi các rẻo đất trũng dưới chân đồi có rừng cây um tùm, có khe bàu, sông nước vây choàng. Trong hai cuộc kháng chiến chống xâm lược có thể nói nơi đây vừa là “chân đế” vững chải an toàn cho lực lượng cách mạng, vừa là cái “ yết hầu” lợi hại “quân lương” cho kháng chiến. Phải chăng vì thế mà lịch sử chọn vùng đất và con người ở đây lầm điểm tựa cho cuộc đụng đầu ác liệt và sự thắng lợi vẻ vang của đất Triệu ái, Triệu Phong anh hùng những ngày đánh giặc...

03/08/2014 lúc 14:39

 






T





ừ những năm chiến tranh ác liệt, trường Mỹ thuật chúng tôi phải sơ tán về vùng Hiệp Hòa, Hà Bắc với cái ký hiệu hòm thư có phần bí hiểm: V503 – H14 – BC13H. Chúng tôi cũng đã thường xuyên có những chuyến đi vẽ ở những vùng “nóng bỏng” như: Quảng Ninh, Hàm Rồng, Hậu Lộc, Ngư Thủy, Vĩnh Linh…
            Cái thời “tiếng hát át tiếng bom” ấy, chúng tôi đã thuộc, đã hát rất nhiều bài ca về Quảng Trị nhưng đáng nhớ nhất, lưu đọng nhất trong mỗi chúng ta là bản hợp xướng “Sóng Cửa Tùng” của nhạc sĩ Doãn Nho. Cũng xin “khoe” với mọi người rằng, ngoài dàn hợp xướng khổng lồ và rất nổi tiếng của Đoàn văn công Tổng cục Chính trị hồi ấy ra thì dường như chỉ có một đơn vị  văn nghệ nghiệp dư là trường Mỹ thuật chúng tôi mới dám “cả gan” dàn dựng “Sóng Cửa Tùng”...

06/08/2014 lúc 19:35

 






C





uộc hành quân Lam Sơn 719 của Mỹ ngụy dã diễn ra cách đây gần 30 năm. Thế mà cựu chiến binh Đại tá trần Đình Mụng vẫn nhớ rõ mọi chi tiết như mới hôm qua. Trận chiến này quả là đặc biệt.
Mùa xuân năm 1971, các chiến sĩ đại đội 4, đoàn 22, binh đoàn 41 náo nức lập công. Đơn vị đang đóng quân ở khu vục La Năm, phía tây Thừa Thiên. Đại đội trưởng Trần Đình Mụng nằm ở hầm Ban Chỉ huy... 

17/04/2014 lúc 09:55

PHẦN IV - NGƯỜI CHỊ (Tiếp theo)





C





hị đến nhà ông chú họ để nhờ cày đám ruộng nhà. Ông nói: “Cày thì cày không thì không”. Chị bối rối hỏi lại: “ngày mai chú có đến cày cho nhà cháu không?”. “Ờ, có thì có không thì không”. Đành phải ra về với lòng nặng trĩu ấm ức và nghi hoặc, nhưng biết làm sao, chú là bậc trưởng thượng của gia đình, khi chưa xác định được rõ ràng thì chỉ còn biết chờ đợi, không thể vội vã cậy nhờ người khác..............
 
 

17/04/2014 lúc 09:55

X





ưa nay, văn nghệ dân gian là những tác phẩm thơ ca hò vè, là thứ văn chương bình dân do các tầng lớp nhân dân lao động sáng tạo nên nhằm biểu lộ tư tưởng, quan điểm, tình cảm chung nhất của tầng lớp mình đối với một số vấn đề đang diễn ra trong cuộc sống. Nó tồn tại, phổ biến, lưu hành trong nội bộ đời sống nhân dân. Về tổng thể, nó phóng khoáng, tùy hứng, không bị ràng buộc bởi khuôn thước nghiêm ngặt nào cả về đề tài, nội dung lẫn hình thức như văn học viết. Nó là sản phẩm mang tính tự phát của lòng người, tự sáng tạo, tự giải bày, tự hưởng thụ và vì thế phần lớn tác phẩm thuộc thể loại văn chương bình dân này chưa đạt tới trình độ mẫu mực nào, cái mà bây giờ ta gọi là đỉnh cao của văn chương bác học. Nhưng nói vậy không có nghĩa là văn chương bình dân không có những thành tựu; cái gọi là tinh tuý, thâm hậu mà các nhà văn, nhà thơ, nhà văn hoá lớn như Nguyễn Trãi, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du...

16/01/2014 lúc 22:46

Thú chơi công phu
Trong vai một du khách đến tham quan khu trưng bày lũa trai của ông Quảng, tôi được giới thiệu khá tỉ mỉ về khu vườn lạ mắt này. Địa điểm tiếp khách của ông Quảng là một không gian nghệ thuật sắp đặt lũa trai. Bộ bàn ghế dùng cho khách ngồi cũng là lũa trai lộng lẫy. Ông Quảng chỉ tay xuống bộ bàn bóng loáng, lên giọng: ''Đấy, thú chơi là ở chỗ này, khi ngồi uống trà ban mai hay đêm về uống rượu ngắm trăng ở đây thì sướng lắm chú em ạ" Lũa trai là phần lõi của cây trai bị rục xuống sau hàng trăm năm chôn vùi dưới lòng đất tạo nên nhiều hình thù độc đáo, hiếm có.
Người ta chơi lũa trai rất nhiều, nhưng ít ai có được lũa trai như ông Quảng. Gỗ trai rất quý hiếm, chỉ xuất hiện ở một số nơi của rừng miền Trung không phải ai cũng biết được vị trí của lũa trai ẩn nấp giữa rừng núi để tìm kiếm. Bởi vì chơi lũa trai là phải sống chết, đam mê với nghề, ngoài ra đòi hỏi người chơi phải có một con mắt tinh đời. Nhiều người cao niên bảo rằng, cách đây một trăm năm những cây gỗ trai ở miền Trung như ở Quảng Trị đã bị khai thác để làm tà - vẹc đường sắt. Cây trai có chất dầu nên gỗ của nó không bị phân hủy trước mưa nắng và khí hậu ẩm ướt. '
Trước đây, vùng lòng hồ La Ngà là một khu rừng trai cổ thụ, năm 1958, khi ngăn hồ, khu rừng này đã bị chìm mãi trong nước cho đến năm 2000, trời đại hạn làm cho lòng hồ gần trơ đáy, ông Quảng tình cờ phát hiện một số gốc cây nhô lên dưới lòng hồ. Biết đây là gỗ lũa cho nên ông Quảng "cơm đùm, cơm gạo bới" ra lại ở hồ La Ngà, quyết tâm khai thác cho bằng được. Suốt ngày ông lặn xuống lòng hồ, sục ở đáy bùn sâu để tìm tòi những gốc Lũa đẹp, bất chấp sự hiểm nguy luôn rình rập (trước đó không lâu đã có người chết vì lặn xuống lòng hồ tìm lũa). Sau khi tìm được lũa rồi, ông thuê xe ô tô kéo những gốc lũa từ đáy bùn đen mang về nhà. Ông Quảng nhớ lại: "Khi xe vừa kéo được một gốc lũa lên mặt đất, nhìn thấy gốc lũa như một con rồng trong thế toạ lạc đầu óc tôi miên man như đang đi trên mây. Vì gốc lũa quá đẹp, mà lũa trai nữa nên độc đáo hơn". Đó thực sự là một tác phẩm nghệ thuật hiếm có... "Khai thác hết gỗ trai dưới hồ La Ngà, ông Quảng tiếp tục lên rừng săn lùng lũa trai. Thấy ông ngày nào cũng lang thang trên rừng, nhiều người cho ông là đồ gàn, chẳng giống ai. Không sống ở nhà mà suốt ngày đi kiếm gốc cây đem về đầy nhà như…. thằng điên. Riêng ông Quảng thì bỏ ngoài tai tất cả những lời đàm tiếu ấy, miệt mài tìm kiếm vơí một niềm tin lũa trai sẽ là hàng độc, chẳng ai có. Hết cuộc tìm kiếm này đến cuộc 'tìm kiếm khác, ông Quảng đã làm phong phú thêm cho bộ lũa trai của mình.
Kiếm được lũa trai rồi, công đoạn làm sạch mới quan trọng. Vì gốc lũa trai nằm dưới bùn hàng trăm năm nên đất bẩn bám đầy. Lúc ấy phải dùng một chiếc đục nhỏ bằng sắt để xỉa đất, rồi xịt nước làm sạch lũa...

17/04/2014 lúc 15:02

S





au chiến thắng 30/4/1975 sĩ quan và chiến sĩ miền Nam tập kết được phép trở về miền Nam thăm quê hương.
21 năm qua nhiều người trong chúng tôi đã trở về miền Nam trực tiếp cầm súng và có mặt ở các chiến trường miền Nam, Lào, Campuchia. Họ chỉ ra Bắc khi bị bệnh nặng, bị thương và tiếp tục làm nhiệm vụ khác ở hậu phương lớn. Cùng đi phép đợt này với tôi có Trung tá Thái Nghĩa cụt một tay, đại uý Lê Huân cháy sém cả má trái, trên cơ thể của những người như họ có nhiều vết sẹo của bom đạn.
Ngày ấy chúng tôi về miền Nam là đi dưới bom đạn về giữa bom đạn, ngày nghỉ đêm đi, luồn lách khe thẳm, núi cao, vòng qua nước bạn Lào “đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng”. Có người được chiến đấu trên quê nhà, nhìn thấy mặt cha mẹ, vợ con vẫn không dám lên tiếng để giữ bí mật, không ít người đã hy sinh trong hoàn cảnh đó.














Lần này chúng tôi về, đi giữa ban ngày thẳng đường quốc lộ 1A, trước xe cắm một lá cờ đỏ sao vàng phấp phới. Người nào cũng diện quân phục mới, dày đen bóng lộn, quân hàm đỏ chói trên vai và huân chương sáng ngời trên ngực. Trong 21 năm qua họ gạt tất cả mọi riêng tư, chiến đấu cho độc lập tự do, sẵn sàng ngã xuống trước ngày toàn thắng. Bây giờ trở về trong niềm vui cực lớn và có cả những nỗi buồn trĩu nặng. Trước tôi hai hàng ghế là một Trung tá vợ anh đã lấy một sĩ quan nguỵ, con trai anh là sĩ quan trong đội quân thảm bại, một thời đã đối đầu với chính anh. Trước kia nữa là một thượng tá, cha mẹ vợ con anh đều đã chết trong một trận càn của lính Pắc Chung Hy...
 

22/01/2014 lúc 09:04

Bích La là một làng quê có bề dày lịch sử, văn hoá lâu đời. Sách “Ô Châu cận lục” của Dương Văn An biên soạn năm 1553 đã đề cập đến làng Hoa La (nay là Bích La), là một trong 49 làng cổ thuộc huyện Hải Lăng, phủ Triệu Phong. Làng Hoa La do ngài Bổn thổ Khai khẩn Cai tri Phó tướng Doãn Lộc Hầu - sắc phong Dực bảo Trung hưng linh phò tôn thần - nguyên quán làng Hoa Duệ thuộc Hoan Châu lãnh mệnh lệnh của triều Lê vào trấn thủ 2 xứ Tân Bình và Thuận Hoá, đã chiêu mộ lưu dân khẩn hoang ruộng đất, thành lập tổng, xã, cùng đi có 14 vị ở lại Thuận Hoá để lập làng.